Evren Özmen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilirkişi
evrenozmen@ozmconsultancy.com
www.ozmconsultancy.com

İktisadi İşletmesi Olan Kooperatifler Şimdi Ne Yapacak?

Ön Bilgi

28.11.2017 Tarih ve 7061 Sayılı Kanun’un 88.maddesine göre ortak dışı işlem veya işlemler yapan ve bu nedenle kurumlar vergisi mükellefiyeti açık bulunan kooperatiflerin kurumlar vergisi mükellefiyetlerini kapatması ve kooperatife bağlı bir iktisadi işletme oluşturmaları gerekliydi. 

7061 Sayılı kanun ile gelen düzenleme sonrası 1 Seri Numaralı Kurumlar vergisi genel tebliğinde de aşağıdaki değişiklikler yapıldı.

Kooperatiflerin, 1/1/2018 tarihinden itibaren gerçekleştirecekleri ortak dışı işlemler nedeniyle muafiyetleri etkilenmeyecek; ancak bu işlemlerden elde edilen kazançlar kooperatif tüzel kişiliğine bağlı ayrı bir iktisadi işletme nezdinde kurumlar vergisine tabi tutulacaktır. Dolayısıyla, muafiyete ilişkin diğer şartları taşıyan kooperatiflerin ortak dışı işlemlerinden elde edilen kazançları kooperatif tüzel kişiliğine bağlı ayrı bir iktisadi işletme nezdinde kurumlar vergisine tabi tutulacak, ortak içi işlemlerinden elde edilen kazançlarının kurumlar vergisine tabi tutulması söz konusu olmayacaktır.

Ortak dışı işlemlerle ilgili olarak kooperatif tüzel kişiliğine bağlı oluştuğu kabul edilen iktisadi işletme adına gerekli kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis edilecektir.

Öte yandan, ortak dışı işlemlerde bulunmaları nedeniyle 1/1/2018 tarihinden önce kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis edilmiş olan kooperatiflerin, muafiyete ilişkin diğer şartları da taşıyor olmaları kaydıyla, 1/1/2018 tarihi itibarıyla kurumlar vergisi mükellefiyet kayıtları sonlandırılacaktır. Bu kooperatiflerin 1/1/2018 tarihinden itibaren gerçekleştirdikleri ortak dışı işlemlerine ilişkin olarak kooperatif tüzel kişiliğine bağlı ayrı bir iktisadi işletme nezdinde kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis ettirilmek suretiyle bu işlemlerden elde ettikleri kazançları vergilendirilecektir.

Kurumlar vergisinden muaf olan kooperatifler, ortak dışı işlemlerine ilişkin hesap ve kayıtlarını kooperatif hesaplarıyla ilişkilendirmeksizin iktisadi işletme adına tasdik ettirecekleri ayrı defterlerde izleyeceklerdir.

Yukarıda alıntılanan mevzuat değişikliğine göre 2018 Yılı başından itibaren ortak dışı işlem yapan bir çok kooperatif kurumlar vergisi mükellefiyetlerini kapatarak kooperatife bağlı olacak şekilde vergi dairesi nezdinde iktisadi işletme açılışı yaptılar. Bu iktisadi işletmeleri için defter tasdik ettirdiler, bankalarda hesap açtılar, kira sözleşmelerini iktisadi işletmeye göre revize ettiler, imza sirküleri çıkardılar, muhasebe programında ayrı bir işletme açarak kooperatif hesapları ile ilişkilendirilmeksizin İktisadi işletmelerin işlemlerini bu işletme üzerinden yürüttüler.

Bu süreçte kooperatifler tarafından kooperatif adına kurumlar vergisi hariç diğer beyannameler düzenli olarak verilirken ayrıca iktisadi işletme adına da bütün beyannameler (kurumlar dahil )düzenli olarak verildi. 

Yeni Gelişme

15.02.2019 Tarihinde 1 Seri Numaralı Kurumlar vergisi Genel Tebliği’nin 4.13.3 numaralı bölümü aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

4.13.3. Kurumlar vergisinden muaf olan kooperatiflerde ortak dışı işlemlerin vergilendirilmesi” başlıklı bölümünün beşinci paragrafı aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Kurumlar vergisinden muaf olan kooperatiflerce, ortak dışı işlemlerden doğan kazancın ve kurumlar vergisi matrahının tespiti açısından ortak dışı işlem kapsamında bulunan ve bulunmayan hasılat, maliyet ve gider unsurlarının ayrı ayrı izlenmesi, ortak dışı işlemlere ait hasılat, maliyet ve gider unsurlarının diğer işlemlerle ilişkilendirilmemesi ve kooperatif tarafından tutulan defterlere, bu ayrımı sağlayacak şekilde kaydedilmesi gerekmektedir.”

Değişiklik ile kooperatiflerin iktisadi işletmeleri için ayrıca defter tasdik ettirmelerine gerek olmadığı, kooperatife ait defterler üzerinden iktisadi işletmenin de muhasebe işlemlerinin yürütüleceği sonucu çıkmaktadır.

Tebliğin ilgili maddesinin 5.fıkrası değişmiş olsa da diğer maddeleri halen geçerliliğini korumaktadır. Buna göre tek bir defter üzerinden iktisadi işletmenin ve kooperatifin beyannamelerinin hazırlanması gerekmektedir.

Hali hazırda iki ayrı muhtasar beyannamesi verilmekte olan kooperatiflerde bu uygulama devam mı edecektir ? Yoksa iktisadi işletmenin muhtasar mükellefiyeti kapatılacak mıdır ? Aynı şekilde hem kooperatifte hem iktisadi işletme için sigorta dosyaları açık ise hesap planında 361 Hesap kırılımları buna göre mi düzenlenecektir yoksa tek bir dosyada mı toplanacaktır ?

2018 Yılına ait iktisadi işletmenin bilançosu aktif ve pasifi ile beraber kooperatifin bilançosuna mı devrolacaktır ? İktisadi işletme için açılan banka hesapları kapatılarak kooperatife mi devrolacaktır ? Tek bir defterde izlenmiş olması iktisadi işletmeden kooperatife gönderilen tutarlar için stopaj yükümlülüğünü ortadan kaldırmakta mıdır ?

Ortak dışı işlemlerle ilgili olarak kooperatif tüzel kişiliğine bağlı oluştuğu kabul edilen iktisadi işletme adına gerekli kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis edilecektir.

Yukarıda yazılı hüküm halen yürürlüktedir. Buna göre tekrar kooperatif için kurumlar vergisi mükellefiyeti açılarak sadece vergiye tabi işlemlerin kooperatifin kurumlar beyannamesi üzerinden verilmesi de maalesef mümkün değildir.

Sonuç

Bakanlık tarafından kooperatiflerin vergiye tabi işlemleri ile ilgili iktisadi işletme kurulması ve bütün kooperatifleri tek bir torbaya koyularak aynı şekilde değerlendirilmesi ve sonucunda gelinen bu toptancı yaklaşım hatalıdır. İşletme kooperatifleri ve Yapı kooperatifleri başta olmak üzere bir çok farklı kooperatif türü bulunmakta olup, henüz inşaat aşamasındaki bir kooperatif ile yapılaşmasını tamamlamış ve işletme aşamasındaki bir kooperatif için tek bir çözüm bulunması mümkün değildir. Bu nedenle bu sürecin paydaşlarından görüş alınarak gerekli düzeltmelerin yapılması gerekmektedir.

Saygılarımla

22.02.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.