Evren Özmen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilirkişi
evrenozmen@ozmconsultancy.com
www.ozmconsultancy.com

Enflasyon Muhasebesi: 20 Temel Soru ve Pratik Cevaplar

Enflasyon Muhasebesi ile ilgili sık sorulan sorular

1–2023 Yılı Mali Tabloları Enflasyon Düzeltmesine tabii tutulacak mıdır?

• 31.12.2023 tarihli mali tablolar enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulur. 
• Yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kar-zarar farkı geçmiş yıl kar zarar hesabında gösterilir. 

2–2023 Yılı Mali Tablolarına enflasyon düzeltmesi nedeni ile vergi ödenecek midir?

• Hayır vergi ödenmeyecektir. 
• Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl karı vergiye tabi tutulmaz, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmeyecektir.

3-Enflasyon Muhasebesi/Düzeltmesi şartları ne zaman oluşur?

• Yurtiçi ÜFE artışının içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10dan fazla olması halinde uygulanır.

4-Enflasyon Muhasebesi Herkes için Zorunlu mu?

• Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan kollektif, adi komandit ve adi şirketler de dahil olmak üzere ferdi işletme sahibi gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisi mükellefleri enflasyon düzeltmesi yapması gerekmektedir.

Mükelleflerin seçimlik hakkı bulunmamaktadır.

• Enflasyon düzeltmesi yapabilmenin şartlarından biri gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmak diğeri de bilanço esasına defter tutmaktır. Bu iki şartın birlikte gerçekleşmesi durumunda mükellefler açısından enflasyon düzeltmesi yapmak bir zorunluluk olup, uygulama açısından mükelleflerin herhangi bir seçimlik hakları bulunmamaktadır.

Kooperatifler enflasyon düzeltmesi yapacak mıdır?

• Kooperatif kurumlar vergisi mükellefi ise evet yapacaktır. Kooperatif kurumlar vergisi mükellefi değil ama iktisadi işletmesi var ise iktisadi işletmesi enflasyon düzeltmesi yapacaktır. 
• Ancak kooperatif kurumlar vergisi mükellefi değil ise enflasyon düzeltmesi yapmasına gerek bulunmamaktadır.

5-Mali müşavirler, Avukatlar enflasyon düzeltmesi yapamaz mı?

• Kazançlarını işletme hesabı esasına (zirai işletme hesabı dâhil) göre tespit eden mükellefler ile serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı mükellefler enflasyon düzeltmesi yapamazlar. 
• Ancak, sadece, amortismana tâbi iktisadi kıymetlerini düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tâbi tutabilirler.

6-Bilanço ve Gelir Tablosu mu enflasyon düzeltmesine tabii tutulacaktır?

• Enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan mükelleflerce, mali tablolardan sadece bilanço enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.

7–2024 yılında her geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi yapılacak mıdır?

• Düzeltme şartlarının devam etmesi halinde izleyen geçici vergi dönem sonu bilançoları da düzeltme işlemine tabi tutulur.

8-Enflasyon düzeltmesi/muhasebesi sürecinde temelde yapılması gereken işlemler sırası ile nelerdir?

Enflasyon Düzeltmesinde yapılması gereken işlemler adım adım şu şekildedir;

• Parasal olmayan kıymetlerin bulunması: Mali tabloda yer alan kıymetlerden hangilerinin parasal olmayan kıymet olduğunun tespit edilmesi, 
• Enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarların bulunması: Tespit edilmiş parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının bulunması, 
• Düzeltme katsayıları ile çarpılması: Bulunan bu tutarlara ait oldukları düzeltme katsayılarının uygulanması,
• Parasal olmayan kıymetlerin mali tablolara aktarımı: Parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmiş değerleriyle, parasal kıymetlerin ise düzeltmeye tabi tutulmaksızın mali tabloda gösterilmesidir.

9-Parasal Kıymetler Nelerdir?

• Enflasyon karşısında; nominal değerleri aynı kalan ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetlerdir. 
• Örnek olarak : Kasa, Banka, Alacaklar, Borçlar gibi.

10-Parasal Olmayan Kıymetler Nelerdir?

• Ulusal para değerindeki değişmeler karşısında; satın alma güçleri değişmeyen kıymetlerdir. 
• Örnek olarak : Maddi duran varlıklar, demirbaşlar, stoklar gibi.
• Bazı parasal olmayan kıymetlerin takip edildiği hesap kodları: 110–150–153–157–159–170–180–240–242–245–250–251–252–253–254–255–256–257–258–259–260 

11-Öz Sermaye Parasal Kıymet midir yoksa Parasal Olmayan Kıymet midir?

• Öz Sermaye kalemleri “Parasal Olmayan Kıymet” olarak kabul edilmiştir.

12-Enflasyon Düzeltmesi parasal kıymetlere mi uygulanır yoksa parasal olmayan kıymetlere mi uygulanır?

• Parasal Olmayan Kıymetler düzeltmeye esas tutarları üzerinden enflasyon düzeltmesi uygulanır.

13-Düzeltme Katsayısı Nedir?

• Bilanço günündeki fiyat endeksi rakamının, düzeltmeye konu işlemin gerçekleştiği tarihteki fiyat endeksi rakamına bölünmesi suretiyle elde edilen katsayıdır.

14-Düzeltmeye Esas “Tutarı” Nereden Bulacağız?

• Düzeltmeye Esas Tutar : Parasal olmayan kıymetin düzeltmeye esas tarih itibari ile sahip olduğu değerdir

15-Düzeltmeye Esas “Tarihi” Nereden Bulacağız?

Temel kural; varlıkların düzeltilmesi için, varlıkların aktifleştirilme tarihleri esas alınır.

• Menkul kıymet ve mali duran varlıklarda satın alma tarihi. 
• Stoklar, gelecek aylara/yıllara ait giderler, MDV, Maddî olmayan duran varlıklar, özel tükenmeye tâbi varlıklar, haklar ve şerefiyeler; defterlere kayıt tarihi
• Alınan avans, depozito, teminat, nakit olarak ödenmiş sermaye, hisse senetleri ihraç primleri, hisse senedi iptal kârları için; tahsil tarihi.
• Ayni sermaye, mülkiyetin intikal ettiği tarih. 
• Kar yedekleri, geçmiş yıl karları, net dönem karının sermayeye ilave edilmesi dolayısıyla artırılan sermaye için; tescil tarihi.

16-Enflasyon Düzeltmesinin Muhasebe Kaydı Nasıl Atılır? Hangi hesaplar kullanılır ?

• 698-Enflasyon Düzeltme Hesabı: Parasal olmayan kalemlerin düzeltme farkları, ilgili varlık ve kaynaklara ilişkin defler-i kebir hesaplarına (bu hesaplarda enflasyon düzeltmelerinin yarattığı farklar için açılacak tali hesaplara) karşılık “698-Enflasyon Düzeltme Hesabı”na kaydedilir.
• 648- Enflasyon Düzeltmesi Karları” veya “658-Enflasyon Düzeltmesi Zararları: 698-Enflasyon Düzeltme Hesabının kalanı “648- Enflasyon Düzeltmesi Karları” veya “658-Enflasyon Düzeltmesi Zararları” hesabına devredilerek kapatılır.
• 2023 yılı için 698-Enflasyon Düzeltme Hesabının kalanı gelir yada gider unsuru olarak dikkate alınmayıp “570- Geçmiş Yıllar Karları” hesabına veya “580- Geçmiş Yıllar Zararları” hesabına aktarılarak kapatılacaktır.

17-Düzeltilmiş Bilanço Açılış Bilançosu mu olacaktır?

• Evet. 31/12/2023 tarihli bilançonun düzeltilmesi sonucu hesaplanan tutarlar, 2024 yılında enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmayacağına bakılmaksızın, 2024 yılının başlangıç değerleri olarak dikkate alınacaktır.

18-Hali hazırda Kurumlar vergisi mükellefiyeti açık olmayan bir kooperatif ileride arsasını satarsa, satacağı zaman enflasyon düzeltmesi yapabilir mi?

Önceki düzenlemeye göre bu imkan mevcuttu.

• Mükelleflerin 31.12.2003 tarihli bilançolarını bu madde hükmüne göre, anılan maddede hüküm bulunmayan hallerde Vergi Usul Kanununun 5024 sayılı Kanunla değişik mükerrer 298 inci maddesinde yer alan hükümlere göre düzeltecekleri hükme bağlanmıştır. Aynı geçici maddenin (j) bendinde, 2004 yılı hesap döneminden itibaren ilk defa bilanço esasına geçen mükelleflerin bu maddede yer alan esaslara göre düzeltme yapacakları hüküm altına alınmıştır. Anılan hükmün kapsamına enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde kazançlarını bilanço esasına göre tespit etmesine rağmen gelir veya kurumlar vergisinden muaf olmaları nedeniyle düzeltme yapmayan mükellefler de girmektedir.
• Kooperatifiniz kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunması halinde; mükellefiyetinizin tesis edildiği tarih itibariyle düzenlenen bilançonun anılan Kanunun geçici 25 inci maddesine göre, şartların oluşması halinde de mükerrer 298 inci maddesine göre düzeltilmesi gerekmektedir.
• Aynı Kanunun geçici 25 inci maddesinin (l) bendinde ve mükerrer 298 inci maddesinin A fıkrasının (5) numaralı bendinde, enflasyon düzeltmesine tâbi tutulan değerlerin elden çıkarılması halinde, bunlara ilişkin enflasyon düzeltme farklarının maliyet addolunacağı hükmü yer almaktadır.
• Buna göre, kooperatifinizin 2013 yılında satmış olduğu arsayı maliyet bedeli ile değerlemesi ve enflasyon düzeltmesinin yapıldığı 2003 ve 2004 yıllarında arsanın kooperatifinizin aktifinde yer alması nedeniyle arsa için enflasyon düzeltmesi yapılması ve buna ilişkin enflasyon düzeltme farkının da arsanın maliyetine eklenmesi mümkün bulunmaktadır.

19-Vakıf/Kooperatif İktisadi İşletmeleri Enflasyon Düzeltmesi Yapacak mıdır?

• Evet. İktisadi işletmeler uygulamada vergi kanunları açısından kurumlar vergisi mükellefi olarak kabul edilmekte ve bilanço esasına defter tutmaları gerekmektedir. 
• Bu nedenle vakıf iktisadi işletmeleri Vergi Usul Kanunu Geçici Madde 25 ve Mükerrer 298. maddelerinde yer alan hükümler ve bu maddeler ile ilgili olarak Maliye Bakanlığı’nca yayınlanan Genel Tebliğler ve Sirkülerlerde yapılan açıklamalar doğrultusunda gerekli enflasyon düzeltmesi işlemlerini yapacaklardır.

20-Enflasyon Muhasebesi 2024 Yılında Kimlere Vergi Ödetebilir?

• Şirketler açısından parasal olmayan pasifleri parasal olmayan aktiflerinden fazla olanlarda 2024 yılında enflasyon düzeltmesi neticesinde olası zarar çıkması durumu var 
• Bu durum da vergi matrahından düşürecek bir zarar demek oluyor. 
• Tam tersine durum olan şirketlere baktığımızda ise;
• Aktifleri fazla, parasal olmayan kıymetleri olan örneğin birçok sabit kıymeti, taşınmazı olan ama pasiflerinde öz sermayeleri yüksek olmayan yani bir nevi aslında aktiflerini dış kaynaklar ile finanse etmiş veya kredi ile finanse etmiş olan şirketlerde 2024 yılında ve vergisel açıdan bir vergi matrahına ilavenin gündeme gelebilecektir.

16.10.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.