Fatih Kılınç
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
fatihkilinc44@windowslive.com

İş Kanununda Kıdem Tazminatı

Çalışma hayatında uzun yıllardır çalışan kişilerin merak ettiği konuların başında kıdem tazminatı gelmektedir.  Bu yazımda kıdem tazminatı ve alma şartlarını açıklamaya çalışacağım.

Kıdem Tazminatı :  Belirli bir işyerinde bir işverene bağlı olarak kanunda belirtilen fesih hallerinden en az bir yıllık kıdeme sahip işçiye veya işçinin ölümü halinde hak sahiplerine işveren tarafından ödenmesi gereken miktardır.

İşçi kıdem tazminatını hak edebilmesi için kıdemi aynı işverenin bir işyerinde veya farklı işyerlerinde çalışması sonucu bir yılı doldurmuş olmalıdır.

Kıdem tazminatı işçinin almış olduğu ücretin son brüt tutarına göre belirlenir.

Kıdem tazminatı alma şartları ;

1. İş Sözleşmesinin işveren tarafından Kıdem tazminatı hakkı doğuran sebepler ile fesih edilmesi
2. İş Sözleşmesinin İşçi tarafından Kıdem tazminatı hakkı doğuran fesih sebepleri ile fesih edilmesi
3. Muvazzaf Askerlik görevini yerine getirmek amacıyla fesih edilmesi
4. Bağlı olduğu Sosyal Güvenlik Kurumundan yaşlılık veya Malullük aylığı ya da toptan ödeme almak amacıyla fesih edilmesi
5. Sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını tamamlayıp emeklilik yaşını doldurmadan fesih
6. Kadın işçinin evlendiği tarihten bir yıl içerisinde evlilik nedeniyle iş sözleşmesini feshetmesi halinde,
7. İşçinin ölümü nedeniyle iş sözleşmesinin son bulması

İşçi yukarında belirtilen şartların gerçekleşmesiyle iş sözleşmesinin son bulması halinde kıdem tazminatına hak kazanır.

KIDEM TAZMİNATI ALMA ŞARTLARI

1- İş Sözleşmesinin işveren tarafından Kıdem tazminatı hakkı doğuran sebepler ile fesih edilmesi

İşveren belirsiz süreli iş sözleşmesini iş kanununda belirtilen fesih bildirim süreleri verilerek veya bu sürelerde belirtilen ücreti peşin ödeyerek fesih edebilir. Bu şekilde yapılan fesihlerde en az bir yıllık kıdeme sahip işçinin kıdem tazminatı hakkı vardır.

İşveren sadece iş kanununun 25/II maddesindeki, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan halleri sebebiyle işçiyi işten çıkartması halinde tazminat ödemez.

İş Kanununun 25/II deki Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller;

a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar  kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.

b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması.

c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.

d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.

e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.

f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.

g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.

h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.

ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

2- İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Kıdem Tazminatı Hakkı Doğuran Fesih Sebepleri ile Fesih Edilmesi

İşçi, İş sözleşmesini iş kanununda belirtilen fesih süresini vererek veya işçi ihbar tazminatı ödemekle yükümlü olarak iş sözleşmesini sonlandırdığında kıdem tazminatına hak kazanamaz. İstifa eden işçiye kıdem tazminatı ödenmez.

İş kanununa göre fesih süreleri ;

Hizmet Süresi Bildirim Süresi İhbar Tazminatı Tutarı 6 aydan 1,5 yıla kadar olan çalışma dönemi için 4 hafta 4 Haftalık Ücret 1,5 yıldan 3 yıla kadar olan çalışma dönemi için 6 hafta 6 Haftalık Ücret 3 yıldan fazla olan çalışma dönemi için 8 hafta 8 haftalık Ücret

Bu haller dışında İş Kanununun 24.Maddesine göre  “süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir” maddesi gereğince iş sözleşmesini sonlandırması halinde kıdem tazminatına hak kazanır.

Bu şartlar;

2.1. Sağlık sebepleri:

a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.

b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.

2.2. Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:

a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.

b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.

c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa.

d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.

e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,

f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.

2.3. Zorlayıcı sebepler:

İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa;

İşçi İş Kanununun 24.Maddesindeki şartlar sebebiyle iş sözleşmesini sonlandırması halinde kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

3- Muvazzaf Askerlik yapmak Amacıyla Fesih

Askerlik görevini yapmak üzere, askere gitmeden önce askerlik nedeniyle işten ayrılan işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Bu şartlar Muvazzaf askerlik görevini yerine getirmesi için geçerlidir.

4- Bağlı olduğu Sosyal Güvenlik Kurumundan Yaşlılık veya Malullük aylığı ya da toptan ödeme almak amacıyla fesih

İş sözleşmesinin işçinin yaşlılık aylığı bağlanması için kuruma başvurması ve kendisine tahsis yapılması durumunda kıdem tazminatına hak kazanır.

5- Sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını tamamlayıp emeklilik yaşını doldurmadan fesih

İşçi, 506 Sayılı sosyal Sigortalar Kanununun 60.maddesinin 1.fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bendlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı kanunun geçici 81.maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi isteği ile sözleşmesini fesih ederse kıdem tazminatı almaya hak kazanır.

08.09.1999 tarihinden önce ilk defa sigortalı olanlar, 15 yıl sigortalılık ve 3600 prim ödeme günü ile 08.09.1999 ve 30.04.2008 tarihleri arasında ilk defa sigortalı olanlar, 25 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 4500 gün prim ödeme günü ile kıdem tazminatına hak kazanmaktadırlar. 08.09.1999 ve 30.04.2008 tarihleri arasında ilk defa sigortalı olanlar, 7000 gün prim ödemeleri durumunda da iş sözleşmelerini feshederek kıdem tazminatı talep edebileceklerdir.

6- Kadın işçinin evlendiği tarihten bir yıl içerisinde sözleşmeyi feshetmesi halinde

Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde iş sözleşmesini kendi isteği ile sona erdirmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanır.

7- İşçinin Ölümü

İşçinin aynı işverene ait aynı veya farklı işyerlerinde sürekli veya aralıklı olarak en az bir yıl çalışması halinde kıdem tazminatı kanuni mirasçılarına ödenir.

İşveren mahkemeden alınan veraset ilamı ile kendisine başvuran mirasçılarına ilamda gösterilen pay oranında ödeme yapmalıdır.

Çoğu kez işçi ile işveren arasında uyuşmazlıklara neden olan kıdem tazminatı, arabuluculuk yolu ile işçi ve işverenin karşılıklı anlaşmaya varmasıyla çözülmeye çalışılmakta, çözülemeyen hususlar ise İş Mahkemelerine açılan davalar sonucu çözülmektedir.

10.12.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.