Evren Özmen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilirkişi
evrenozmen@ozmconsultancy.com
www.ozmconsultancy.com

Kooperatiflerde Dış Denetim Raporu Nasıl Hazırlanır? Dış Denetçi Seçimi ve Gözden Kaçırılmaması Gereken 15 Önemli Konu

Bilindiği üzere kooperatiflerin her yıl olağan genel kurullarını haziran ayının sonuna kadar gerçekleştirmeleri gerekiyor. Bu kapsamda 2024 yılına ait kooperatif genel kurulları ocak ayından itibaren yapılmaya başlandı.

Bu noktada yazıya başlamadan önce kooperatifler ile ilgili iki güncel gelişmeyi yazmak istiyorum.

1-Koopbis Süre Uzatımı: Kooperatiflerin koopbis sistemine veri giriş ve aktarım süresi Bakanlık Makamının 15.04.2025 tarihli ve 108195317 sayılı Onayı ile 26.04.2025 tarihinden itibaren bir yıl uzatılmıştır. Son tarih 26.04.2026 olmuştur.

2- Turizm geliştirme kooperatifleri ve gayrimenkul işletme kooperatifleri en az 50 kurucu ortak tarafından kurulabilmesi konusu: 18 nisan 2025 tarihli Resmi Gazete ’de yayımlanan kooperatiflerin kuruluş ve Ana sözleşme değişiklik işlemleri ile kurucu ortak sayıları ve çalışma bölgelerinin belirlenmesi hakkında tebliğde değişiklik yapılmasına dair tebliğ ile artık turizm geliştirme kooperatifleri ve gayrimenkul işletme kooperatifleri en az 50 ortak ile kurulabilecekler.

Kooperatiflerde Dış Denetim Raporu ve Dış Denetçi Seçimi

Geçmiş yıllardan farklı olarak artık bazı kooperatiflerde artık dış denetçiler de görev yapıyor.

Dış denetçi seçimi aşağıdaki kooperatifler için zorunlu oldu.

• Yapı Kooperatifleri- Yapı ruhsatı alınmış ve ortak sayısı 100 veya daha fazla olan yapı kooperatifleri dış denetçi seçmek zorundadır.

• Turizm geliştirme Kooperatifleri: Yapı ruhsatı alınmış ve ortak sayısı 100 veya daha fazla olan turizm geliştirme kooperatifleri dış denetçi seçmek zorundadır.
• Gayrimenkul işletme kooperatifleri: Yapı ruhsatı alınmış ve ortak sayısı 100 veya daha fazla olan gayrimenkul işletme konularında faaliyet gösteren kooperatifler dış denetçi seçmek zorundadır.
• Tarım satış, tarım kredi, esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet, pancar ekicileri kooperatifleri dış denetçi seçmek zorundadır.
• 30 milyon TL üzeri net satış hasılatı olan kooperatifler: Faaliyet konusuna bakılmaksızın 30 milyon Türk lirası ve üstü net satış hasılatı olan kooperatifler dış denetçi seçmek zorundadır.
• 2000 ortaktan fazla ortağı bulunan kooperatifler: Faaliyet konusuna bakılmaksızın 2.000 ve daha fazla ortağı bulunan kooperatifler dış denetçi seçmek zorundadır.

Kooperatiflerde dış denetçi seçimi ve devamındaki süreç ile ilgili genelde akıllara takılan bazı sorular şunlar;

1-Kooperatif dış denetçisi genel kurulda ibra edilmeli midir? Gündemde kooperatif dış denetçisi için de ibra maddesi yazmalı mıyız?

• İntibak sonrası kooperatif yeni tip ana sözleşmesinin genel kurul başlıklı 23.maddesine istinaden Yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile kooperatifin dış denetime tabi olması halinde dış denetçiyi seçmek, ibra etmek veya sorumluluklarına karar vermek, gerektiğinde bunları azletmek, genel kurulun devir ve terk edemeyeceği yetkilerdendir.
• Bu nedenle kooperatif ortaklarına gönderilen genel kurul gündeminde dış denetçinin seçimi ve aynı zamanda ibrası maddesi bulunması gerekmektedir.

2-Tasfiye Halinde bir kooperatif olarak dış denetçi seçmek zorunda mıyız?

• Tasfiye halinde olan kooperatiflerin dış denetçi seçme zorunluluğu olup, olmadığı tebliğden net olarak anlaşılmasa da ilgili bakanlıklar tarafından verilen görüşler de tasfiye halinde olan kooperatiflerin dış denetçi seçme zorunluluğu dışında olduğu belirtilmektedir. Kooperatifinize özel görüş almanızı öneririm.

3-Dış denetçi raporunun Koopbis sistemine yüklenmesi için belli bir süre var mıdır?

• Dış denetçi raporu, hesap döneminin sonundan itibaren 3 ay içinde hazırlanarak genel kurula sunulmak üzere yönetim kuruluna teslim edilmelidir.
• Bu rapor, genel kurul toplantısından en az 15 gün önce KOOPBİS’e yüklenmelidir.
• Ancak genel kurul örnek olarak şubat ayında yapılmış ise genel kurul tarihinden en az 15 gün önce KOOPBİS’e yüklenmelidir

4-Kooperatif dış denetçisini birden fazla yıl için seçebilir miyiz, yoksa en fazla bir yıl için mi seçebiliriz?

• Her ne kadar kooperatif ana sözleşmesinde birden fazla yıl seçilemeyeceği yönünde bir kısıtlama yoksa da Ticaret Sicil Müdürlükleri tarafından en fazla 1 yıl dış denetçi seçimi tescil edilmektedir.

5-Kooperatif dış denetim raporunun belli bir formatı var mıdır yoksa herhangi bir denetim raporu gibi yazılabilir mi?

• Kooperatif dış denetim raporu mutlaka Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan Sınırlı Bağımsız Denetim Standardı (SBDS) 2400 uygun hazırlanmalıdır. Aksi takdirde geçersiz olması riski bulunmaktadır.
• Ayrıca seçilen kooperatif dış denetçisi en az altı ayda bir kooperatif faaliyetleri hakkında bilgi edinmesi ve gerekli kayıtların düzenli bir biçimde tutulmasını sağlamak amacıyla kooperatif defterlerini ve diğer evrakını incelemesi gerekmektedir.

6-Kooperatifin mali müşaviri aynı zamanda dış denetçisi olabilir mi? Kooperatifin mali müşavirinin çalışanı, ortağı kooperatifin dış denetçisi olabilir mi? Kooperatifin dış denetçisi daha sonra kooperatifin mali müşaviri olabilir mi?

• Kooperatifin mali müşaviri aynı zamanda dış denetçisi olabilir mi? Dış denetçi ile denetim yapılacak kooperatif arasında, denetçinin tarafsızlığını ortadan kaldıran bir nedenin varlığı halinde, denetçi bu kooperatifte denetim yapamaz.
• Dış denetçi, dış denetimini yaptığı kooperatife, vergi danışmanlığı ve vergi denetimi dâhil, danışmanlık veya hizmet veremez.
• Kooperatifin mali müşavirinin çalışanı, ortağı kooperatifin dış denetçisi olabilir mi? Görevi süresince, dış denetim işlemleri dışında kendisi veya başkası namına, bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari muamelesi bulunan kişiler kooperatif dış denetçisi olamaz
• Kooperatifin dış denetçisi daha sonra kooperatifin mali müşaviri olabilir mi?

Dış denetim yapanlar, denetimini yaptıkları kooperatiflerin faaliyet konuları ile ilgili olarak denetim faaliyetinin yapıldığı dönemde ve bu dönemi takip eden bir yıl içinde ticari faaliyetlerde bulunamaz,

7-Kooperatif ortağı aynı zamanda kooperatif dış denetçisi olabilir mi?

• Kooperatif ile ortaklık ilişkisi bulunmaması gerekmektedir. (Kooperatif ve üst kuruluşlarına dair yönetmelik)

8-Kooperatif dış denetçisi adli sicil kaydını kooperatife ibraz etmek zorunda mıdır?

• Evet. Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından ya da 1163 sayılı Kanun hükümlerine göre mahkûm olmadığını kanıtlaması gerekmektedir.
• Bu kapsamda kooperatif denetim kurulu tarafından bu belge kooperatif dış denetçisinden istenir. ( Kooperatif Ana sözleşme Madde 57-Denetim Kurulunun Görev ve Yetkileri)
• Yönetim kurulu üyeleri ile kooperatifin dış denetime tabi olması halinde dış denetçinin gerekli şartları taşıyıp taşımadıklarını araştırmak, yönetim kurulu toplantı nisabının kaybedilmesi halinde boşalan bu üyeliklere geciktirilmeksizin yeteri kadar yedek üye çağırmak,

9-Kooperatif dış denetçisi raporunu ibraz etmez ise veya kooperatif dış denetçi seçmez ise ne olur?

• Dış denetime tabi olduğu halde söz konusu denetimi yaptırmayan kooperatiflerin finansal tabloları, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu ve ibra konularında alınan genel kurul kararları geçersizdir.
• Dış Denetçi raporu genel kurula sunulmayan kooperatiflerde; finansal tablolar, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu ve ibra hakkında alınan kararlar geçersizdir. (Ana sözleşme Madde-61)
• Kooperatif dış denetçi seçmez ise ne olur? Dış denetime tabi kooperatiflerin takibi il müdürlüğü tarafından yapılır. Seçmesi gerektiği halde dış denetçi seçmeyen kooperatifler ile ilgili idari ve hukuki işlemler İlgili bakanlıkların il müdürlükleri tarafından başlatılır.

10-Kooperatif Dış Denetçisine ödenecek ücret genel kurulda mı belirlenir yoksa yönetim kurulu tarafından da belirlenebilir mi?

• Yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile kooperatifin dış denetime tabi olması halinde dış denetçiye verilecek aylık ücret, huzur hakkı ve yolluk miktarı ile bütçeyi görüşerek karara bağlamak genel kurulun devir ve terk edemeyeceği yetkilerdendir.

11-Kooperatifin genel kurul gündeminde dış denetim raporunun okunması ile ilgili madde olması gerekli midir?

• Evet. Ana sözleşmenin gündem başlıklı 31.maddesine göre gündemde Yönetim ve denetim kurulu raporları ile kooperatifin dış denetime tabi olması halinde dış denetim raporunun okunması ve müzakeresi maddesi bulunması gerekmektedir.

12-Kooperatif Dış Denetim Raporu da Yönetim kurulu ve denetim kurulu raporu gibi genel kuruldan 15 gün önce askı tutanağı ile kooperatif merkezine asılması zorunlu mudur?

• Evet. Yönetim kurulu; yıllık faaliyet raporu, bilanço, gelir gider farkı hesapları ve denetleme organı ve varsa dış denetçi tarafından tanzim edilen raporları, genel kurulun yıllık toplantısından en az onbeş gün öncesinden itibaren bir yıl süre ile kooperatif merkezinde, varsa şubelerinde ve elektronik ortamda KOOPBİS’te ortakların tetkikine amade tutar.
• Dış denetim raporu, hesap döneminin sonundan itibaren en geç üç ay içerisinde hazırlanarak genel kurula sunulmak üzere yönetim kuruluna teslim edilir. Ancak her halde dış denetim raporları, denetimi yapılan kooperatifin genel kurul toplantısı yapmasını engellemeyecek şekilde sunulur

13-Kooperatiflerde seçilen dış denetçinin cezai sorumluluğu var mıdır?

• Evet. Dış denetçiler, görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı, fiillerinin niteliğine göre 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun kamu görevlilerine ait hükümleri uyarınca cezalandırılırlar

14-Kooperatif Genel Kurulunda Dış Denetçinin Yedeğini Seçmemiz Gerekiyor mu?

• Kooperatif genel kurulunda yedek dış denetçi seçmeniz zorunlu olmasa da yedek denetçi seçmenizi öneriyorum. Yoksa herhangi bir nedenle dış denetçi görevine devam edemez ise yerine denetçi seçmek için genel kurul yapmak zorunda kalınır.
• Bir dış denetçinin ölümü, çekilmesi, görevini yapmaya engel hal oluşması, kısıtlılığına karar verilmesi, tarafsızlığının ortadan kalkması veya bu Yönetmelikte belirlenen şartlardan birini kaybetmesi gibi sebeplerle dış denetçiliğin boşalması ve varsa yedek dış denetçinin de denetim görevini herhangi bir sebeple yerine getirmesinin mümkün olmaması halinde yönetim kurulu yeni dış denetçiyi seçmek üzere genel kurulu bir ay içerisinde olağanüstü toplantıya çağırır.

15-Dış Denetçinin Kooperatifte yaptığı denetim bağımsız denetim midir?

• Her ne kadar dış denetimlerde Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan bağımsız denetçiler için etik kurallar kıyasen uygulansa da dış denetçinin kooperatifte yaptığı denetim bağımsız denetim değildir.
• Bu nedenle de Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilen bağımsız denetçiler ile kooperatifler arasında bu Yönetmelik uyarınca yapılacak denetimlere ilişkin sözleşmelerde, yürütülecek denetimin bir bağımsız denetim olmadığının açıkça belirtildiği ifadeye yer verilmesi gerekmektedir.

Saygılarımla

30.04.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.