Furkan Taşbaşı
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
frkantasbasi@gmail.com

Tür Değiştirme Müessesesinin Türk Ticaret Kanunu İle Bazı Vergi Kanunları Açısından Değerlendirilmesi

I-GİRİŞ

Tür değiştirme müessesesi[1] 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 180’inci maddesinde hüküm altına alınmıştır. Buna göre şirketlerin hukuki şeklinin değiştirilebileceği ve yeni türe dönüştürülen şirketin önceki tür şirketin devamı niteliğinde olduğu hüküm altına alınmıştır.

Yine TTK’ nın 181’inci maddesinde ise; bir sermaye şirketinin başka türde bir sermaye şirketine dönüşebileceği ifade edilmiştir. Çalışmamızda limited şirketlerin anonim şirket türüne dönüşmesi süreci değerlendirilecek olup farklı tür değişikliği süreçlerinin çalışmamızın net ve anlaşılabilir olması açısından ilerleyen dönemlerde kaleme alınacaktır.              

II-LİMİTED ŞİRKETİN ANONİM ŞİRKETE DÖNÜŞMESİ (TTK YÖNÜNDEN)

Ticaret Sicili Müdürlüklerinde TTK’ya Göre Sürecin Yürütülmesi

Limited şirketlerin anonim şirket türüne dönüşmesi işlemi “Giriş” bölümünde de ifade edildiği üzere TTK’nın 181/1-a maddesinde hüküm altına alınmıştır.

Tür değiştirme durumunda ortakların şirket payları ve haklarının korunacağı ise kanunun 183’üncü maddesinde hüküm altına alınmıştır. İmtiyazlı payların olması durumunda ise eş değerde pay verileceği ya da uygun bir tazminatın verileceği de aynı maddede zikredilmiştir.

Kanunun 184/2 maddesinde ise bilanço günü ile tür değiştirme raporunun düzenlendiği tarih arasında altı aydan fazla zaman geçmemesi esas iken geçmişse ya da son bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren şirketin malvarlığında önemli değişiklikler söz konusu oldu ise ARA BİLANÇO çıkarılması gerekmektedir.

Kanunun 185’inci maddesinde hüküm altına alındığı üzere şirket yönetim organınca (müdür ya da müdürler kurulu) bir Tür Değiştirme Planı hazırlanır ve ortaklar kurulunun onayına sunulur. Ayrıca 188’inci maddeye istinaden ortaklar kurulunun kararından 30 gün önce ortakların incelemesine de sunulması gerekmektedir.

            Bu planda;

• Şirketin tür değiştirmeden önceki ve sonraki ticaret unvanını, merkezini ve yeni türe ilişkin bilgileri,
• Anonim şirketin sözleşmesini,
• Ortakların tür değiştirmeden sonra anonim şirketteki sahip olacakları payların sayısına, cinsine ve tutarına ilişkin açıklamaları,

Bilgilerine yer verilir.

            Kanunun 186’ıncı maddesinde ise şirket yönetim organınca (müdür ya da müdürler kurulu) bir Tür Değiştirme Raporu hazırlanır ve ortaklar kurulunun onayına sunulur. Bu raporda ise aşağıdaki bilgilere yer verilir. Bu bilgilere neden olan sebepler hukuki ve ekonomik anlamda açıklanır.

• Anonim şirkete dönüşmenin amacı ve sonuçları,
• Anonim şirketin sözleşmesi,
• Anonim şirkete ilişkin kuruluş hükümlerinin yerine getirilmiş bulunduğu,
• Ortaklar için tür değiştirmeden ötürü doğan yükümlülükleri,
• Varsa ortaklar ile ilgili olarak anonim şirkete dönüşmesinden kaynaklanan ek ödeme ile diğer kişisel edim yükümlülükleri ve kişisel sorumlulukları,
• Anonim şirkette ortakların sahip olacakları paylara dair değişim oranı.

Bununla beraber 186/3 maddesi uyarınca tüm ortakların onaylaması halinde Küçük ve Orta Büyüklükteki Şirketler (KOBİ) Tür Değiştirme Raporu düzenlemekten vazgeçebilir. Ancak bu durumun Ticaret Sicili Müdürlükleri’nde (TSM)  anlam ifade etmesi için şirketin KOBİ tanımını sağladığına dair Serbest Muhasebeci Mali Müşavir veya Yeminli Mali Müşavir raporunun ibraz edilmesi gerekmektedir.

Tür değiştirme planı ve tür değiştirme planını açıklarken ifade ettiğimiz üzere TTK’ nın 188’inci maddesinde yönetim organınca hazırlanan bu belgeler ile son üç yılın finansal tabloları ve varsa ara bilanço, ortaklar kurulu kararının alınmasından otuz gün önce şirket merkezinde ortakların incelemesine sunulur. İkinci fıkrada ise gerektiğinde bu belgelerin kopyalarının bedelsiz bir şekilde ortaklara verileceği hüküm altına alınmıştır.

Kanunun 189’uncu maddesi uyarınca şirket yönetim organı, ilgili süreler tamamlandıktan sonra tür değiştirme planını ortaklar kurulunun onayına sunar. Limited şirketlerde karar nisabı ise kanunun 189/1-c hükmü uyarınca sermayenin en az dörtte üçüne sahip bulunmaları şartıyla, ortakların dörtte üçüdür.

Bunlarla beraber tür değişikliği yapan limited şirketin;

• Sermayesinin ödenip ödenmediğinin,
• Sermayesinin karşılıksız kalıp kalmadığının,
• Özvarlığının tespitinin ve şayet tapu, gemi ve fikri mülkiyet sicilleri ile benzeri sicillerde kayıtlı malvarlığının bulunması halinde bunların gerçeğe uygun değerlerinin tespitinin yapıldığı,

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ya da Yeminli Mali Müşavir raporunun da ilgili ekleri ile birlikte TSM’ye sunulması gerekmektedir.

Burada önemli olan hususlardan biri de tapu, ruhsat, gemi, fikri mülkiyet sicilleri ile birlikte benzer sicillerde kayıtlı malvarlığını varsa bu varlıkların gerçeğe uygun değerleri ile TSM’lerce talep edilecek beyanların da şirket yetkililerince sunulması gerekliliğidir.

Yine varsa şirkete ait şubelerin de şirket yetkililerince beyan edilmesi gereklidir. (Şube yoksa dahi olmadığına dair beyan verilmelidir.)

Gerekli süreçler bağlı bulunulan ticaret sicili müdürlükleri nezdinde talep edilen diğer belgelerinde hazırlanması ile tamamlandıktan sonra tescil ve ilan için başvuru yapılır.

Tür Değiştirmenin İptali ve Eksikliklerinin Sonuçları

Türk Ticaret Kanununun 192’inci maddesinde ise tür değiştirme kararına olumlu oy vermemiş ve bunu karara/tutanağa geçirmiş bulunan tür değiştirmeye katılan şirket ortakları; kararın Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde (TTSG) ilanından itibaren iki ay içerisinde iptal davası açabilirler.

Bu itibarla tür değiştirmeye ilişkin işlemde herhangi bir eksikliğin varlığı halinde, mahkeme taraflara bunun giderilmesi için süre tanır. Bu süre içerisinde hukuki sakatlık giderilemiyorsa veya giderilmemişse mahkeme tür değişikliği kararını iptal eder ve gerekli önlemleri alır.

III-LİMİTED ŞİRKETİN ANONİM ŞİRKETE DÖNÜŞMESİ (Kurumlar Vergisi Kanunu Yönünden)

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun “Devir, Bölünme ve Hisse Değişimi” başlıklı 19’uncu maddesinde devrolan ve devralan şirketin kanuni veya iş merkezlerinin Türkiye’de bulunması ve devir tarihi itibariyle bilanço değerlerinin, bir bütün halinde yeni şirkete devrolunması şartları dahilinde tür değiştirme işleminin de devir hükmünde olduğu ifade edilmiştir.

20’inci maddede ise

• Devir tarihi itibarıyla hazırlanan ve müştereken imzalanan (Hem LTD, hem de A.Ş.) kurumlar vergisi beyannamesi ile,
• Devir işleminin hesap döneminin kapandığı aydan kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği ayın sonuna kadar geçen süre içerisinde yapılması halinde, münfesih kurumun önceki hesap dönemine ilişkin olarak hazırlayacakları ve müştereken imzalayacakları münfesih kuruma ait kurumlar vergisi beyannamesini,

Tür değiştirmenin Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edildiği tarihten itibaren otuz gün içinde münfesih kurumun bağlı bulunduğu vergi dairesine verileceği hüküm altına alınmıştır.

Bununla beraber yeni türdeki kurum, önceki tür kurumun tahakkuk etmiş ve edecek vergi borçlarını ödeyeceğini ve diğer ödevlerini yerine getireceğini önceki tür kurumun tür değiştirme sebebiyle verilecek olan kurumlar vergisi beyannamesinin ekinde vereceği bir taahhütname ile taahhüt etmek durumundadır. Mahallin en büyük mal memuru, bu hususta yeni türdeki kurumdan ayrıca teminat isteyebilir.

Kurumların tür değişikliğinden doğan karları, yukarıda ifade edilen maddedeki şartların gerçekleşmesi halinde vergilendirilmez. Sadece tür değişikliği tarihine kadar elde edilen kazançlar vergilendirilir.

IV-LİMİTED ŞİRKETİN ANONİM ŞİRKETE DÖNÜŞMESİ (Katma Değer Vergisi Kanunu Yönünden)

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 17/4-c maddesi hükmü uyarınca Kurumlar Vergisi Kanununa göre yapılan devir (tür değiştirme) işlemleri katma değer vergisinden istisna edilmiştir. Bununla birlikte tür değiştirmenin ardından önceki tür şirketin bilançosunda yüklenilen ve indirilemeyen katma değer vergisi yeni tür şirkette devreden katma değer vergisi olarak kabul edilecektir.

IV-LİMİTED ŞİRKETİN ANONİM ŞİRKETE DÖNÜŞMESİ (Harçlar Kanunu Yönünden)

492 sayılı Harçlar Kanununun 123’üncü maddesinde limited şirketlerin tür değiştirme nedeniyle yapacakları işlemlerde Harçlar Kanununda yer alan harçlar istisna kılınmıştır. (Örn. Tapu Harcı)

V-BEYAN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

1. Yukarıda da ifade edildiği üzere kurumlar vergisi beyannamesi kıst dönem olarak bizzat elden veya interaktif vergi dairesi üzerinden dilekçe ekinde 30 gün içerisinde münfesih kurumun bağlı bulunduğu vergi beyan edilecektir.
2. Kurum geçici vergi beyannamesi, beyan edilmeyecektir.
3. Katma Değer Vergisi Beyannamesi, tür değiştirme işleminin yapıldığı ayın başından tür değiştirme işleminin tescil tarihine kadar gerçekleşen işlemlerin limited şirket; tür değiştirme işleminin gerçekleştiği tarihten itibaren bu tarihin içinde bulunduğu ayın sonuna kadar olan işlemlerin anonim şirket tarafından yasal beyan süresi içerisinde beyan edilmesi gerekmektedir.
4. İlgili dönemlerde 2 no.lu KDV beyannamesine konu bir işlem varsa, tür değiştirme öncesi veya sonrası hangi dönemde gerçekleşti ise ilgili türdeki şirket tarafından yasal beyan süresi içerisinde beyan edilecektir.
5. Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi, yasal beyan süresi içerisinde sigortalıları da kapsayacak şekilde yeni türden beyan edilecektir.
6. BA-BS formları içerisinde bulunulan ayın başından tür değiştirme işleminin tescil olunduğu tarihe kadar olan dönem için tür değiştiren şirket tarafından,  tür değiştirme işleminin tescil olunduğu tarihten ay sonuna kadarki dönem için ise tür değiştirme sonucu yeni tür şirket tarafından BA BS bildirimleri yapılır.

VI-KURUMLAR VERGİSİ TASDİK SÖZLEŞMESİ BULUNAN MÜKELLEFLER İÇİN YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER TARAFINDAN TANZİM EDİLEN KURUMLAR VERGİSİ TASDİK RAPORLARININ HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI’NA SUNULMASI DURUMU

24 Seri No’lu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliğinde 41 Seri No’lu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliği ile yapılan düzenlemede;

“Tasdik raporlarının ilgili yıl gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri ile birlikte veya beyannamenin verildiği ayı takip eden iki ay içerisinde verilmesi gerekir.”

Hükmü yer almaktadır.

Bu açıklamalar gereğince;

• İlgili hesap döneminin başından tür değiştirme işleminin tescil edildiği tarihe kadar olan dönem için önceki tür şirket adına beyannamenin verildiği ayı takip eden iki ay içerisinde verilmelidir.

VII-DEĞERLENDİRME

Günümüz koşullarında ekonomik birimlerin çeşitli maliyetlerden kaçınmak adına biçimsel değişikliklere gitmektedir. Bu değişikliklerin sebebi bazen bir harç, bazen bir kurumlar vergisi, bazen de bir avukat ücretidir. İfade ettiğimiz unsurların her biri işletmeler için maliyet niteliği taşıdığından biçimsel değişikliklerin yerinde olduğu da tabiidir.

Esasen bu ifade ettiklerimizden ziyade büyük işbirlikleri, istihdam oluşturucu atılımlar veya uluslararası yatırımlar 6102 sayılı TTK’da hüküm altına alınmış birleşme, bölünme ve tür değiştirme müesseselerinin gerekliliğini açıkça ortaya koymaktadır.

Maalesef mevzuatın çoğu yerinde madde hükümlerinin ardından kullandığımız “ANCAK” kelimesini burada da kullanmamız gerekiyor.

Ancak ifade ettiğimiz işlemleri uygulamak bazen anlatıldığı gibi olmamakta, bir kelime hatası dahi günler, haftalar alan süreçleri beraberinde getirmektedir.

Örneğin X Ticaret Sicili Müdürlüğü nezdinde bir tür değiştirme işlemine dair kararda yer alan ifadeler ile X TSM’de kabul görürken Y Ticaret Sicili Müdürlüğü nezdinde kabul görmemektedir.

Maalesef uygulama birliğini oluşturamadığımız bir sistem mevcut. Kanun koyucu tarafından sınırları ihdas edilen kanun hükümleri; iç genelgelerle, bakanlık görüşleri ile kısıtlanarak uygulamalarda çıkılamaz sonuçları beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla normlar hiyerarşisine göre hukuk devletinin tanımlarına göre çalışmalar yapılmalıdır.

Birleşme, bölünme ve tür değiştirme müesseseleri için Ticaret Bakanlığı’nın harekete geçerek uygulamalara yön vermek amacıyla ayrı ayrı tebliğ yayımlaması bu işi çok daha kolaylaştıracaktır. Sadece kolaylaştırma ile de kalmayıp uygulama birliğini de sağlayacaktır.

VIII-KAYNAKÇA

• 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu,
• 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu,
• 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu,
• 492 sayılı Harçlar Kanunu,
• 24 ve 41 Seri No’lu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliğleri,
• Ankara Ticaret Sicili Müdürlüğü Web Sayfası.                       

---

[1] Yürürlükten kaldırılan 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununda geçen ifade “Nevi Değiştirme”.

30.09.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.