Fırat İnsel
Vergi Müfettişi
firat_insel88@hotmail.com

Enflasyon Muhasebesi Sorunsalının Son Düzenlemeler Eşliğinde Serimlenmesi İrdelenmesi

Enflasyon Muhasebesi Nedir?

Enflasyon düzeltmesi; paranın satın alma gücündeki değişimler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır. 

Ülkemizde enflasyon düzeltmesi ilk olarak, 5024 sayılı kanunla 30.12.2003 tarihinde Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesinde değişiklik yapılarak ve kanuna geçici 25 inci madde eklenerek yürürlüğe girmiştir.

Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesinde; kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin malî tablolarını, fiyat endeksindeki artışın içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10'dan fazla olması halinde enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmasına hükmedilmiş ve enflasyon düzeltmesi uygulamasının, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona ereceği belirtilmiştir.

Mevzuatta belirtilen şartlar dahilinde ülkemizde 2003 ve 2004 yıllarında kanun şartları sağlanmış olup söz konusu yıllara ait mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş, 2005 yılının geçici vergi dönemlerinde şartlar oluşmadığından uygulama sona ermiştir.

Takip eden yıllarda kanunda belirtilen şartlar sağlanmamış olmakla birlikte 2021 yılında şartların yeniden oluşması nedeniyle uygulama tekrar yürürlüğe girmiştir. Uzun yıllardan sonra tekrar hayatımıza giren bu uygulama için Ocak 2022 yılında taslak tebliğ yayınlamıştır.

Konu kamuoyunda tartışılmış, kısa bir zamanda uygulama için gerekli hazırlıkların yapılamamış olması nedeniyle erteleme talepleri gündeme gelmiştir. Buna istinaden 7352 sayılı Kanunla eklenen ve 29.01.2022’de yürürlüğe giren geçici 33’üncü maddeyle; geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere 2021 ve 2022 hesap dönemleri ile 2023 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde mükerrer 298 inci madde kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağı, 31/12/2023 tarihli mali tabloların, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı belirtilmiştir. 2024 yılında kanunda belirtilen şartların sağlanması durumunda da bu uygulamanın devam edebileceğini belirtmek gerekir.

 Kimler enflasyon düzeltmesi yapacak?

Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan kollektif, adi komandit ve adi şirketler de dâhil olmak üzere; gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri enflasyon düzeltmesine tabi olacaktır. Söz konusu düzenleme zorunlu olarak uygulanacaktır.

Kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilen mükellefler ile kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilen, ancak Türk para birimiyle kayıt yapan mükelleflerden, Türk para birimiyle kayıt yapmaya başlanılan yıldan itibaren üç yıl geçmemiş olanlar enflasyon düzeltmesi yapmayacaktır.

Enflasyon düzeltmesi hangi hesaplar için yapılacak?

Enflasyon düzeltmesi bilanço kalemleri üzerinden yapılacak olup gelir tablosu enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır. 31.12.2023 mali tablolarında Vergi Usul Kanunu’nun 298. maddesinde belirtildiği üzere parasal olmayan kalemler enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.  Parasal olan kalemler ise enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır. Uygulamaya ilişkin açıklayıcı Tebliğ henüz yayınlanmamış olmakla birlikte, 2003 ve 2004 yıllarında ülkemizde enflasyon muhasebesinin uygulandığı dönemde yayınlanan Vergi Usul Kanunu Tebliğleri ve Sirküleri uygulamanın nasıl yapılacağına dair detaylar içermektedir. Başlıca parasal olan ve parasal olmayan kıymetler aşağıdaki gibidir;

.       Parasal Olmayan Kıymetler;

·         Hisse senetleri,

·         Stoklar,

·         Stoklarla İlgili Olarak Verilen Avanslar,

·         Yıllara Sair İnşaat Giderleri,

·         Gelecek Döneme Ait Giderler,

·         İştirakler,

·         Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar,

·         Mal ve Hizmetlerle İlgili Peşin Tahsil Edilen Avanslar,

·         Yıllara Sari İnşaat Gelirleri,

·         Gelecek Döneme Ait Gelirler,

·         Öz kaynak Kalemleri,

  Parasal Kıymetler

·         Hazır Değerler,

·         Menkul Kıymetler,

·         Kısa ve Uzun Vadeli Ticari Alacaklar,

·         Finansal Borçlar,

·         Ticari Borçlar,

·         Borç ve Gider Karşılıkları,

31.12.2023 tarihli bilançolarda yer alan parasal olmayan kalemler enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak olup ilgili hesaplarda düzeltmeye tabi tutulacak hesaplar “698 Enflasyon Düzeltmesi” hesabına kaydedilecektir. Bu hesapta tüm değerlemelerin sonucunda oluşacak kar/zarar farkı vergiye tabi tutulmadan geçmiş yıl kar/zarar hesaplarına intikal ettirilecektir. Bir başka deyişle, 2023 yılı endeksleme tutarlarının gelir tablosu etkisi olmayacak, endekslemeye tabi tutulan hesapların takip eden yıllarda mali tablolara etkisi olacaktır. Şayet kanunda belirtilen şartların sağlanması durumunda 2024 yılında uygulama devam edecek olup bu yılda 2023 yılından taşınan değerlerin enflasyona tabi tutulması sonucunda oluşacak kar/zarar farkları gelir tablosu hesaplarında gösterilerek vergiye tabi tutulabilecektir.

İşletmeler enflasyon düzeltmesi uygulamasına hazır mı?

Enflasyon düzeltmesi 31.12.2023 tarihli mali tablolar üzerinden yapılacağı için bu düzeltme işlemlerinin 2023 yılı kurumlar vergisi beyan dönemine kadar tamamlanması gerekecektir. Uygulamanın sağlıklı yapılabilmesi adına hazırlıklara 2023 yılı kapanmadan başlanılmasının yerinde olacağı kanaatindeyiz.

Öncelikle her işletmenin 2023 yılı bilançolarında hangi kalemlerin düzeltmeye tabi tutulacağının analizinin yapması, bu kalemlerin bilançoda oluştuğu tarihlerin belirlenmesi, hesap planının revizesi gibi hazırlıkların yıl kapanmadan tamamlanması en doğru yöntem olacaktır.

31.12.2023 tarihli mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması nedeniyle hesaplanan kâr veya zarar farkı geçmiş yıllar kârları ya da geçmiş yıllar zararları hesaplarında gösterilecek ve bu şekilde tespit edilecek olan kâr veya zarar 2023 hesap dönemi vergiye tabi kazancı ile ilişkilendirilmeyecektir. Buna karşın 2024 yılında şartların gerçekleşmesi halinde yapılacak enflasyon düzeltmesi neticesinde ortaya çıkan kâr ve zararlar söz konusu yılın kâr ve zararını doğrudan etkileyecektir.

Bir başka deyişle, 2023 yılı endeksleme tutarlarının gelir tablosu etkisi olmayacak, endekslemeye tabi tutulan hesapların takip eden yıllarda mali tablolara etkisi olacaktır. Şayet kanunda belirtilen şartların sağlanması durumunda 2024 yılında uygulama devam edecek olup bu yılda 2023 yılından taşınan değerlerin enflasyona tabi tutulması sonucunda oluşacak kar/zarar farkları gelir tablosu hesaplarında gösterilerek vergiye tabi tutulabilecektir.

Enflasyon düzeltmesi uygulamasıyla; 2023 sonu bilançolarında önemli birçok hesabın düzeltmeye tabi tutulacağı, hesap planları revize edileceği için önceden ciddi hazırlık yapılmasını gerektiren zahmetli bir iş. Ayrıca, SMMM/YMM meslek mensuplarına ciddi iş yükü getirecek bir uygulama olacaktır. Yeni bir düzenleme gündeme gelmezse 31/12/2023 itibariyle uygulanması gerekiyor. Yılın son çeyreğine ulaştığımız şu günlerde belirsizliğin giderilerek bir düzenleme veya açıklama yapılması bekleniliyor.

26.03.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.