Fatih Akkuş
Sosyal Güvenlik Denetmeni
fthaks35@gmail.com

Kadın Çalışanların İş ve Sosyal Güvenlik Mevzuatındaki Özellikli Hakları

Ülkemizde kadın istihdam oranında yaşanan artış beraberinde kadın çalışanlar ve işverenler açısından bilinçlenmeyi gerekli kılmıştır. Çalışma yaşamını düzenleyen mevzuatın geniş kapsamlı olması nedeniyle kadın çalışanların hakları konusunda genel bilgiler, rehber niteliği taşıyan iki başlık altında derlenmiştir.

A)     Sosyal Güvenlik Mevzuatı Yönünden Haklar

1)      5510 s.K/4-1(a) kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olay iş kazası sayılır ve kadın sigortalının kendisi iş kazası sigorta kolundan sağlanan; Sürekli İş Göremezlik Geliri, Geçici İş Göremezlik Ödeneği ve Evlenme Ödeneği, hak sahipleri ise Ölüm Geliri ve Cenaze Ödeneği gibi  haklardan yararlanır.

2)      5510 s.K/4-1(a) ve 4-1(b) kapsamındaki sigortalı kadının veya sigortalı erkeğin sigortalı olmayan eşinin, kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadının ya da gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşinin gebeliğinin başladığı tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk 8 haftalık, çoğul gebelik halinde ise ilk 10 haftalık süreye kadar olan gebelik ve analık haliyle ilgili rahatsızlık ve engellilik halleri analık hali kabul edilir ve Emzirme Ödeneği ile Geçici İş Göremezlik Ödeneği gibi haklardan yararlanabilir.

3)      İlk defa 5510 sayılı Kanun  kapsamında sigortalı sayılan kadın çalışanlar; 58 yaş şartı ve 4-1(a) kapsamındaki kadın sigortalı için 7200 prim günü, 4-1(b) ve 4-1(c) kapsamındaki kadın sigortalı için 9000 prim günü sağlanması halinde yaşlılık aylığına (emekliliğe) hak kazanılabilecektir.

4)      Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan kadın sigortalıların 01.10.2008 tarihinden sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenir ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de indirilerek erken emekli olma hakkına sahip olabilirler.

 

5)      Ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 5510 s.K/4-1(a), 4-1(b) ve 4-1(c)  kapsamındaki sigortalı kadının 3 defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra 2 yıllık süreyi geçmemek kaydıyla kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları halinde borçlanarak söz konusu sürelerini sigortalılık sürelerinden saydırma (doğum borçlanması) imkanları bulunmaktadır.

 

6)      193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde belirtilen  (Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamûlleri, kırpıntı deriden üretilen mamûller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar.)  işleri hizmet akdiyle herhangi bir işverene tabi olmaksızın sürekli ve kazanç getirici nitelikte yaptıkları  tespit edilen kadın isteğe bağlı sigortalılar normal isteğe bağlı sigorta primine göre daha az prim ödeme imkanına sahiptir.

B)     İş Mevzuatı Yönünden Haklar

1)      İş ilişkisi nedeniyle kadın çalışanlara cinsiyetleri nedeniyle ayrımcılık yapılması yasaktır. Aynı iş için kadın çalışana cinsiyeti nedeniyle daha düşük ücret verilmez. Kadın çalışanlar cinsiyetleri nedeniyle ayrımcılığa tabi tutuldukları takdirde, tazminat hakkına sahip olurlar.

2)      Kadın işçilerin 4857 s.K/74.md gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler, yıllık izin hesabında çalışılmış süre olarak değerlendirilir.

3)      Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır.

4)      Kadın işçilere 1 yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

5)      Kadın işçilerin doğumdan önce 8 hafta ve doğumdan 8 sekiz hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için analık durumu nedeniyle çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye 2 hafta süre eklenir.

6)      3.maddede belirtilen doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere 30’ar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre 360  gün olarak uygulanır.

7)      Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir.

8)      Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde hamile kadın işçi, sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.

9)      İsteği halinde kadın işçiye, 3.maddede belirtilen 16 haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde 18 haftalık süreden sonra 6 aya kadar ücretsiz izin verilir.

10)   Kadın çalışanlar evlendikleri tarihten itibaren 1 yıl içinde kendi istekleri ile iş sözleşmelerini sona erdirdikleri takdirde, kıdem tazminatı hakları vardır.

11)   Kadın çalışanlar, turizm, özel güvenlik ve sağlık sektörleri hariç,  gece postalarında 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz.

12)   Kadın çalışanın kocası da işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir işyerinde çalışıyor ise kadın çalışanın isteği üzerine, gece çalıştırılması, kocasının çalıştığı gece postasına rastlamayacak şekilde düzenlenir.

13)   Kadın çalışanlar, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren kadın çalışanlar ise doğum tarihinden başlamak üzere kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla 1 yıl süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar. Ancak emziren kadın çalışanlarda bu süre, anne veya çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla belgelenmesi halinde 6 ay daha uzatılır.

14)   Gebe veya emziren çalışan günde 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz.

15)   Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, bir emzirme odasının kurulması zorunludur.

16)   Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, bir yurt kurulması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.

 

KAYNAKÇA

1-      5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

2-      4857 sayılı İş Kanunu

3-      1475 sayılı İş Kanunu

4-      Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik

5-      Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik

02.10.2017

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.