Evren Dökmen
Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi
Gümrük ve Dış Ticaret Danışmanı
YYS Uzmanı
evrendokmen@windowslive.com

İstisnai Kıymetle Beyan - İthal Anında Mevcudiyeti Bilinmeyen Kıymetin Beyanı – Royalti ve Lisans Ücretlerinin Beyanı İle KKDF Sarmalı Üzerine Değerlendirme

GİRİŞ

Eşyanın gümrük kıymeti, İthal eşyasının gümrük kıymeti, kural olarak eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta Gümrük Kanunu’nun 27 ve 28’inci maddelerine göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır. Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, ithal eşyası için alıcının, satıcıya veya satıcı yararına yaptığı veya yapması gereken ödemelerin toplamıdır. Bu meyanda, eşyanın gümrük kıymetinin beyannamenin tescili aşamasında beyan edilmesi ve vergilerinin ödenmesi esas olmakla birlikte; günümüz dinamik ekonomi koşullarında, eşyanın kıymetini ithalat aşmasında daima bilmek ya da doğru olarak bilebilmek elimizde değildir. Bu ihtiyaçtan ötürü eşyanın gümrük kıymetinin sonrada beyanı müessesesi geliştirilmiştir. Bu çalışmamızda, Gümrük Yönetmeliği’nin 53 üncü maddesi etrafında istisnai kıymetle beyan, mevcudiyeti bilinmeyen unsurların beyanı ve KKDF konusu ele alınmıştır

İSTİSNAİ KIYMETLE BEYAN

Gümrük Yönetmeliği’nin 53 üncü maddesinde yer alan istisnai kıymetle beyan; Gümrük Kanunu’nun 24 üncü maddesinden hareketle, ithal eşyasının satış bedeli yöntemiyle kıymet tespitinin yapıldığı hallerde aşağıda sayılan durumlarla sınırlı olmak kaydıyla;

a) Konsinye şekilde teslim edilen çabuk bozulabilir eşyanın,

b) Gümrük kıymetine ilave edilmesi gereken, ancak ihracatçı ve ithalatçı arasındaki sözleşme gereği söz konusu kıymet unsurları gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihten sonra belli olacak eşyanın,

c) Satış sözleşmesinde, fiyatın sonradan gözden geçirilmesini öngören hükümler içeren eşyanın,

ç) Boru hatları veya elektrik telleri ile taşınan ve depolama imkanı olmayan sürekli akış halinde olan eşyanın,

d) Deniz yolu ile sıvı halde Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen ve gümrük gözetimi altında gaz haline dönüştürülerek limanda boru hattına verilen sıvılaştırılmış doğal gazın (LNG), 

Gümrük kıymetinin tespitinde, beyan sahibinin talebi üzerine, gümrük idaresince basitleştirilmiş usuller uygulanır.

Yani yukarıda sayılan durumlarda, istisnai kıymetle beyan müessesi, gümrük kıymetinin tespitinde bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yükümlüler, yukarıda belirtilen durumlarda anılan kıymet unsurlarının mevcudiyetini gösteren sözleşmelerin örneği ve onaylı çevirisini gümrük idarelerine sunmaları gerekmektedir.

Tamamlayıcı beyana göre gözden geçirilmiş kıymetin daha yüksek olması halinde ek vergi tahakkuku yapılır. Daha düşük olması halinde ise; farka isabet eden kıymetin iade alındığının tevsiki ve satış sözleşmesine göre kıymetin yeniden belirlenmesini gerektiren işleme ait tahlil raporu gibi bir belgenin onaylı örneğinin sunulması koşullarıyla ve gümrük idaresince yapılacak inceleme sonucunda söz konusu hususların tespiti üzerine olması gerekenden fazla tahakkuk ettirilen gümrük vergileri için Kanunu'nun 211 inci maddesindeki geri verme ve kaldırma hükümleri uyarınca iade işlemi yapılır

Yine, Yönetmeliğin 150 inci maddesi uyarınca, İstisnai kıymet beyanı, 53 üncü maddenin birinci fıkrasında belirtilen nitelikteki kıymet unsurlarını içermesi halinde tamamlayıcı beyan, eksik kıymet unsurunun mahiyet ve tutar itibariyle tahakkuk ettiği ayı takip eden ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar verilir ve vergileri de aynı süre içinde ödenir.

İstisnai kıymetle beyana ilişkin tamamlayıcı beyanların süresi içerisinde verilmemesi nedeniyle zamanında ödenmeyen gümrük vergileri için eşyanın serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihinden itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre belirlenen gecikme zammı oranında gecikme faizi tahsil edilir ve Kanunun 241 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca işlem yapılır.

53/1 kapsamında istisnai kıymetle beyan edilebilecek unsurları örnek olarak yukarıda sayılan a, b, c, ç ve d bentlerinin yanı sıra; royalti ve lisans ödemeleri, transfer ödemeleri, tartım farkları, borsa fiyat farkları, sözleşme kapsamı pay ödemeleri olarak sıralanabilir.

• İstisnai  kıymetle beyanda, söz konusu unsur önceden bilinip öngörülebildiği için, öncesinden idareden bu meyanda izin alınarak istisnai kıymetle beyanda bulunulduğunun beyannamenin tescil aşamasında 44 no.lu hanede belirtilmesi ve buna ilişkin belgelerin beyannameye eklenmesi gerekir. Aksi takdirde bu basitleştirilmiş usulden yararlanılamaz.

İTHAL ANINDA MEVCUDİYETİ BİLİNMEYEN KIYMETİN BEYANI

Gümrük Yönetmeliği’nde İstisnai kıymetle beyan başlığı altında düzenlenen 53 üncü madde 6 fıkradan oluşmaktadır. Lakin bunlardan 53/5 inci madde, gümrük beyannamesinin tescili anında beyan sahibi tarafından mevcudiyetinin bilinmesi mümkün olmayan kıymet veya matrah unsurların beyanı ile ilgili olmasından ötürü esasen istisnai kıymetle bir ilgisi bulunmamaktadır.

Bu husus öncelikle, 31.05.2002 Tarih ve 24771 (1. Mükerrer) Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Mülga Gümrük Yönetmeliğine, 11.06.2009 tarihli ve 27255 sayılı R.G. ile yapılan ekleme ile; “İthal eşyasının gümrük kıymetine veya katma değer vergisi matrahına girmesi gereken, ancak gümrük beyannamesinin tescili anında beyan sahibi tarafından mevcudiyetinin bilinmesi mümkün olmayan kıymet veya matrah unsurları ile ilgili olarak, en geç söz konusu kıymet veya matrah unsurunun öğrenildiği ayı takip eden ayın ilk üç günü içinde beyanda bulunulması ve vergilerinin ödenmesi gerekir”. Şeklinde vücûd bulmuş olup,

Ardından, 26.03.2011 tarih ve 27886 sayılı R.G. ile, “İthal eşyasının gümrük kıymetine veya katma değer vergisi matrahına girmesi gereken, ancak gümrük beyannamesinin tescili anında beyan sahibi tarafından mevcudiyetinin bilinmesi mümkün olmayan kıymet veya matrah unsurları için, en geç söz konusu kıymet veya matrah unsurunun muhasebe kayıtlarına intikal ettirildiği ayı takip eden ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar beyanda bulunulur ve vergileri de aynı süre içinde ödenir”. Hükmü ile değiştirilmiştir.

Buradan anlaşılacağı üzere, 53 üncü madde esasında spesifik olarak iki ayrı durumu ele almakta olup, 1, 2, 3, 4 ve 6 ıncı fıkraları ile 53/5 inci maddesi birbirinden tamamen farklı hüküm ve sonuçlar doğurmaktadır.

Gümrük Yönetmeliği 53/5 e göre beyan edilebilecek kıymet unsurları şu şekilde örneklendirebiliriz;

Tam beyanlı yaygın basitleştirilmiş usul kapsamında ithalattan sonra öngörülemeyecek nedenlerden dolayı geminin demuraja kalması,

İthalattan sonra tartım fazlası oluşması nedeniyle ilave faturanın gelmesi,

Mal bedelinin sistematik hatalardan dolayı yanlış hesaplanıp eksik fatura edilmesi,

Satıcı tarafından alıcıya ithalattan sonra, alıcı yararına yapılan ödemelerin fatura edilmesi.

Gibi durumlar örnek teşkil edebilecektir.

Söz konusu senaryolardan hareketle, yapılan bir ödemenin 53/5 maddesi uyarınca beyan edilebilmesinin en önemli şartı, ithalat esnasında mevcudiyetinin bilinmesinin mümkün olmamasıdır.

• Bu bilgiler ışığında Gümrük Yönetmeliği 53/1 ve 53/5 inci maddeler karşılaştırıldığında, temel farkın 53/1 inci madde kapsamında istisnai kıymetle beyanda ithalat esnasında öngörülebilen ve / veya mevcudiyeti  bilinebilen unsurlar beyan edilebilecek iken, 53/5 inci madde kapsamında ithalat aşamasında öngörülemeyen ve / veya mevcudiyeti bilinmeyen unsurların  beyanı mümkün olmasıdır. Bir diğer fark ise, 53/1 kapsamında, İstisnai kıymetle beyanda ek vergi tahakkukları yapılabileceği gibi geri verme veya kaldırma müessesesi de çalıştırılabilir. Ancak, 53/5 inci madde kapsamında ise ancak ek vergi tahakkuku yapılabilecek olup, burada geri verme ve kaldırma başvurusunda bulunulamaz. Dolayısıyla, 53/5 inci madde kapsamında gümrük vergisi ve KDV’nin matrahına giren unsurlar değerlendirilebilecek iken; 53/1 inci madde kapsamına Gümrük Kanunu’nun 24 üncü maddesinden hareketle, ithal eşyasının satış bedeli yöntemiyle kıymet tespitinin yapıldığı Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28 inci maddelere göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyat girebilecektir.

ROYALTİ VE LİSANS ÜCRETLERİNİN İSTİSNAİ KIYMETLE BEYANINDA KKDF

Bilindiği üzere, 12/5/1988 tarihli ve 88/12944 sayılı Kararnameye ilişkin KKDF hakkında 6 Sıra No.lu Tebliğin 2 nci maddesi uyarınca, kabul kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekillerine göre yapılan ithalat işlemleri % 6 oranında KKDF kesintisine tabi olup, peşin ödeme şekline göre yapılan ithalat işlemleri üzerinden fon kesintisi yapılmamaktadır.

Dolaysıyla, peşin olarak belirtilen ithalat işlemlerinde, eşya bedelinin gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihten önce ihracatçının yurt dışındaki hesabına transfer edilmesi halinde fon kesintisi yapılmadan ithalatın mümkün bulunmakta olup,  istisnai kıymet yoluyla beyan yapılan hallerde ise, fon kesintisi yapılmaması için, tamamlayıcı beyanın gümrük idaresine verilmesi gerektiği süreden önce istisnai kıymete ilişkin ödemenin yapılması gerekmektedir.

Öte yandan, Royalti ve lisans ücretlerinin beyanına ilişkin hususların Gümrük Genel Tebliği (Gümrük Kıymeti) (Seri No: 2)’in 11 inci maddesinde belirtilmiş olup, bu maddede yer alan hususlar dışında, tahmini rakamlarla beyan usulü mümkün değildir.Ancak ve ancak, İthal eşyasının gümrük kıymetine dahil edilmesi gereken royalti veya lisans ücretinin tutarı ithal anında belirli olması durumunda, söz konusu ücret ithal anında gümrük kıymetine dahil edilerek beyan edilir.

Royalti veya lisans ücreti tutarlarının beyanında, Gümrük Yönetmeliğinin 53 üncü maddesinin ikinci, üçüncü, dördüncü ve altıncı fıkralarına göre işlem yapılır. Tamamlayıcı beyan, royalti veya lisans ücreti ödemesinin tahakkuk ettiği ayı takip eden ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar verilir ve vergileri de aynı süre içinde ödenir.

Nihayetinde, İstisnai kıymet yoluyla beyan yapılan hallerde, tamamlayıcı beyanın gümrük idaresine verilmesi gerektiği süreden sonra istisnai kıymete ilişkin ödemenin yapılması durumunda KKDF kesintisi yapılacaktır.

SONUÇ

Eşyanın gümrük kıymetinin sonradan beyanında karşımıza çıkan Gümrü Yönetmeliğinin 53 üncü maddesi, gerek istisnai kıymet beyanı, gerek ithal anında mevcudiyeti bilinmeyen unsurların beyanı, gerekse de bu beyanlar yapılırken oluşabilecek KKDF ile gündemdedir.

Esasında yukarıda ayrıntılarıyla açıklandığı üzere, Gümrük Yönetmeliği’nin 53/5. maddesinde yer alan düzenleme, aynı maddede düzenlenen istisnai kıymet uygulamasından farklı bir alandır. Belki tek ortak noktaları; söz konusu kıymet veya matrah unsurunun muhasebe kayıtlarına intikal ettirildiği / tahakkuk ettirildiği ayı takip eden ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar beyanda bulunulması ve vergilerin de aynı süre içinde ödenmeleri gerektiğidir.

İthalattan sonra beyan edilmesi gereken bir unsurun, ithal anında mevcudiyetinin bilinip bilinemeyeceği hususu, istisnai kıymetle beyan müessesinin en can alıcı yeridir.

Bu çerçevede, Gümrük Yönetmeliği’nin 53 üncü madde uygulanmasında, bir kıymet unsurunun öngörülüp öngörülemeyeceği veya mevcudiyetinin bilinip bilinemeyeceği hususu münferit olarak her işlemi için ayrı olarak değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir.

Bu meyanda yapılacak olan ödemelerden KKDF kesintisi ile karşı karşıya kalınmaması için, tamamlayıcı beyanın gümrük idaresine verilmesi gerektiği süreden önce istisnai kıymete ilişkin ödemenin yapılması gerekmekte olup, Royalti ve lisans ücretlerinin beyanına ilişkin hususlar Gümrük Genel Tebliği (Gümrük Kıymeti) (Seri No: 2)’in 11 inci maddesinde belirtilmiş olmasında  ötürü bu maddede yer alan hususlar dışında, tahmini rakamlarla beyan usulünde bulunulmaması gerekmektedir.

KAYNAKÇA

GÜMRÜK KANUNU

GÜMRÜK YÖNETMELİĞİ

GÜMRÜK GENEL TEBLİĞİ (GÜMRÜK KIYMETİ) (SERİ NO: 2)

GÜMRÜKLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2013/6 SAYILI GENELGE

GÜMRÜKLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ  16.02.2022 / 71950650 TARİH SAYILI YAZISI

GÜMRÜKLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ  12.12.2022 / 80654032 TARİH SAYILI YAZISI

22.12.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.