Fethi Aygün
Yeminli Mali Müşavir
E. Vergi Dairesi Başkanı
fethi_aygun@hotmail.com

Satın Alınan Arsanın Binaya Dönüşme Süreci

I-GİRİŞ :

Maddi duran varlıklar işletmenin faaliyetinde kullanmak üzere edindiği ve tahmini kullanma süreleri bir yıldan uzun olan fiziksel yapıya sahip varlıklara denilmektedir. Maddi duran varlıklar arasında; arazi ve arsalar, yer altı ve yer üstü düzenleri, binalar, tesis-makine ve cihazlar, taşıtlar, demirbaşlar, diğer maddi duran varlıklar birikmiş amortismanlar, yapılmakta olan yatırımlar ve verilen avanslar girmektedir. Ancak, uygulamada mükellefler satın aldıkları arsa üzerine idare binası veya imalathane şeklinde yerler inşa ederek ekonomik faaliyetlerini sürdürmektedirler. Herhangi bir “boş arsa” işletme tarafından iktisap edildiğinde, aktife maliyet bedeli üzerinden kaydedilmektedir.

II-SATIN ALINAN ARSA ÜZERİNE BİNA YAPILMASI :

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 314’üncü maddesine göre boş arsa ve araziler amortismana tabi tutulmaz. Arsa ve araziler, üzerine inşa edilen kıymetlerle (binalar) birlikte amortismana tabi tutulur. Binalarla ilgili işlemlerle uygulamada sıkça karşılaşılmaktadır. Binalar mükelleflerin faaliyetlerini yürütmede önemli bir paya sahiptir. İdare binası, fabrika binası, sosyal tesisler gibi alanlar mükelleflerin faaliyetlerini gerçekleştirmede ön planda yer almaktadır. Yapımı süren ve dönem sonu itibariyle henüz tamamlanmamış bulunan sabit kıymetlere (binalara) ilişkin harcamalar bilançonun duran varlıklar bölümünde, yapılmakta olan yatırımlar içinde gösterilir. Yapılmakta olan yatırımların ilgili olduğu iktisadi kıymetlerin maliyet teşekkülü aktife alınma döneminde yapılır. İşletmenin yaptığı birden çok yatırım varsa bunlara ilişkin maliyet unsurları bilançonun bu kalemi ayrıntısında ayrıca takip edilir.

A-Satın Alınan Arsanın Muhasebe Kaydı :

İşletmeye ait her türlü arazi ve arsaların izlendiği hesap “250 Arazi ve Arsalar” hesabıdır. Boş arsa alınması halinde; arsa için yapılan ödemelerin “250 Arsa ve Araziler” hesabında izlenmesi gerekir. Ayrıca bu alımda yüklenilen KDV’nin de “191 İndirilecek KDV” hesabında izlenmelidir.

Örnek :

(X) Anonim Şirketi, binasının bulunduğu yerin yanındaki (Y) Limited Şirketi’ne ait arsa üzerine bina yapmak üzere, Kasım/2017 ayında 300.000 TL’na bir arsa satın almış ve ayrıca % 18 oranında da KDV ödemiştir. Bu alış ile ilgili muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır. Ayrıca, Aralık/2017 ayında (X) Anonim Şirketinin aktifinde bulunan ve kayıtlı bedeli 100.000 TL ve birikmiş amortismanı 80.000 TL olan bina yıkılarak (Y) Limited Şirketinden satın alınan arsa ile birleştirilmiştir.

Aktife alınan bu arsa boş kaldığı sürece amortismana tabi tutulamayacağından, maliyet bedelinin gidere dönüştürülmesi de mümkün bulunmamaktadır.

Yıkılan binanın arsaya dönüşmesi ise;

Şeklinde olacaktır.

B-Bina İnşaatına İlişkin Harcamalar ve İlgili Kayıtlar :

Yapımı süren ve dönem sonu itibariyle henüz tamamlanmamış bulunan sabit kıymetlere ilişkin harcamalara yapılmakta olan yatırım denilmektedir. Bu tür harcamalar tekdüzen hesap planında “258 Yapılmakta Olan Yatırımlar” hesabında izlenmekte bu hesapta işletmede, yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili yapılan harcamalar izlenmektedir.

“258 Yapılmakta Olan Yatırımlar” hesabında yapılmakta olan yatırım projelerinde direkt ve endirekt şekilde gelen harcamalar bu hesaba borç; tamamlanan yatırım bedelleri ilgili duran varlık hesabına alacak kaydedilerek, bu hesaba alacak kaydedilir. Ayrıca ödenen katma değer vergisi ise “191 İndirilecek KDV” hesabında izlenmektedir.

Örnek:

(X) Anonim Şirketi Ocak/2018 ayında bina inşaatına başlamış ve aşağıda belirtilen aylarda gösterilen tutarlarda harcama yapmıştır. Kasım/2018 ayında ise şirket söz konusu inşaatı tamamlayıp binayı kayıtlarına alarak bu ayda bu kullanmaya başlamıştır.

Yukarıda yer alan işlemlerin muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır. Yapılan harcamalara ait muhasebe kayıtları bütün aylarda aynı olacağından örnek olması için sadece Mayıs ayının kaydı yapılmıştır.

Kasım/2018 ayında bu bina tamamlandığında ise aşağıdaki gibi bir kayıt yapılması gerekmektedir. Bilindiği üzere 2017 yılında birleştirilen iki arsanın değeri (300.000 + 180.000 =) 480.000  TL idi. 2018 yılında yapılan harcamaların toplamı ise 1.400.000 TL olduğuna göre inşaatı tamamlanan binanın toplam değeri (480.000 + 1.400.000=) 1.880.000 TL’dir. Buna göre ilgili muhasebe kaydı;

Şeklinde olacaktır.

Görüldüğü üzere, 2017 yılında satın alınan arsa üzerinde başlanan inşaat çalışmaları, Kasım/2018 ayında tamamlanmıştır. Arazi ve arsalar ile yapılmakta olan yatırımlar hesaplarında yapılan ödemeler gösterilmiş ve bu hesaplarda yer alan tutarlar ise işin bitiminde binalar hesabına aktarılmıştır.

III-AMORTİSMAN AYRILMASI DURUMU:

Boş arsa ve araziler, Vergi Usul Kanunu’nun 314’üncü maddesine göre, yıpranmaya veya aşınmaya maruz kalmadıkları için boş arsa ve arazilerden amortisman ayrılamaz. Dolayısı ile 2017 yılında 257 Arazi ve Arsalar hesabında yer alan arsalar için amortisman ayrılması söz konusu olmayacaktır. Boş arsa ve arazi üzerine inşa edilmiş yol, kanal, köprü ve benzeri bir tesisin bulunması veya tarım işletmelerinden meydana getirilmiş olan meyvelik dutluk, fındık, zeytin, elmalık gibi tarım tesislerinin bulunması halinde, bu tesisler için amortisman ayrılması mümkündür. Yani arsa ve arazilerde bulunan söz konusu tesisler için amortisman ayrılması mümkündür. Ancak, boş arsa ve arazinin kendisi için amortisman ayrılması mümkün bulunmamaktadır.

Yukarıda da belirtildiği üzere, üzerine bina inşa edilen bir arsanın maliyeti, inşaatın bitimiyle beraber “252 Binalar” hesabına aktarılmalıdır. Aktarma yapılacak hesaplar yukarıda da belirtildiği üzere, “250 Arazi ve Arsalar” ve “258 Yapılmakta Olan Yatırımlar” gibi hesaplardır. “250 Arazi ve Arsalar” ve “258 Yapılmakta Olan Yatırımlar” hesaplarında yer alan tutarların “252 Binalar” hesabına aktarılmaması halinde ise usulen amortisman ayrılması söz konusu olmayacaktır.

Amortisman ayrılması ile ilgili olarak aşağıdaki muhasebe kaydına yer verilmiştir.

7/B seçeneğinde 796 Amort. ve Tük. Payları hesabına (7/A seçeneğinde ise 730 Genel Üretim Giderleri veya 770 Genel Üretim Giderleri hesabına) işlenen amortisman payı dönem sonunda gider dağıtımı yapılarak pazarlama satış, genel yönetim gideri olarak gelir tablosu hesaplarına yansıtılır.

IV-KDV’LERİN İNDİRİM KONUSU YAPILMASI:

Bina inşaatı ile ilgili olarak yapılan harcamalar karşılığında ödenen katma değer vergisi “191 İndirilecek KDV” hesabında izlenecektir. Bu kapsamda bina inşaatı ile ilgili olarak ödenen katma değer vergisinin indirim konusu yapılması gerekir.

Örnek:

(X) Anonim Şirketi yaptırdığı bina ile ilgili olarak Ocak/2018 ayında proje bedeli olarak 10.000 TL ve 1.800 TL KDV ödemiştir. Muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

V-SONUÇ:

Çalışmamızda bir arsanın binaya dönüşmesi süreçlerine muhasebe kayıtları ile birlikte yer verilmiştir. Boş arsa ve araziler için amortisman ayrılmamaktadır. Ancak işletme bünyesinde imal ve inşa edilirken 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar hesabında izlenen giderler işin bitiminde 252 Binalar hesabında aktarılmaktadır.

16.09.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.