Fırat İnsel
Vergi Müfettişi
firat_insel88@hotmail.com

Ücret Gelirleri Beyanında Dikkat

Ülkemiz uygulamasında ücret gelirlerinin vergilenmesinde tevkif suretiyle vergileme esastır. Ancak, tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirleri, tutarı ne olursa olsun, 193 sayılı Kanun’un (GVK) 95’inci maddesi hükmüne istinaden yıllık beyannameyle beyan edilmektedir. Maddeye göre bunlar;

-Ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri,

- GVK’nın 16’ncı maddesinde yazılı diplomatik istisnadan faydalanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlilerinin ücret gelirleri,

- Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca yıllık beyanname ile bildirilmesinde zaruret görülen ödemelerdir.

- Tevkifata tabi olduğu halde yıllık beyanname verilecek ücretler

GVK’nın 86’ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında tevkif suretiyle vergilendirilmiş;

a) Tek işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, ücret gelirleri toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL, 2022 yılı için 880.000TL) aşması,

b) Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL, 2022 yılı için 880.000 TL) aşması,

c) Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birden sonraki işverenden alınan ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 53.000 TL, 2022 yılı için 70.000 TL) aşması, halinde, ücret gelirleri yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Yıllık beyannamede hesaplanan gelir vergisinden, Kanunun 94 üncü maddesine göre yıl içinde tevkif suretiyle ödenen vergiler mahsup edilir.

Ücret gelirleri için yıllık beyanname verilmesi durumunda, Kanunun 89 uncu maddesinde yer alan eğitim ve sağlık harcamaları ile bağış ve yardımlar gibi bazı harcamalar da beyan edilen gelirden indirilebilmektedir.

Ücretliler, normalde eğitim, sağlık harcamalarını gider olarak gösteremez iken beyanname doldurduklarında gider gösterebiliyorlar. Beyan edilen brüt gelirin yüzde 10’una kadar eğitim ve sağlık harcaması ile hayat ve şahıs sigorta primlerinin yarısını kazançlardan indirebiliyorlar. İndirilecek prim tutarı brüt gelirin yüzde 15’ini ve yıllık asgari ücret tutarını aşamaz.

Bu giderler indirildikten sonra ödenmesi gereken vergi hesaplanıyor. Hesaplanan vergi geçen yıl ödenen vergiden düşük ise aradaki vergi farkı iade ediliyor. Hesaplanan vergi geçen yıl ödenen vergiden fazla ise bu kez aradaki fark mart ve temmuz aylarında iki eşit taksitte ödeniyor.

Yıl içinde iş değiştirenler de “birden fazla işverenden ücret geliri elde edenler” grubunda yer alıyor. Maliye Bakanlığı, yıl içinde iş değiştirdiği için birden fazla işverenden ücret almış olanlarla ilgili son yıllarda denetimini yaygınlaştırdı. İkinci işverenden aldığı ücreti, o yıl için belirlenen sınırı aşanlar beyanname vermemişse vergi borcu çıkartılıyor. Bu nedenle, yıl içinde iş değiştiren veya aynı anda birden fazla işverenden ücret geliri elde edenlerin beyanname konusunda hassas davranmaları gerekiyor.

2021 yılında iş değiştirenler, ikinci işverenden aldıkları ücretlerin toplamı 53 bin lirayı aşmışsa beyanname doldurmak zorundalar. Burada dikkat edilmesi gereken iki önemli husus var: Hangi işverenin birinci işveren olduğunu çalışanın kendisi belirliyor. Örneğin ocak-nisan aylarında çalıştığı işverenden 40 bin TL, mayıs – aralık aylarında çalıştığı işverenden de 100 bin TL ücret almış bir kişi, son çalıştığı işvereni birinci kabul edebilir. İkinci işverenden aldığı ücret de 53 bin TL’nin altında kaldığı için beyanname vermez.

194 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 86 ncı maddesinde yapılan düzenlemeye göre; 01.01.2020 tarihinden itibaren elde edilen ücretlere uygulanmak üzere yeni düzenlemeler yapılmıştır ve beyana tabi olan ücret gelirlerinin kapsamı genişletilmiştir.

 

• Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenebilecektir.
• Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden 193 sayılı Kanunun 94 üncü maddesine göre yıl içinde tevkif suretiyle ödenen vergiler mahsup edilebilecektir.
• Tevkifata tabi tutulmamış ücret gelirleri (193 sayılı Kanunun 64 üncü maddesinde yer alan diğer ücretler hariç), tutarı ne olursa olsun yıllık beyannameyle beyan edilecektir.

İşveren kavramı;

• Bir özel sektör işvereninin yanında çalışan hizmet erbabının, yıl içerisinde bu işverenden elde ettiği ücretinin yansıra, başka bir özel sektör işvereninden ya da kamu kurum veya kuruluşundan da elde ettiği ücret gelirleri.
• Aynı takvim yılı içinde bir özel sektör işvereninin yanında çalışmakta iken, işten ayrılarak başka bir özel sektör işvereninin yanında ya da kamu kurum veya kuruluşunda çalışmaya başlanılması nedeniyle elde ettiği ücret gelirleri.
• Aynı takvim yılı içinde, gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin yanında çalışan hizmet erbabının, söz konusu mükelleflerin ortağı oldukları iş ortaklığı veya adi ortaklıklar bünyesinde çalışmaya başlamaları halinde elde ettikleri ücret gelirleri.

Aşağıda yer alan hallerde elde edilen ücretler tek işverenden alınan ücret olarak değerlendirilir.

• Genel yönetim kapsamında bulunan kamu idareleri ile bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlarda (ticaret şirketleri hariç) çalışan personelin, yıl içerisinde bu kapsamdaki diğer kurum ve kuruluşlardan da ücret alması durumunda elde ettikleri ücretler tek işverenden alınan ücret olarak değerlendirilir.
• İki ayrı özel sektör firmasının birleşmesi (devir, nev’i değişikliği ve bölünme halleri dâhil).
• İş Kanunu kapsamında asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan yerlerde çalışan hizmet erbabının, yıl içinde alt işvereninin değişmesi.
• Ortaklık halinde faaliyette bulunan işyerlerinde, ortaklardan herhangi birinin değişmesi

ÖRNEK

Örnek 1:

Bayan (X) 2021 yılında birden fazla işverenden, tamamı stopaja tabi tutulmuş ücret geliri elde etmiştir. Birinci işverenden alınan ücret 450.000 TL, sonraki işverenlerden alınan ücretler toplamı ise 50.000 TL’dir.

Birden fazla işverenden ücret almış olmakla birlikte, birinci işverenden sonraki işverenlerden alınan ücretler toplamının 2021 yılı beyan sınırı olan 53.000 TL’nin altında olması ve tüm ücretlerin toplamının 650.000 TL’yi aşmaması nedeniyle Bayan (X), gerek ilk ve gerekse sonraki işverenlerden almış olduğu ücretler için beyanname vermeyecektir.

Örnek 2:

Bay (x)’nin 2021 yılı geliri sadece tamamı üzerinden stopaj yapılmış aşağıdaki ücret gelirlerinden oluşmaktadır (Bu tutarlar ücretlere ilişkin kümülatif matrah tutarlarıdır.):

Birinci işverenden alınan ücret	200.000
İkinci işverenden alınan ücret	30.000
Üçüncü işverenden alınan ücret	25.000

Bay (x)’nin birinci işverenden sonraki işverenlerden aldığı ücretler toplamı (30.000 + 25.000 =) 55.000 TL olup, 53.000 TL’lik beyan sınırını aştığı için Bay (C) birinci işverenden almış olduğu ücretler de dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamını beyan edecektir.

Örnek 5:

Bayan (Z)’nin tamamı stopaja tabi tutulmuş 2021 yılı gelirleri şöyledir:

a	Birinci işverenden alınan ücret	300.000
b	İkinci işverenden alınan ücret	46.000
c	İşyeri kira geliri (brüt)	55.000
d	İşyeri kira geliri % 15 götürü gider indirilmiş (c x % 85)	46.750

Bayan (Z)’nin ikinci işverenden aldığı ücret 53.000 TL’yi aşmadığından gerek ilk gerekse ikinci işverenden alınan ücret gelirleri gerek beyan edilmeyecektir.

İşyeri kira gelirlerinin brüt tutarı 53.000 TL’lik beyan sınırını aşıyor olsa da götürü gider indirimi uygulanmış tutarı beyan sınırının altında kaldığından beyan edilmemesi gerektiğini düşünüyoruz. İkinci işverenden alınan ücret, beyan sınırının altında olup beyan edilmeyeceğinden, işyeri kirasının beyan edilip edilmeyeceği belirlenirken 53.000 TL’lik beyan sınırının hesabında gerek birinci gerekse ikinci işverenden alınan ücretler dikkate alınmayacaktır. Çünkü mukayesede sadece vergiye ve beyana tabi olan gelirler dikkate alınmalıdır.

Bu örnekte gider indirimi sonrası bulunacak kira tutarı 53.000 TL’yi aşsaydı, sadece işyeri kirası beyan edilecek, ücret gelirleri yine beyan edilmeyecekti. Çünkü ücret gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde sadece ücret gelirleri dikkate alınmaktadır.

Bayan (m) 2021 takvim yılında; kümülatif gelir vergisi matrahı birinci işverenden 625.000 TL, ikinci işverenden 50.000 TL olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiştir.

Bayan (m)’nin, birinci ve ikinci işverenden elde etmiş olduğu ücretleri toplamı (625.000 TL+50.000 TL=) 675.000 TL olup, 650.000 TL’yi aştığından ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde kesilen vergiler mahsup edilebilecektir.

28.03.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.