Ferdi Karaboğaz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
smmmferdi.karabogaz@gmail.com

Transfer Fiyatlandırması ve Örtülü Sermaye Kontrolleri, Güncel Kanuni Düzenlemeler

Şirketlerin ilişkili kişilerle gerçekleştirdikleri işlemler, vergi mevzuatı açısından özel düzenlemelere tabidir. Bu düzenlemelerin başında transfer fiyatlandırması ve örtülü sermaye uygulamaları gelir. Her iki kavram da şirketlerin vergi matrahlarının doğru bir şekilde belirlenmesini sağlamayı amaçlar.

Bu yazımızda, Kurumlar vergisi bildirim süresi öncesi, transfer fiyatlandırması ve örtülü sermaye kontrollerinin güncel kanuni dayanakları ve uygulama esasları ele almaya çalışacağız.

Transfer Fiyatlandırması Nedir?

Transfer fiyatlandırması*, ilişkili kişiler arasında gerçekleştirilen mal, hizmet veya finansal işlemlerde uygulanan fiyatların, emsallere uygunluk ilkesine göre belirlenmesini ifade eder. Bu ilke, ilişkili kişiler arasındaki işlemlerin, bağımsız üçüncü kişiler arasında gerçekleşen benzer işlemlerle uyumlu fiyatlarla yapılmasını gerektirir.

İlişkili Kişiler, KVK’nın 13. maddesi ve ilgili tebliğlere göre, aşağıdaki kişiler ilişkili kişi olarak kabul edilir:

• Doğrudan veya dolaylı olarak en az %10 oranında ortaklık, oy veya kâr payı hakkına sahip olanlar.
• Şirketin yönetim veya denetimini kontrol edenler.
• Şirketin üzerinde önemli etkisi bulunan kişiler. (Bu kişilerin özellikleri KVK 13. madde de detaylıca açıklanmıştır.)

Transfer Fiyatlandırmasında Önemli Kriterler:

• Emsallere uygunluk ilkesi: İlişkili kişiler arasındaki fiyatlandırmalar, bağımsız şirketler arasında olabilecek fiyatlarla aynı olmalıdır.
• Karşılaştırılabilirlik analizi: İşlem koşullarının piyasadaki benzer işlemlerle karşılaştırılması gerekir.
• Vergi avantajı sağlamaya yönelik manipülasyonların önlenmesi: Örtülü kazanç dağıtımı veya kar transferinin engellenmesi amaçlanır.

Transfer Fiyatlandırması Yöntemleri

Türkiye’de transfer fiyatlandırmasında kullanılan KVK 13. Madde tebliğde açıklanan başlıca yöntemler aşağıdaki gibidir.

1. Karşılaştırılabilir Fiyat Yöntemi: İlişkili kişiler arasındaki işlem fiyatı, benzer işlemlerin bağımsız kişiler arasında gerçekleşen fiyatlarıyla karşılaştırılır.
2. Maliyet Artı Yöntemi: Ürünün maliyetine, emsallere uygun bir kâr marjı eklenerek fiyat belirlenir. 
3. Yeniden Satış Fiyatı Yöntemi: İlişkili kişiden alınan ürünün üçüncü kişilere satış fiyatından, uygun bir brüt satış kârı düşülerek işlem fiyatı hesaplanır.
4. İşlemsel kâr yöntemleri: Emsallere uygun fiyat veya bedelin tespitinde, ilişkili kişiler arasındaki işlemden doğan kârı esas alan yöntemleri ifade eder. Bu yöntemler, işleme dayalı net kâr marjı yöntemi ve kâr bölüşüm yöntemidir. İşleme dayalı net kâr marjı yöntemi, mükellefin kontrol altındaki bir işlemden; maliyetler, satışlar veya varlıklar gibi ilgili ve uygun bir temele dayanarak tespit ettiği net kâr marjının incelenmesi esasına dayanır.
5. Kâr bölüşüm yöntemi; ilişkili kişilerin bir veya daha fazla sayıdaki kontrol altındaki işlemlere ilişkin toplam faaliyet kârı ya da zararının, üstlendikleri işlevler ve yüklendikleri riskler nispetinde ilişkili kişiler arasında emsallere uygun olarak bölüştürme esasına dayanır.

Transfer Fiyatlandırması Dokümantasyon Yükümlülükleri

Türkiye’de mükelleflerin transfer fiyatlandırmasına ilişkin temel belgelendirme yükümlülükleri şunlardır: 

• Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporu: Büyük ölçekli mükelleflerin, ilişkili kişilerle gerçekleştirdikleri işlemleri detaylı bir şekilde raporlamaları gerekir.
• Genel Rapor (Master File): Çok uluslu işletmelerin, grup yapısı, faaliyetleri ve transfer fiyatlandırması politikalarını içeren genel bir rapor hazırlamaları beklenir.
• Ülke Bazlı Raporlama (CbCR): Büyük ölçekli çok uluslu işletmelerin, her bir ülkedeki faaliyetleri, gelirleri ve ödedikleri vergiler hakkında bilgi sağlamaları gerekir.

Bu yükümlülüklerin detayları ve hazırlanma süreleri, ilgili tebliğlerde belirtilmiştir. Örneğin, Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporu’nun, içinde bulunduğumuz dönem olan, kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresi içinde hazır bulundurulması gerekmektedir.  

Örtülü Sermaye Nedir?

Örtülü sermaye**, bir şirketin ortaklarından veya ortaklarla ilişkili kişilerden temin ettiği borçların, öz sermayesinin üç katını aşan kısmıdır. Bu aşan kısım, ilgili hesap dönemi için örtülü sermaye sayılır.

Örtülü Sermayenin Vergisel Sonuçları

• Faiz ve Benzeri Ödemelerin Gider Kabul Edilmemesi: Örtülü sermaye üzerinden ödenen faiz, kur farkı ve benzeri ödemeler, kurum kazancının tespitinde gider olarak kabul edilmez.  
• Kâr Payı Dağıtımı Sayılması: Bu ödemeler, dağıtılmış kâr payı veya dar mükellefler için ana merkeze aktarılan tutar sayılır ve buna göre vergilendirilir. 

Sonuç

• Örtülü sermaye düzenlemeleri, ilişkili kişiler arasındaki borçlanmaların özsermayeye oranını kontrol ederken, transfer fiyatlandırması ise bu borçların faiz oranlarının ve diğer finansal işlemlerinin piyasa koşullarına uygun olup olmadığını değerlendirir.
• Her iki düzenleme de şirketlerin vergi avantajı sağlamak amacıyla ilişkili kişilerle yaptığı işlemleri denetlemeye yöneliktir.
• İdare, örtülü sermaye ve transfer fiyatlandırmasını birlikte değerlendirerek, şirketlerin haksız vergi avantajı elde etmesini önlemeye çalışır.

Bu nedenle, özellikle çok uluslu şirketler ve grup içi işlemler gerçekleştiren firmalar hem örtülü sermaye düzenlemelerine hem de transfer fiyatlandırması kurallarına dikkat ederek işlem yapmalıdır.

*Türkiye’de transfer fiyatlandırması, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun (KVK) 13. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu madde, ilişkili kişilerle yapılan işlemlerde emsallere uygun fiyatların kullanılmasını zorunlu kılar ve aksi takdirde, oluşan kazancın örtülü olarak dağıtılmış sayılacağını belirtir. 

**Örtülü sermaye düzenlemeleri, KVK’nın 12. maddesi ile belirlenmiştir. Bu maddeye göre, ortaklardan veya ilişkili kişilerden sağlanan borçların, öz sermayenin üç katını aşan kısmı örtülü sermaye kabul edilir.

04.04.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.