Hacı Mahmut Çakır
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
hacimahmutcakir@gmail.com

Engelli ve Eski Hükümlü İşçilerin Desteklenmesi

4857 sayılı İş Kanununun 30. maddesi kapsamında işverenler,

elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde %3 engelli,

kamu  iş yerlerinde ise %4 engelli ve %2 eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve ruhsal durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler.

Engelli ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her engelli ve eski hükümlü için çalıştırmadığı her ay başına idari para cezası uygulanmaktadır.

Tahsil edilen idari para cezaları 4857 sayılı Kanunun 101. Maddesi kapsamında

Engellilerin ve eski hükümlülerin kendi işini kurma hibe desteğine yönelik projelerde,

Korumalı işyeri desteğine yönelik projelerde,

Engellinin istihdamını sağlayacak destek teknolojileri projelerinde,

Engellilere yönelik mesleki eğitim ve mesleki rehabilitasyon  projelerinde,

Engellinin işe yerleştirilmesi, işe ve işyerine uyumunun sağlanması ve bu gibi projelerde kullanılmaktadır.

 Görüldüğü üzere fırsat eşitliğini sağlayabilmek adına kamu ve özel sektörde engellilere özel kadrolar açılmış ve uygulanması  hususunda yaptırımlar olacağı açıkça belirtilmiştir.

Kimler Engelli Sayılır

Çalışma gücünün en az % 40 ve üstünü kaybettiği tam teşekküllü bir hastaneden aldığı ENGELLİLER İÇİN SAĞLIK KURULU RAPORU ile belgeleyenler engelli sayılırlar.

Engelli raporu alanlar T. İş Kurumuna kaydolmak zorundadırlar. İşverenler bu yükümlülüklerini Kurum aracılığı ile sağlarlar. Kendileri engelli bulsalar dahi bunu Kuruma tescil ettirmek zorundadırlar. Zira konu yasal yükümlülük Kuruma tescilli olan engelli istihdamı ile ortadan kaldırılabilmektedir. Ayrıca, SGK İşveren hissesi prim teşvikinden yararlanmak için de yine Kuruma tescilli engelli çalıştırılma zorunluluğu bulunmaktadır.

Engelli Bireylerin İstihdam Edilmek İçin Yapmaları Gerekenler

1. Engelli Raporu Alımı: Engelli bireylerin istihdam olanaklarından yararlanabilmesi için %40 ve üzeri engel oranına sahip olduklarını yetkili sağlık kuruluşlarından alacakları engelli sağlık kurulu raporu ile belgeleyen raporu sunmaları gerekmektedir.
2. İŞKUR'a Kayıt: Engelli bireylerin, İŞKUR'un resmî web sitesi veya şubeleri aracılığıyla iş arayan kaydı oluşturmaları gerekmektedir. İş arayanların Kuruma kayıt yaptırabilmeleri için 14 yaşını doldurmuş olmaları gerekmektedir. İnternet üzerinden engelli statüsünde kayıt yaptırmak isteyen bireylerin, sağlık kurulu raporunun aslı ya da e-Devlet üzerinden alınacak barkodlu belgenin İŞKUR İl Müdürlüğüne veya Hizmet Merkezine ibraz ederek engellilik durumlarını onaylatmaları zorunludur. Engellilik durumunu onaylatmayan bireylerin başvuruları, normal statüde değerlendirmeye alınacaktır. Raporlarında "ağır engelli" veya "tam bağımlı" olduğu belirtilen ya da çalışma durumu değerlendirilmeyen engellilerin talebi hâlinde engelli kaydı yapılmakta olup, raporda "çalışamaz" ibaresi bulunan kişilerin engelli kaydı oluşturulmamaktadır. Engelli iş arayanın dilekçe ile başvurması hâlinde talebi üzerine engelli kaydı genel statüye çevrilebilmektedir.
3. Mesleki Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri: Kayıt sonrasında İŞKUR, mesleklerin gerektirdiği nitelik ve şartları ile engellilerin özelliklerini dikkate alarak, engellilerin istek ve durumlarına en uygun iş ve mesleği seçmelerini sağlamak amacıyla çeşitli hizmetler sunar. Bu kapsamda, seçilen meslekle ilgili eğitim imkânlarından yararlanma, işe yerleştirme, işe giriş sürecinde mesleki eğitim, danışmanlık ve rehabilitasyon programları ile iş yerinde mesleki eğitim programlarının uygulanmasını sağlar veya uygulatır. Ayrıca, iş danışmanlığı hizmeti verir veya verilmesini temin eder.
4. Engelli İşçi Yerleştirme Süreci: Kayıtlı işverenlerin açık iş ilanlarına uygun şekilde yerleştirme yapılır.

Engelli İstihdamı Yapan İşverenlerin Teşviki

Özel sektör işverenlerince bu madde kapsamında çalıştırılan 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa tabi engelli sigortalılar ile 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde belirtilen korumalı işyerlerinde çalıştırılan engelli sigortalıların, aynı Kanunun 72 nci ve 73 üncü maddelerinde sayılan ve 78 inci maddesiyle belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı, kontenjan fazlası engelli çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde engelli çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir engelli için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı Hazinece karşılanır.

İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 506 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması şarttır.

Bu fıkraya göre işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, Hazinece Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir. Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz.  

Bu fıkrada düzenlenen teşvik, kamu idareleri hariç 506 sayılı Kanun kapsamındaki sigortalılara ilişkin matrah ve oranlar üzerinden olmak üzere, 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sandıkların statülerine tabi personeli için de uygulanır. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı tarafından müştereken belirlenir.

Engelli Olarak Çalışanın Erken Emekliliği

Engelli statüsünde T. İş Kurumu’na tescilli olarak çalışanlar “vergi indirimi” de almaları kaydıyla daha erken emekli olabilmektedirler. Ne kadar erken emekli olabileceklerini işe başlama tarihi, sgk prim gün sayıları ile engellilik oranı gibi faktörler belirlemektedir.

Bu bağlamda, Anayasamızın; “Çalışma hakkı ve ödevi” başlıklı 50 nci maddesinde “….bedeni ve  ruhi yetersizliği olanların çalışma şartları açısından özel olarak korunacağı”, Sosyal  güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler” başlıklı 61 inci maddesinde “Devletin,  sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alacağı” hükümlerine yer verilmiştir. 

Gelir Vergisi Kanunu Yönünden Engellilerin Yararlanabileceği İndirim Oranı

Engelli işçiler, gelir vergisi matrahlarının hesaplanmasında engellilik indiriminden faydalanabilmektedir.

Engellilik indiriminden yararlanmak isteyen engelliler gerekli belgelerle birlikte; Vergi Dairesi Başkanlığı/Defterdarlık veya Vergi Dairesi Müdürlüğü/Mal müdürlüğüne bir dilekçe ile başvuracakları gibi e-Devlet sistemi üzerinden de başvuru yapabilmektedir.

·  2025 Yılı Engelli Vergi İndirimi ve Vergi Avantajları

Engellilik Derecesi	Aylık İndirim Tutarı (TL)	Yıllık İndirim Tutarı (TL)
1. Derece (%80 ve üzeri)	9.900,00 TL	118.800,00 TL
2. Derece (%60 - %79)	5.700,00 TL	68.400,00 TL
3. Derece (%40 - %59)	2.400,00 TL	28.800,00 TL

 

 

 

 

 

2025 yılında engelli bireylerin gelir vergisi matrahından düşülecek engellilik indirimi tutarları, engellilik derecelerine göre aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:

Bu indirimler, engelli çalışanların gelir vergisi matrahından düşülerek, ödenecek vergi miktarını azaltır ve net maaşlarının artmasını sağlar.

Takip

İşverenlerin, zorunlu olarak çalıştırması gereken işçilerle ilgili denetimler, iş yerlerinin kanunlara uygun şekilde engelli ve eski hükümlü işçi çalıştırma yükümlülüğünü yerine getirip getirmediğini kontrol etmek amacıyla yapılır.

İdari Para Cezası Uygulaması

İşgücü talebinde bulunmayan veya kontenjan açığını kapatmayan işverenlere, açık kontenjanın oluştuğu tarihten itibaren çalıştırmadığı her engelli ve çalıştırmadığı her ay için 4857 sayılı İş Kanunu'nun 101. maddesi gereğince (2025 yılı için 30.081,00 TL) idari para cezası uygulanır.

Bilgi Verme Yükümlülüğü ve Ceza

Kurum, iş ve işgücü konularında bilgi talep ettiğinde, işverenlerin belirtilen süre içinde bu bilgileri sağlaması zorunludur. Bu yükümlülüğe aykırı hareket eden özel kesim iş yerlerine, 4904 sayılı Türkiye İş Kurumu Kanunu'nun 20. maddesinin birinci fıkrasının (i) bendi gereğince (2025 yılı için 40.826,00TL) idari para cezası uygulanır.

29.01.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.