Fatih Akkuş
Sosyal Güvenlik Denetmeni
fthaks35@gmail.com

Yeni Bir Milat: Uluslararası İşgücü Kanunu

1-GİRİŞ

Bilindiği üzere 13.08.2016 tarihinde ülkemiz çalışma hayatına önemli ölçüde etki edecek yeni bir Kanun hayata geçirilmiş bulunmakta: Uluslararası İşgücü Kanunu.

Türkiye göç hareketlerinden her biçimde etkilenen ülke durumundadır.Bu kapsamda 27/2/2003 tarih ve 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun çıkarılmıştır.2003 yılından itibaren çalışmak için ülkemize gelen yabancı sayısı yaklaşık 10.000 kişi iken 2015 yılından bu sayı 80.000’e yaklaşarak ortalama 8 kat artmıştır.

Ülkemizde son 14 yılda ekonomide yakalanan istikrar, ülkeyi yabancı yatırımcılar için cazibe merkezi haline getirmiştir.Bu hızlı gelişmeler karşısında 2003 yılında çıkarılan 4817 sayılı kanun artık yetersiz kalmaya başlamıştır.

4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun yürürlüğe girmesiyle birlikte yabancı istihdamına ilişkin mevcut kanun hükümleri arasında uyum sağlanması ihtiyacı ortaya çıkmıştır.

Tüm bu nedenlerle yabancıların kayıtdışı istihdamını engellemek ve yabancılar hukukunu tam anlamıyla uygulamak amacıyla denetimlerin etkinliklerini artırmaya yönelik yeni bir kanuna ihtiyaç duyulmuş ve 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu yayımlandığı gün olan 13/08/2016  tarihinde yürürlüğe girerek çalışma hayatımızın yeni dünyasında yerini almıştır.

2-KANUNA GENEL BAKIŞ     

Uluslararası İşgücü Kanunu incelendiğinde 2023 hedeflerine uygun hazırlanmış, nitelikli işgücünün kayıtlı istihdamını destekleyen ve ulusal istihdam politikasının sürdürülebilirliğini bozmadan, yerli-yabancı işgücü dengesini sağlayarak nitelikli yabancı işgücünden yararlanmayı hedeflediği görülmektedir.

Peki Kanun kimleri kapsamaktadır ?

1-      Türkiye’de çalışma başvurusunda bulunan yabancılar
2-      Türkiye’de halen çalışan yabancılar
3-      Bir işveren yanında mesleki eğitim görmek üzere başvuruda bulunan yabancılar
4-      Bir işveren yanında halihazırda mesleki eğitim gören yabancılar
5-      Staj yapmak üzere başvuruda bulunan yabancılar
6-      Halihazırda staj yapan yabancılar
7-      Çalışma izni almaktan muaf tutulan yabancılar
8-      Geçici olarak hizmet sunmak amacıyla bulunan sınır ötesi hizmet sunucusu yabancılar
9-      Yabancı çalıştıran gerçek ve tüzel kişiler
10-  Yabancı çalıştırmak üzere başvuruda bulunan gerçek ve tüzel kişiler
Burada sınır ötesi hizmet sunucusu kavramını açıklamakta fayda bulunmakta. Kanunda geçen deyimiyle sınır ötesi hizmet sunucusu;  Türkiye’ de geçici nitelikte olmak üzere ve herhangi bir hizmet snunumu amacıyla bulunan ve ücretini Türkiye’deki  veya Türkiye dışındaki bir kaynaktan alan yabancıyı ifade eder.

Kanun ile birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı(ÇSGB) bünyesinde Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü adında yeni bir ana hizmet birimi oluşturulmuştur.Genel müdürlük bünyesinde 50 adet Çalışma Uzman Yardımcısı ünvanlı uzman personel kadrosu ihdas edilmiştir.

Ayrıca Kanun ile yeni bir Kurul da oluşturularak konunun ne denli önemli olduğu ortaya konulmuştur: Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu.

Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu Özellikleri

·         Kurul başkanı Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanıdır.

·         Kurul ÇSGB, AB, Dışişleri, İçişleri, Ekonomi, Kalkınma, Kültür ve Turizm bakanlıkları müsteşarları ile Uluslararası İşgücü Genel Müdüründen oluşmaktadır.

·         Kurul yılda en az 1 kez toplanır.

·         Kurulun sekreterya hizmetler Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü tarafından yerine getirilir.

Kanunun kapsamını ve getirdiği yeni organların özelliklerini anlattıktan sonra yabancıların çalışma olgularına dair aşamalarına değineceğiz.

            Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğünün Önemli Bazı Görevleri

 

·         Çalışma izni/muafiyetine ilişkin iş ve işlemleri yürütmek.

·         Uluslararası işgücüne ilişkin politika belirlemek.

·         Yabancı ülkelerle imzalanacak işgücü anlaşmaları ve sosyal güvenlik sözleşmelerinin hazırlanmasına katkıda bulunmak.

·         Uluslararası işgücüne ilişkin iş ve işlemleri yürütmek.

·         Nitelikli insan gücünün ülkemize kazandırılmasına yönelik faaliyetlerde bulunmak.

 

            Ön İzin

Yabancıların hizmet sunacakları meslekler için gerekli niteliklere sahip olup olmadıklarının ilgili kamu otoritelerince sağlıklı bir şekilde değerlendirilebilmesi amacıyla ön izin müessesi uygulamaya konulmuştur.

Ön izin almak;

1-      Sağlık

2-      Eğitim hizmetlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni alabilmeleri bir zorunluluktur. Sözkonusu bu alanlarda ön izin vermeye Sağlık ve Milli Eğitim Bakanlıkları yetkilidir. Ancak 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunun 34.maddesine göre çalışacak yabancı öğretim elemanlarına ön izni YÖK, çalışma iznini ise ÇSGB verir.

Ön izin  verilen yabancıların çalışma izni başvuruları “ gerekli nitelik  ve uzmanlığı taşımadığı anlaşılan yabancı ”  gerekçesiyle reddedilemez. Bu kişilerin çalışma izni başvuruları ancak Kanunun 9.maddesinde belirtilen diğer nedenlerle reddedilebilecektir.     

 

Çalışma İzni

·         Bu izin sayesinde yabancıya 2 hak verilmektedir:

1-      Çalışma hakkı

2-      İkamet hakkı

·         Bu izni ÇSGB verir.

·         Yurtiçinde yapılacak çalışma izni başvuruları doğrudan ÇSGB’ye yapılır.

·         Yurtdışından yapılacak başvurular ise büyükelçilikler veya başkonsolosluklara yapılır. Ancak bu durumdaki yabancının 6 ay içinde Türkiye’ye gelme zorunluluğu bulunmaktadır. Aksi durumda izinleri iptal edilecektir.

Ayrıca bu başvurular yetkili aracı kurumlar tarafından da yapılabilecektir. Kanunda

yetkili aracı kurumların görev çerçevesi ve yetkilendirmeye ilişkin usul ve esasların, ÇSGB tarafından  çıkarılacak yönetmelikle belirleneceği ifade edilmiştir.

 

·         Bilgi ve belgeler tam ise başvuru 30 gün içinde sonuçlandırılacaktır.

·         Bilgi/belge eksikliği varsa başvuru süresi 30 gün ertelenebilir. Ancak resmi makamlar tarafından verilen mücbir sebep varsa 30 günlük kısıtlama durumu ortadan kalkmaktadır.

·         Çalışma izni uzatılmak istenirse çalışma izninin bitim tarihinden önceki son 60 gün içinde başvuruda bulunmak şarttır.

Çalışma izni olmayan yabancının çalışması her nekadar yasak olsa da başka kanunlarda veya ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerde çalışma izni olmadan çalışabileceği belirtilen yabancılar bu Kanuna göre çalışma izni alamadan çalışabilecektir.

·         5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat kapsamında Ar-Ge Merkezi Belgesi olan firmalarda Ar-Ge personeli olarak çalışacak yabancıların çalışma izni başvuruları Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının olumlu görüşü olması halinde değerlendirmeye tabi tutulabilecektir.

·         İlk başvuruda en fazla 1 yıl çalışma izni verilebilir.Ayrıca ilk defa çalışma izni uzatma başvurusunda en çok 2 yıl daha sonraki uzatma başvurularında ise en çok 3 yıl çalışma izni verilir. Ancak yabancı kişi çalışma izni uzatma başvurusunu farklı bir işverenin yanında çalışmak üzere kullanmak isterse bu durumda yapılan uzatma başvurusu ilk defa yapılan çalışma izni başvurusu olarak kabul edilecektir.

·         Eğer süresiz çalışma izni alınmak istenirse bunun için 2 şarttan birinin yerine getirilmesi gerekmektedir:

1-      6458 sayılı kanunun 42.maddesinde belirtilen uzun dönem ikamet izni

2-      En az 8 yıl kanuni çalışma izni bulunması.

Uzun dönem ikamet izni nedir ?

Türkiye’de kesintisiz en az sekiz yıl ikamet izniyle kalmış olan ya da Göç Politikalar Kurulunun belirlediği şartlara uyan yabancılara, Bakanlığın onayıyla valilikler tarafından verilen süresiz ikamet iznidir.

 

·         Çalışma izni/muafiyeti  aynı zamanda ikamet izni yerine de geçmekte.

·         Çalışma izni/muafiyeti; yabancının pasaport veya pasaport yerine geçen belgelerinin geçerlilik süresinden 60 gün daha kısa süreli olarak verilir.

Çalışma İzni Red Nedenleri

Çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde ve reddinde kullanılacak kriterler daha sonra yayımlanacağı belirtilen yönetmelikle düzenleneceği belirtilse de Kanunda 10 adet çalışma izni başvuru red nedeni açıklanmıştır.Bunlar :
 

1-      Uluslararası işgücü politikasına uygun olmamak.

2-      Sahte veya yanıltıcı bilgi/belge kullanmak.

3-      Yabancı istihdam için gerekçesi yeterli olamamak.

4-      Başka kanunlarda yalnızca Türk vatandaşlarının yapabileceği belirtilen iş ve meslekler için başvuruda bulunmak.

5-      Gerekli nitelik ve uzmanlığı taşımadığı anlaşılan yabancılara ilişkin başvurular.

6-      ÇSGB tarafından belirtilen kriterleri karşılamamak.

7-      6458 sayılı Kanunun 7, 15 ve 54.maddeleri kapsamından olan yabancılara ait başvurular.

8-      Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiye’de çalışmasında sakınca görülen yabancılara ilişkin başvurular.

9-      Dışişleri Bakanlığının uygun görüşü olduğu durumlar hariç, Türkiye Cumhuriyeti’nin tanımadığı veya diplomatik ilişkisinin bulunmadığı ülke vatandaşları için yapılan başvurular.

10-   Yasal süresi içinde yapılmayan veya eksiklikleri tamamlanmayan başvurular.

 

Turkuaz Kart

Kanunun getirdiği bir diğer önemli yenilik de Turkuaz Kart uygulaması. Nitelikli yabancı insan gücünün ülkemize kazandırılmasına yönelik Turkuaz Kart adı altında kolaylaştırılmış yeni bir çalışma izin sistemi getirilmiştir.

Uluslararası işgücü politikası doğrultusunda, eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi ile Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu önerileri ve Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre başvurusu uygun görülen yabancılara Turkuaz Kart verilecek.

Bu kart sahipleri süresiz çalışma izninin sağladığı haklardan yararlanabilecek.

·         Turkuaz Kart ilk 3 yılı geçiş süresi olmak üzere verilecek. 3 yıllık sürenin dolmasından önceki son 180 gün içinde başvuru yapılarak geçiş süresi kaldırılır ve yabancıya süresiz olarak Turkuaz Kart  verilir.

Kamuoyunda merak edilen ve tartışmaları süren “nitelikli işgücü” kavramı da Kanun ile açıklığa kavuşturulmuştur. Buna göre Turkuaz Kart uygulamasında;

1-      Akademik alanda uluslararası kabul görmüş çalışmaları bulunanlar,

2-      Bilim, sanayi ve teknolojide ülkemiz bakımından stratejik kabul edilen bir alanda öne çıkmış olanlar,

3-      İhracat, istihdam veya yatırım kapasitesi olarak ulusal ekonomiye önemli katkı sağlayan ya da sağlaması öngörülenler,nitelikli işgücü olarak kabul edilmiştir.

Uluslararası Koruma Kapsamındaki Yabancılar

 

Tablo-1

Statü	Başlangıç	Çalışma İzni/Muafiyeti Belgesi Başvuru Süresi
Uluslararası Koruma Talebinde Bulunan Yabancılar	Uluslararası koruma başvuru tarihinden itibaren	6 AY Sonra
Şartlı Mülteciler
Geçici Koruma Sağlanan Yabancılar	Geç.Kor. kimlik belgesi düzenlenme tarihinden itibaren

Tablo-1’ de belirtilen belgelerin alınabilmesi için İçişleri Bakanlığının OLUMLU görüşü aranır. Ayrıca bu kişilerin belirtilen belgelere sahip olması Türkiye’de mutlak kalış hakkı sağlamaz.

Yabancı Öğrenciler

Kanuna göre ülkemizdeki yabancı öğrencilerin çalışabilme  şartları;

1-      Bir yükseköğretim kurumunda kayıtlı olmak.

2-      Örgün eğitim almak.

3-      Çalışma iznine sahip olmak.

 

·         Bu şartları sağlayan yabancı öğrenciler, öğrenimlerinin ilk yılını tamamladıktan sonra ve ancak 4857 sayılı İş Kanununda belirtilen “kısmi süreli” olarak çalışmak üzere çalışma izni başvurusu yapma hakkını kazanır.

·         Yukarıda belirtilen  “ilk yılı tamamlama” ve “kısmi süreli çalışma” kısıtlamaları yalnızca önlisans ve lisans öğrencileri için geçerli olup yine örgün eğitim alan lisansüstü öğrenciler için bu şekilde bir kısıtlama bulunmamaktadır.

 

Yabancı Mühendis ve Mimarlar

 

1-      Öğrenimlerini Türkiye’deki bir üniversitede tamamlayan,

2-      Yurtdışındaki denkliği sağlanmış bir ülkede tamamlayan,mühendis ve mimarlar, aşağıda belirtilen nitelikteki işlerde çalışmaları durumunda başkaca bir işleme gerek kalmaksızın çalışma izni alarak ülkemizde çalışabilecektir. Bunlar;

1-      Proje bazlı işler

2-      Geçici süreli işler.

 

Bu şekilde ülkemizde gerçekleştirilecek önemli projelerde rol üstlenecek yabancı mühendis veya mimarların önündeki bürokratik işlemler kaldırılarak çalışmaları kolaylaştırılmıştır.

 

Yükümlülükler

 

1-      Yabancı çalıştıran İŞVEREN,

2-      Süreksiz/Bağımsız çalışma izni bulunan YABANCI,çalışma izni/muafiyeti alarak çalışmaya başladıklarını 15 gün içinde ÇSGB’ye bildirmek zorundadır. Çalışmanın sona erdiği durumlarda da 15 gün içinde bildirim yükümlülüğü bulunmakta.

·         Bu Kanun kapsamında yabancı çalıştıran işverenler, sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan yükümlülüklerini “kanuni süresi” içinde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine göre yerine getirecektir.

Denetim

Bu Kanun kapsamındaki  “Yabancıların” ve “İşverenlerin” yine bu Kanun kapsamındaki yükümlülüklerinin denetimi;

 

1-      İş Müfettişleri

2-      SGK Müfettişleri

3-      SGK Denetmenleri tarafından yapılacaktır.

Cezalar

Kanuna göre belirlenen bildirim yükümlülüklerini yerine getirmemenin ve çalışma izni bulunmadan çalışmanın karşılığı olarak 5 adet idari para cezası öngörülmüştür. Bunlar durum Tablo-2’de özetlenmiştir:

 

Tablo-2

CEZA TÜRLERİ	UYGULANACAK İDARİ PARA CEZALARI
Bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeden;
Bağımsız/Süreksiz çalışma izni ile çalışan YABANCIYA	400 TL
Yabancıyı çalıştıran İŞVERENE “herbir yabancı” için	400 TL
Çalışma izni olmadan ;
Bir işverene BAĞLI çalışan YABANCIYA	2400 TL
BAĞIMSIZ çalışan YABANCIYA	4800 TL
Yabancı çalıştıran İŞVEREN/İŞVEREN VEKİLİNE “herbir yabancı” için	6000 TL

 

·         İdari para cezaları tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde ödenmelidir.

·         Ayrıca çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilen yabancılar sınırdışı edilmek üzere İçişleri Bakanlığına bildirilecek.

·         İşveren/İşveren Vekili, çalışma izni bulunmayan yabancının ve varsa eş ve çocuklarının;

 

1- Konaklama giderlerini,

2- Ülkelerine dönmeleri için gerekli masraflarını,

3- Sağlık harcamalarını, karşılamak yükümlülüğü altında kalacaktır. Eğer bu sayılan kalemler Göç İdaresi

Genel Müdürlüğü tarafından karşılanmışsa 6183 sayılı kanun uyarınca işveren/işveren vekiline rücu edilecektir.

3-SONUÇ

Günümüzün en önemli konularından olan göç hareketleri, nitelikli işgücünün yer değiştirmesine neden olmaktadır. Ülkesinde farklı sorunlar nedeniyle çalışma durumu olmayan bu işgücü mecburen çeşitli ülkelere göç etmek durumu ile karşı karşıya bulunmakta. Gelişmiş ülkeler nitelikli işgücünden faydalanmak, bu kişileri kendi ülkelerine kazandırmak adına yasal mevzuatlarını  bu duruma uyarlayarak işgücü verimliliğini artırırken Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin bu duruma duyarsız kalması beklenemezdi.

Daha önce yabancı işgücü hakkında çıkarılan kanunlar, hızla gelişen bu göç hareketleri için oluşturulacak politikaların gerisinde kalması nedeniyle nihayetinde Uluslararası İşgücü Kanunu çıkarılarak hem bu konudaki farklı düzenlemeleri bünyesinde toplamış hem de yeni duruma cevap verecek nitelikte yasal düzenleme yapılmış oldu.

Son bir not olarak 27/2/2003 tarih ve 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun bu Kanun ile yürürlükten kalktığını belirtelim.

 

KAYNAKÇA

 

-6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu

-Uluslararası İşgücü Kanunu Gerekçesi

-6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu

16.08.2016

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.