Fırat İnsel
Vergi Müfettişi
firat_insel88@hotmail.com

Eurobond Gelirlerinin Vergilendirilmesi ve Beyan Zorunluluğu

Giriş

Eurobondlar, yurtdışından kaynak sağlamak amacıyla hazine veya özel sektör kuruluşlarınca döviz cinsinden ihraç edilen uzun vadeli borçlanma araçlarıdır. Uluslararası piyasalarda genellikle USD veya EUR cinsinden ihraç edilmektedir. Eurobonlardan dönemsel faiz gelirlerinin yanı sıra alım – satım kazancı elde edilmesi de mümkündür.  Bireysel yatırımcılar, çeşitli sebeplerle eurobondlara yatırım yapmaktadır. Mevcut mevzuatımızda bir değişiklik olmaması halinde, 2024 yılında  eurobondlardan elde edilen kazanç ve iratların vergilendirilmesi ile ilgili hususlara değineceğim.

Eurobondun doğrudan ihraç aşamasında alınmış olması halinde faiz gelirinin hesabında özellik arz eden bir durum söz konusu değildir.Öte yandan, eurobondun ikincil piyasada satın alınması, satın alma tarihine kadar işlemiş olan faiz tutarı da satın alma bedelinin içinde yer alabilir. Bu durumda, menkul kıymetin alımından sonraki ilk kupon faizinin hesabında, alım sırasında ödenen “temiz fiyat - kirli fiyat farkı” işlemiş faiz olarak tahsil edilen faiz tutarından düşülür ve kalan tutar vergiye tabi faiz geliri olarak dikkate alınır. Dolayısıyla, alış bedelinin içinde işlemiş faizin bulunması halinde işlemiş faiz tutarı kupon alış bedeli olarak, temiz işlem fiyatı (Temiz Fiyat=Sözleşme fiyatı-İşlemiş faiz) ise tahvilin alış bedeli olarak kabul edilir (257 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği). Alışta ödenmiş olan işlemiş faiz, yıllık beyanname doldurulurken gayri safi irattan indirilir.

Bir diğer durum olarak da, ilgili eurobond primli olarak satın alınmış olabilir. Bu durumda, alışta ödenen prim tutarı eurobondun alım tarihinden sonraki kupon ödemelerine paylaştırılarak vergiye tabi faiz gelirinin tespitinde indirim olarak dikkate alınır. Menkul kıymetin temiz fiyatı ile nominal bedeli arasındaki fark prim/iskonto tutarıdır. Özetle, kuponlu bir tahvilin satın alınmasında, satın alma bedelinin, nominal bedel ile varsa işlemiş faiz tutarının toplamının üzerinde olması halinde, aşan kısım tahsil edilecek faiz kuponlarının maliyeti olarak dikkate alınır (257 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği)

1-Stopaj Hususunda Değerlendirilmesi

Gelir vergisi uygulaması bakımından eurobond faiz gelirleri, menkul sermaye iradı olarak gelir vergisine tabidir. Söz konusu faiz gelirlerinden, ödemeyi yapanlarda Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesi kapsamında stopaj yapılması gerekmektedir.

• Hazine tarafından ihraç edilen eurobondların faiz ödemelerinde (gelirlerinden) %0 oranında stopaj yapılmakta.
• Özel sektör kuruluşlarınca yurt dışında ihraç edilen eurobond faiz ödemelerinde (gelirlerinde), eurobondun vadesine göre farklılaşan oranlarda stopaj oranları söz konusudur. Buna göre;
  • vadesi 1 yıla kadar olanların faiz gelirlerinden %7,
  • vadesi 1-3 yıl arası olanların faiz gelirlerinden %3,
  • 3 yıl ve uzun olanların faiz gelirlerinden %0

Oranında stopaj yapılıyor. Stopaj yoluyla ödenen söz konusu verginin, söz konusu faiz gelirinin yıllık beyanname ile beyan edilmesi halinde, beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilebilmesi mümkün.

• Döviz cinsinden kupon faizinin TL karşılığı, kupon tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru kullanılarak hesaplanıyor.
• Eurobondların itfasında anaparaya ilişkin olarak oluşan kur farkları, vergiye tabi gelir olarak dikkate alınmıyor (GVK md. 75/5).

2-Beyan Edilme Hususu

Tam mükellef gerçek kişiler açısından

Tam mükellef gerçek kişilerce 2024 yılında elde edilen eurobond faiz gelirleri ile beyana tabi diğer kazanç ve iratlar toplamının 230.000,00 TL’yi aşması durumunda, söz konusu faiz gelirinin tamamının yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekiyor. 230.000,00 TL’lik beyan sınırının hesabında, eurobond faiz gelirinin yanı sıra, ticari ve zirai kazanç, serbest meslek kazancı, beyana tabi menkul veya gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar toplamı dikkate alınmalıdır.

Yıllık beyannamede söz konusu faiz geliri üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, stopaj yoluyla ödenmiş olan verginin mahsubu sonrasında varsa kalan vergi tutarının, 2025 yılı mart ve temmuz aylarında iki eşit taksitte ödenmesi gerekmekte.

Yabancı devlet ve yabancı şirketlere ait eurobondlardan 2024 yılında elde edilen faiz gelirlerinin 13.000 TL’yi aşması halinde tamamı beyan edilir (G.V.K. madde: 86/1-d).

Dar mükellef gerçek kişiler açısından

Dar mükellef gerçek kişiler tarafından Türkiye’de elde edilmiş olan ve stopaj yoluyla vergilendirilmiş olan menkul sermaye iratları için ayrıca gelir vergisi beyannamesi verilmesi söz konusu değildir (GVK md. 75/2). Bu nedenle, dar mükellef gerçek kişi tarafından elde edilen eurobond faiz gelirleri için ayrıca bir beyanname verilmesi söz konusu olmayıp yapılan stopaj Türkiye açısından nihai vergilemedir.

ALIM – SATIM KAZANCI

Eurobondların satışından elde edilen kazançlar “değer artışı kazancı” olarak gelir vergisinin kapsamına girmekte.

Satıştan elde edilen kazancın hesaplanmasında temel olarak, eurobondun satış anındaki TL cinsinden satış bedeli ile alış bedelinin TL karşılığı arasındaki fark dikkate alınmaktadır ve vergi idaresinin görüşü bu yöndedir. Alış ve satış bedellerinin TL karşılıklarının hesaplanmasında, alış tarihindeki TCMB döviz alış kuru ile satış tarihindeki TCMB döviz alış kuru dikkate alınır. Kazancın hesabında, komisyon, vergi veya diğer masraflar kazancın elde edilmesine satım giderlerin düşülmesi mümkündür.

Satış kazancının hesabında, eurobondun TL cinsinden alış bedelinin, elden çıkarıldığı ay hariç, her ay TÜİK tarafından ilan edilen Yİ-ÜFE artış oranında endekslenmesi sonrasında bulunan tutarı dikkate alınacaktır. Alış ve satış tarihleri arasındaki dönemde Yİ-ÜFE artış oranı %10 ve üzerinde ise, alış bedeli Yİ-ÜFE ile arttırılır, bu sürede Yİ-ÜFE artış oranı %10’un altında ise; alış bedeli revize edilmez. Bu endekslemede, menkul kıymetin alındığı ay dâhil, satıldığı ay hariç tutulur.

Eurobondların satışından elde edilen kazançların vergilendirilmesi, ilgili borçlanma aracının 01.01.2006 tarihi öncesinde ve sonrasında ihraç edilmiş olmasına bağlı olarak farklılaşmaktadır.

2006 yılı öncesi ihraç edilenler

1.1.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan eurobondlar için 2024 yılında yapılan satıştan doğan kazancın 200.000,00 TL’lik kısmı vergiden istisnadır. Dolayısıyla, kazancın bu tutarı aşması halinde, kazancın bu istisna tutarını aşan kısmı için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi zorunludur.

Alım satım zararlarının kazançlara mahsup edilmesine ilişkin kanun hükmü olmamasına rağmen, bakanlığın 21 Ocak 2003’teki açıklaması ile İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 23 Şubat 2012 tarihli özelgesinde mahsubun yapılabileceği belirtilmiştir. Dolayısıyla, 2022’de, eurobond’ların vadesinden önce satışından elde edilen alım satım kazancının, 58.000 TL’yi aşması durumunda aşan kısmın beyan edilmesi gerekiyor.

01.01.2006 tarihi ve sonrasında ihraç edilenler

1 Ocak 2006’dan itibaren ihraç edilmiş olan eurobondların elden çıkarılmasından doğan kazancın, alım bedelinin alım satım tarihleri arasındaki Yİ-ÜFE endeks farkına (%10’un üzerinde olması şartıyla) göre artırılması suretiyle tespiti mümkündür.

Anılan tarihten sonra ihraç edilen eurobondların elden çıkarılmasından doğan kazançlar için kanunda öngörülmüş herhangi bir istisna söz konusu olmayıp, kazancın tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekiyor.

Yİ-ÜFE DEĞERLERİ

Sonuç

Eurobond uzun vadeli olması nedeniyle kupon ödemesine tabidir. Kupon ödemesi, faiz ödemesi olarak da adlandırılır. Eurobondlardaki faizler genellikle sabit ödemelidir. Yani yıl/dönem sonunda ne kadar faiz alınacağı bilinir. Ancak değişken faiz ödemesi de mümkündür. Euroya dayalı ise yılda bir; dolara dayalı ise 6 ayda bir kupon ödemesi yapılmaktadır.

Kupon/faiz ödemesi, GVK m.75 uyarınca menkul sermaye olarak vergilendirilir ve bu GVK geçici m.67’de düzenlenmiştir. Ancak eurobond faiz gelirleri geçici m.67 kapsamında değildir. Yani eurobondlardan elde edilen faiz/kupon gelirleri stopaja tabi değildir. Özetle herhangi bir banka ya da aracı kurum vasıtasıyla eurobondlardan kupon/faiz ödemesi yapılırsa ödenen bu faiz tutarından GVK m.94/7-a uyarınca yüzde sıfır stopaj yapılacaktır.

Ancak 2024 yılında elde edilen faiz, 230 bin TL’yi (GVK m.103’teki tarifenin ikinci diliminin üst sınırı) aşarsa GVK m.86/1-c uyarınca 2025 Mart ayında beyan edilip hesaplanan gelir vergisinin de ödenmesi gerekmektedir.

GVK mükerrer m.80 uyarınca menkul kıymetlerin/diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılması (satış) sonucu elde edilen gelir, değer artışı kazancı olarak vergilendirilir. Eurobondların alım/satım kazancının vergilendirilmesinde eurobondun ihraç tarihi önem arz etmektedir. İhraç tarihinin 31.12.2005 ve öncesi ya da sonrası olması vergilendirme yapısı itibariyle önem arz etmektedir.

Alım bedeli endekslemeye tabi tutulur. Ancak 31.12.2005 tarihinden sonra ihraç edilmiş eurobondlarda endeksleme yapılabilmesi için Yİ-ÜFE’nin artışının yüzde 10 ya da daha yüksek bir tutarda olması gerekecektir. Aksi takdirde endeksleme yapılmayacaktır. Endeksleme uygulaması, yatırımcı için lehe bir uygulamadır. Yİ-ÜFE artış oranı ne kadar fazlaysa iktisap (edinme) bedeli de o kadar artırıldığından vergilendirilecek tutar (matrah) da o kadar düşük olacaktır.

Yİ-ÜFE yüzde 10 ya da daha fazlaysa iktisap bedeli endekslenir, satış tutarından endekslenmiş tutar düşülür, varsa giderler düşülür kalan tutar ne olursa olsun bir sonraki yıl mart ayında yıllık beyanname ile beyan edilir.  Hesaplanan vergi 2 eşit taksitte ödenir.

Dar mükelleflerde ise ne stopaj yapılır ne de ayrıca beyan edilir.

14.04.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.