Ferit Taş
Yeminli Mali Müşavir
VDK Kurul Başkan Yrd. (E)
Maliye Müfettişi (E)
ftas@isik-ymm.com.tr

Enflasyon Düzeltmesinde Hangi Toplulaştırılmış Yöntem Avantajlı?

Bilindiği üzere 31.12.2023 tarihli bilançolardan başlamak üzere enflasyon düzeltmesi yapılacak. Stokların düzeltilmesinde gerçek yöntem ile mi yoksa toplulaştırılmış yöntemlerden birisiyle mi (basit ortalama, stok devir hızı ve hareketli ortalama) devam edileceğinin belirlenmesi ödenecek vergi tutarını azaltabileceği veya erteleyebileceği için çok önemlidir. Yazımızın 1. bölümünde bu yöntemler teknik olarak açıklandıktan sonra, 2. ve 3. bölümünde tercih edilecek yöntem ve sebepleri açıklanmıştır.

1. STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ:

1.a- GERÇEK YÖNTEM

Dönem sonunda bilançoda yer alan stokların gerçek giriş tarihlerinin baz alınarak enflasyon düzeltme katsayısının belirlenmesi gerektiğini ifade eden yöntemdir.

1.b- TOPLULAŞTIRILMIŞ YÖNTEMLER

Gerçek yönteme ilaveten basit ortalama, stok devir hızı ve hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi olmak üzere üç adet toplulaştırılmış yöntem bulunmakta olup, mükellefler her bir stok kalemi itibariyle istediği yöntemi kullanabilir. Yıllar itibariyle kullanılabilecek toplulaştırılmış yöntemler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 2023 yılında uygulanan yöntemin 2024 yılında uygulanma zorunluluğu yoktur. Ancak 2024 yılından itibaren seçilen toplulaştırılmış yöntemden 3 yıl dönülemez. 

2023	2024 ve sonrası
Basit Ortalama Yöntemi	Basit Ortalama Yöntemi
Stok Devir Hızı Yöntemi	Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi

1.b.1- BASİT ORTALAMA YÖNTEMİ

Aşağıdaki formüle göre hesaplanmakta olup, son endeksin; kendisi ve önceki çeyrek sonu ortalamasına bölünmesidir. Yani bir nevi 45 günlük ortalama endeks almaktadır.

Dönem ortalama düzeltme katsayısı		Bilançonun ait olduğu aya ait Yi-ÜFE
	=	-----------------------------------------------------------------------------
		(Bilançonun ait olduğu aya ait Yi-ÜFE + Bir önceki geçici dönem sonu Yi-ÜFE)/2

31.12.2023 için katsayı aşağıdaki gibi bulunacak olup, yaklaşık %3 bir artışı ifade eder.

2915,02/(2915,02 + 2749,98) / 2 = 1,02913

2024 yılı 1. Çeyrek için ise 2024 Mart endeksine göre aynı hesaplama yapılacaktır.

1.b.2- STOK DEVİR HIZI YÖNTEMİ

Stok devir hızı yöntemine göre hesaplanan stokta kalma süresi baz alınır. Stok devir hızı yıllık ortalama satılan malın maliyetinin, yıllık ortalama stoka bölünmesiyle bulunur.

Örneğin: 2023 yılı SMM tutarı 30 Milyon TL, dönem başı stoku 5 Milyon TL, dönem sonu stoku 6 Milyon TL olması halinde; stok devir hızı 30/(6+5)/2=5,45’dir. Bu durumda ortalama stokta kalma süresi 365/5,45= 67 gündür.

Bu yöntemde stokların 67 gün önceden geldiği varsayılır. 31.12.2023 itibariyle 67 gün öncesi Ekim ayına denk geldiği için Ekim ayının katsayısı kullanılacak olup, aşağıda hesaplandığı gibi yaklaşık %4 bir artışa isabet etmektedir.

Aralık 2023 Yi-ÜFE/ Ekim 2023 Yi-ÜFE = 2915,02/2803,29 =1,03986

Bununla birlikte stokta kalma süresi 61 günden düşük olması halinde, stokların Kasım ayından geldiği varsayılacak ve formülün payda kısmında Kasım ayı endeksi kullanılacaktır. Bu durumda katsayı yaklaşık %1 bir artışa isabet etmektedir.

Aralık 2023 Yi-ÜFE/ Ekim 2023 Yi-ÜFE = 2915,02/2882,04 =1,01144

1.b.3- HAREKETLİ AĞIRLIKLI ORTALAMA YÖNTEMİ

Bu yöntemde katsayı, dönem başı stok dahil girişlerin düzeltilmiş değeri, düzeltilmemiş değerine bölünerek bulunur. Hareketli ağırlıklı ortama yöntemi 2024 yılından itibaren uygulanacağı için, henüz açıklanmamış olan 2024 yılı Ocak, Şubat ve Mart ayı endeksleri aylık %1,5 artış varsayılarak belirlenmiştir. Hem stok giriş çıkışı hem de 2024 yılı endeksleri varsayımsal olarak hesaplanan bu yöntemde katsayı yaklaşık %3,2 olarak hesaplanmıştır.

Dönem ortalama düzeltme katsayısı		Enflasyon Düzeltilmiş Dönem Başı Stoğun İlgili Dönemin Sonuna Taşınmış Değeri + Dönem İçi Alış ve Giderlerin Düzeltmeye Tabi Tutulmuş Değerleri
	=	-----------------------------------------------------------------------------
		Dönem Başı Stok + Dönem İçi Alış ve Giderler

2. SEÇECEĞİMİZ YÖNTEMİ NEYE GÖRE BELİRLEYECEĞİZ?

Bu kararı 2023 ve 2024 yılları için farklı şekilde ele almamız gerekir. Zira 2023 enflasyon düzeltmesi gelir tablosuna girmeden vergisiz yapılacaktır. Ama 2024 ve sonraki dönemde oluşan enflasyon düzeltme farkları gelir tablosuna girerek vergiye tabi olmaktadır.

Stoklar için 31.12.2023 yılında yapacağımız değer artışı yani enflasyon farkı hesabı maliyet olarak addolunacaktır. Örneğin 2023 yılında 100.000 TL’ye alınan ve 31.12.2023 tarihinde enflasyon düzeltmesi nedeniyle değeri 140.000 TL’ye çıkan bir stokun, 2024 yılında 200.000 TL’ye satılması halinde, kâr 60.000 TL’ye düşecektir. Ödenecek kurumlar vergisi de bu karın %25’i oranında azalacaktır. Bu nedenle 2023 yılı düzeltmesinde enflasyon farkını daha yüksek belirleyen, yani katsayısı yüksek olan yöntem tercih edilmelidir. 

2024 yılı ve sonrası için ise önce aktif kalemlere ait enflasyon farkları karşılığında gelir etkisi oluşturmakta, sonra satış sırasında maliyet artışı kaynaklı gider etkisi oluşturmaktadır. Yani ilk başta gelir, satışta ise aynı tutarda gider etkisi oluşturmaktadır. Dolayısıyla birkaç ay için geçici olarak Hazinenin finansmanı olarak düşünülebilir.  Bu nedenle 2024 ve sonrasına ilişkin düzeltmede, enflasyon farkını daha düşük belirleyen yani katsayısı düşük olan yöntem tercih edilmelidir.

Özetle; 2023 yılı için yüksek, 2024 ve sonrası için düşük katsayı tercih edilmelidir.

3. HANGİ YÖNTEMİ SEÇMELİYİZ?

Yukarıdaki hesaplamalarımızda 2023 yılı için basit ortalama katsayısı %3 iken, stok devir hızı katsayısı Kasım ayından gelen stoklar için %1, Ekim ayından gelen stoklar için %4, önceki aylardan gelen stoklar için ise daha yüksektir. Yani stok devir hızı 61 günden yüksek olan stoklar için katsayı basit ortalamadan yüksek olur ve 2023 düzeltmesinde stok devir hızı yöntemi seçilmelidir. Stok devir hızı 61 günden düşük olan stoklar için ise basit ortalama katsayısı yüksek olur ve 2023 düzeltmesinde basit ortalama yöntemi seçilmelidir.

2024 ve sonrası için ise düşük katsayı tercih edilecektir. Basit ortalama yöntemi 45 günlük ortalamaya isabet ettiği için, stoklarını gerçekte daha hızlı çeviren şirketler, karşılaştırma için gerçek ve hareketli ortalama yöntemi katsayısını da hesaplayabilir. Yani stokta kalma süreleri 45 günden kısa olabilecek müstesna işletmeler hariç olmak üzere, 2024 ve sonrası için basit ortalama yöntemi kullanılabilir.

22.01.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.