Fatih Tanrıöver
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

Vergi İncelemesi Sürecinde Mükelleflerin Hakları ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Vergi incelemesi, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamak maksadıyla yapılan idari bir denetimdir. Vergi incelemesine ilişkin yasal düzenlemeler 213 Sayılı Vergi Usul Kanununda (VUK) düzenlenmiş olup vergi incelemeleri esas itibariye Vergi Denetim Kurulu Başkanlığına bağlı olarak çalışan Vergi Müfettişleri ve Vergi Müfettiş Yardımcıları tarafından yapılmaktadır. Söz konusu vergi incelemesi, mükellefler hakkında, çok önemli ve geri dönülemez sonuçlar doğurabileceğinden, mükelleflerin bu süreçte ne ile karşılaşacaklarını ve haklarının neler olduğunu bilmeleri çok önem arz etmektedir. Bu bağlamda, mükelleflerin bu süreçteki hakları aşağıda açıklanmış olup incelemeye alınan mükelleflerin bu haklarını kullanma konusunda dikkate etmeleri kendi faydalarına olacaktır;

1- Bilgi Alma / Bilgilendirilme Hakkı: Vergi inceleme görevi yazı ile verilir. İnceleme görevi yazılarında; nezdinde inceleme yapılacak kişilere ve konulara ilişkin bilgilere, incelemenin türüne, gerekçesine, dönemine ve süresine ilişkin hususlara yer verilir. Vergi incelemesi, sadece inceleme görev yazısında belirtilen konu ve döneme ilişkin olarak yapılır. İnceleme konusu ve dönemi ile ilgili olmayan herhangi bir hususa ilişkin mükelleften bilgi ve belge talebinde bulunulamaz. Vergi incelemesi yapanlar, İncelemeye tabi olana, vergi incelemesinin konusunu ve incelemeye başlanıldığı hususunu bir yazıyla bildirmeleri gerekmektedir. Ayrıca, mükellefler, incelemeye ilişkin olarak, incelemenin her safhasında bilgi talebinde bulunabilirler.

2- İnceleme Sırasında Müşavir ve/veya Avukat Bulundurma Hakkı: Mükellef vergi incelemeleri ile ilgili görüşmelere, defter ve kayıtlarla ilgili olan yetkili SM, SMMM ve YMM veya avukatların kendisiyle birlikte katılmasını sağlamak ya da kendisini temsilen yetkili bir temsilcisini göndermek hakkına sahip bulunmaktadır. Mükellefi temsilen gelen kişilerin yasal olarak yetkilendirilmiş olmaları ve temsil belgesinin görüşmeler başlamadan önce inceleme elemanına verilmesi gerekir.

3- Yasal Defter ve Belgelerin Tutanakla Teslim Edilmesi ve Tutanakla Alınması: Mükelleflerin defter ve belgeleri yazılı olarak istenir ve tutanakla teslim alınır. Mükelleflere, genellikle yasal defter ve belgelerin ibrazı için genellikle 15 gün süre verilmektedir. Ancak mükellefler yasal defter ve belgelerin ibrazı için ek süre isteme hakkına da sahiptirler. Mükelleflerin defter ve belgeleri, ilgili rapor değerlendirme komisyonunun rapora ilişkin nihai değerlendirmesinin incelemeyi yapana iletildiği tarihten itibaren en geç on beş gün içerisinde bir tutanak ile iade edilir.

İleride yaşanabilecek sorunlara engel olunması açısından, mükelleflerin bu hususa dikkat etmeleri ve yasal defter ve belgelerini tutanak ile teslim etmeleri / teslim almaları önemlidir.

4- Taslak Tutanak Talep Etme Hakkı: İnceleme esnasında, vergilendirme ile ilgili olaylar ve hesap durumları ayrıca tutanak ile tespit edilmekte ve bu tutanaklara vergi inceleme tutanağı denilmektedir. Bu tutanakların taslakları, mükelleflerin itiraz ve mülahazalarının tutanağa geçirilebilmesini sağlamak amacıyla, mükelleflerin talep etmesi durumunda iki gün önceden mükelleflerin bilgisine sunulur.

İncelemeye muhatap olan mükellefler açısından en önemli haklardan biri ve hatta en önemlisi budur. Zira, vergi inceleme tutanağının taslak halini önceden incelemek ve buna göre hazırlık yapmak çok önemli bir husustur. Mükelleflerin taslak tutanak talep etmeleri durumunda, incelemeyi yapan, tutanağın taslak halini iki gün önceden, mükelleflerin bilgisine sunmak zorundadır. Dolayısıyla, mükellefler, bu aşamada, vergi inceleme tutanaklarının taslaklarını talep ederek, vergi inceleme tutanağının imzalanmasından önce, itirazlarını hazırlama hakkına sahiptirler.

5- Vergi İnceleme Tutanağında Yer Alan Tespitlerle İlgili İtirazlarda Bulunma Hakkı: Mükelleflerin vergi inceleme tutanağında yer alan tespitler ile ilgili olarak itiraz ve açıklamalarda bulunmaları ve bunların tutanağa geçirilmesini istemeleri mümkündür. Düzenlenen tutanakların birer nüshasının tutanakları imza edenlere verilmesi zorunludur. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, ilgilileri tutanakları imzalamaları için zorlayamazlar. İlgililer tutanakları imzalamaktan imtina edebilirler. Bu durumda ilgili mükellefe ait yasal defter ve belgelere el konulur. İlgililer her zaman (daha sonra) bu tutanakları imzalayarak defter ve belgeleri geri alabilirler.

Vergi inceleme tutanağının taslak halini önceden inceleyen ve buna göre hazırlık yapan mükellef, vergi inceleme tutanağında yer alan tespitler ile ilgili olarak itiraz ve açıklamalarda bulunma ve bunların tutanağa geçirilmesini isteme hakkına da sahiptir. Mükellefin, kendini yeterince savunamadığını düşünmesi durumunda veya başka bir gerekçe ile tutanağı imzalamaktan imtina edebilir. Bu durumda, incelemeyi yapan, mükellefi tutanağı imzalaması için zorlayamaz. İlgili mükellefe ait yasal defter ve belgelere el konulsa bile ilgili mükellef, her zaman, el konulan yasal defter ve belgelerden faydalanabileceği gibi tutanağı sonradan imzalamak suretiyle el konulan yasal defter ve belgelerini alabilir.   

6- Resmi Çalışma Saatleri Dışında İnceleme Yapılamaması: Vergi incelemesi yapanlar, İncelemenin iş yerinde yapılması halinde nezdinde(5) inceleme yapılanın muvafakati olmadıkça resmi çalışma saatleri dışında inceleme yapamazlar veya buna devam edemezler. Tutanak düzenlenmesi ve inceleme ile ilgili emniyet tedbirlerinin alınması bu hükmün dışındadır. Ancak bu gibi tedbirler, incelemelerin yapıldığı yerdeki faaliyeti sekteye uğratmayacak şekilde yapılır

7- Rapor Değerlendirme Komisyonlarında Dinlenme Hakkı: Mükelleflerin Rapor Değerlendirme Komisyonlarında dinlenme talep etme hakkı olup bu talebin vergi inceleme tutanağında yer alması gerekmektedir. Bu talebin, ayrı olarak, vergi inceleme raporu (veya diğer raporlar) işleme konuluncaya kadar iletilmesi de mümkündür.

Mükellefin söz konusu komisyonda dinlenme talebi olması halinde, mükellef ve/veya mükellefi temsilen meslek mensubu, kendilerini ve izahatlarını Komisyon önünde açıklayabilirler. Mükellef ve/veya mükellefi temsilen meslek mensubu tarafından yapılan açıklamalar tutanağa geçirilerek yapılan bu açıklamalar hem incelemeyi yapan tarafından ve hem de Rapor Değerlendirme Komisyonu tarafından değerlendirmeye alınacaktır.

8- Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Talep Etme Hakkı: Mükellefler, vergi incelemesine dayanılarak tarh edilecek vergiler ile bunlara ilişkin kesilecek vergi ziyaı cezalarında (VUK 359 uncu maddede yazılı fiillerle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde tarh edilecek vergi ve kesilecek ceza ile bu fiillere iştirak edenlere kesilecek ceza hariç) tarhiyat öncesi uzlaşma talep edebilirler. Uzlaşma için nezdinde vergi incelemesi yapılan kimsenin bizzat veya vekili vasıtasıyla ve yazılı olarak incelemeyi yapana veya bağlı bulunduğu birime başvurması şarttır. Uzlaşma talebinin inceleme tutanağında yer alması, ilgili mercie yapılmış yazılı başvuru hükmündedir.

İncelemeyi yapan, mükellefe uzlaşma talebinin olup olmadığını sorması halinde vergi inceleme tutanağında bu talebe yer verilecektir. Tutanakta böyle bir soru olmaması halinde, mükellef, uzlaşma talebinin olduğunu ve bunun tutanağa geçirilmesini isteyebilir. Yine de mükellefin uzlaşma talebine ilişkin herhangi bir bilginin vergi inceleme tutanağında yer almaması durumunda, mükellefin, incelemeyi yapanın bağlı bulunduğu birime başvurması gerekmektedir. İncelemenin sonuçlandığı tarihte tarh zamanaşımının sona ermesine üç aydan az bir zaman kalması halinde mükellefe uzlaşma talebinde bulunup bulunmadığı sorulmaz ve uzlaşma talebinde bulunmaya davet edilmez. Tarhiyat öncesi uzlaşmanın herhangi bir nedenle temin edilememesi veya uzlaşmaya varılamaması hallerinde, mükellefler verginin tarhı ve cezanın kesilmesinden sonra tarhiyat sonrası uzlaşma talep edemezler.

 

23.01.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.