Fazlı Emektar
Vergi Uzmanı
E. Maliye Müfettişi
emektarf@gmail.com

Arızi Serbest Meslek Faaliyeti ve Vergisel Sorumlulukları

İşletmelerimiz bazı hizmetleri satın alırken, hizmet veren kişinin vergi mükellefiyeti olmamasından ve söz konusu kişi ile hizmet akdinin de olmamasından kaynaklı ilgili kişiye ödeme yapmakta ve bunu belgelendirmekte tereddüte düştükleri görülmektedir. Bu ödemelerde vergisel sorumluluk nedir? Bu tür ödemelerin belge düzeni ne olmalıdır? Çalışmamızda serbest meslek kazancı ve arızi kazanç kapsamında bu ödemeler değerlendirilmiştir.

Serbest Meslek Kazancı ve Arızi Kazanç Ayrımı

Gelir Vergisi Kanunu’nun 65’nci maddesinde, Serbest Meslek Kazancının Tarifi şöyle yapılmıştır;

Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır. Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 82’nci Maddesinde de; arızi kazançlar tanımlanırken; arızî(devamlılık arz etmeyen) olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla tahsil edilen hâsılatında arızı kazanç olduğu hüküm altına alınmıştır. Bir takvim yılında arızi serbest meslekten olan kazançların 2021 yılı için 43.000 TL kısmı gelir vergisinden müstesnadır. Arızi serbest meslek faaliyetinde elde edilen hâsılattan tevsik edilmek kaydıyla yapılan giderler indirilir.

“Arızi olarak turist rehberliği yapanlara yapılan ödemeler gider pusulası ile belgelendirilebilir. Alınan bu hizmet serbest meslek mahiyetinde olduğundan %20 vergi tevkifatı yapılması gerekir. Turist rehberleri işi süreklilik arz edecek şekilde mutad meslek olarak yapılıyorsa ilgili kişinin serbest meslek mükellefiyeti tesis ettirmesi gerekir.”(İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 15.07.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.19.02-019.01-987 sayılı özelgesi.)

 “Bu hükümlere göre, şirketiniz tarafından hazırlanan ve tüm hakları (telif hakkı dahil) firmanız adına tescil edilen programların hazırlanmasında (proje danışmanlığı, içerik hazırlama, seslendirme vb. işlerde) görev alan öğretim üyeleri ve öğretmenlerin bu faaliyetleri devamlılık arzetmeyecek şekilde arızi olarak (bir takvim yılında bir defadan fazla yapılmaması halinde) kendi nam ve hesaplarına yapmaları halinde ise, elde edecekleri gelirin arızi kazanç olarak değerlendirilmesi ve tarafınızca gider pusulası düzenlenerek yapılan ödemeler üzerinden de Gelir Vergisi Kanunu’nun 94.maddesinin 2/b alt bendi gereğince gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir.” (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 14.09.2006 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01/GVK-94/2-12969 sayılı özelgesi)

Yasa hükmü özünde süreklilik ve bağlılık arz etmeyen işlemlerdeki ödemelerin gider pusulası ile belgelendirilmesine imkan tanımıştır. Maliye idare aynı yıl içinde bir işlemin birden fazla tekrarlanmasını ya da izleyen yıllarda tekrarlanmasını süreklilik arz eden işlem olarak kabul etmektedir.

Arızi Serbest Meslek Faaliyeti Belgelendirme

221 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemelerin de gider pusulası ile belgelendirilmesini uygun bulmuştur. Gider Pusulası 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 234’üncü maddesinde düzenlenmiştir.

Gider Pusulası BA Bildirimi

396 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin, 1.2.1. bölümünde, bildirim mecburiyeti bulunan mükelleflerce, belirlenen hadler çerçevesinde yapılan her türlü mal ve/veya hizmet alış ve satışları, bunlara ilişkin belgenin türüne (Fatura, irsaliyeli fatura, serbest meslek makbuzu, müstahsil makbuzu, gider pusulası, akaryakıt pompalarına bağlı ödeme kaydedici cihaz fişi, sigorta komisyon gider belgesi ve yolcu bileti gibi) bakılmaksızın Ba-Bs bildirim formlarına dahil edileceği belirtilmiştir.

Gider Pusulası Vergi Tevkifatı

Yukarıda yer verdiğimiz yasal mevzuat kapsamında gider pusulası düzenlenecek işlere dair yapılması gereken vergi tevkifatları GVK Madde 94’de düzenlenmiştir.

Gelir Vergisi Kanununa göre serbest meslek kazancı elde edenlerin faaliyetlerinin arızi nitelik taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın ödemeyi yapanların tevkifat yapmakla sorumlu kişilerden olması halinde anılan Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (2/b) bendi uyarınca %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacağı tabiidir.

Serbest meslek faaliyetlerini mutad ve sürekli olarak yapanların prensip olarak, KDV mükellefiyeti tesis ettirmeleri gerekmektedir. Devamlılık yoksa,  arızi mesleki kazanç tutarı (2021 yılı için) 43 bin TL’yi aşıyorsa bu kazanç sahiplerinin yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeleri gerekir.

SONUÇ

Şirketlerin mükellefiyeti olmayan kişilerden satın aldıkları hizmetlerin arızi mi sürekli mi olduğu hususu önem arzetmektedir. Uygulamada Gider Pusulası ve tevkifat yapılınca bütün vergisel sorumluluklar bittiği düşünülmektedir. Bu kanının oluşmasında Mali İdarenin verdiği Özelgelerde yer alan görüşlerin etkili olduğu gözlenmektedir. Söz konusu hizmet ve karşılığı yapılan ödeme mutat hale gelmiş ise arızi kazançtan bahsedilemeyecek olup, sürekli vergi mükellefiyeti gerektirecektir.

Yararlanılan Kaynaklar

• 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu
• 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
• 15.07.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.19.02-019.01-987 sayılı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın özelgesi
• 14.09.2006 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01/GVK-94/2-12969 sayılı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın özelgesi
• 396 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği
• 221 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği

14.04.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.