Ertuğrul Tuncer
Yeminli Mali Müşavir
Köker YMM Bağımsız Denetim A.Ş.
etuncer@kokerymm.com

Döviz Kazandırıcı Faaliyet Sayılan Kamu Yatırımlarında Vergi Resim ve Harç İstisnası

Döviz kazandırıcı faaliyetler, çok unsurlu bir düzenlemedir.  Bu faaliyet türü içerisinde ihracat, ihracat sayılan yurt içi teslimler ve diğer döviz kazandırıcı teslim ve hizmetler bulunmaktadır.

A) İHRACAT SAYILAN YURTİÇİ YATIRIMLAR

İhracat sayılan  faaliyet içerisinde, fiilen yurt dışına sevk edilmemekle birlikte, ihracat etkisi yaratan ya da ithalatı ikame edecek ve dövizin yurt içinde kalmasını sağlayacak, yatırım ve imalat işlemleri yer almaktadır.

İhracat sayılan,  dolayısıyla döviz kazandırıcı niteliği ön plana çıkan yatırım işlemleri içerisinde  programlı ve proje numarası almış kamu yatırımları ile  bu yatırımlara yönelik fiziki mal teslimleri  ve program çerçevesinde yürütülen  teknik hizmet ifaları  özel bir yer tutmaktadır.

Genel istisna uygulamaları çerçevesinde değerlendirmek mümkün olduğu halde, programlı kamu yatırımları konusundaki damga vergisi, harç ve BSMV istisnası konusu üzerinde biraz daha ayrıntılı durmak gerekmektedir. 

Öncelikle vurgulanması gereken şey;  yatırıma dönük istisnaların genelde “Yatırım Teşvik Belgesi” ile sağlandığı,  ,  ihracat sayılan döviz kazandırıcı faaliyetlerde istisna konusunun doğrudan yatırımın kendisi olmadığı, ancak, uluslar arası nitelikteki yatırım ihaleleri  ile sözleşmelere (VRHİ Belgesi alınmış olmak kaydıyla)  ve özellikle de bu yatırımlar için imal edilerek yükleniciye teslim edilen mallar ile ihale makamına ya da yükleniciye sağlanan teknik hizmetlere vergi, resim ve harç istisnasının uygulanabildiğidir.  

Bu konuyu daha açık anlatabilmek için hangi yatırımlarda, hangi tür işlemlerin istisnaya konu olabileceğini kategorik olarak ele almakta fayda bulunmaktadır.

a) Yerli ve yabancı firmaların ayrı ayrı veya birlikte iştirakine açık olan  ve yabancı firmaların da fiilen katıldıkları  ( uluslararası ihale konusu olan),   yatırım programlarında yer alan ve projelendirilmiş  Kamu yatırımlarının   ihalesini kazanan

b) veya yabancı para ile finanse edilen yatırımların  yapımını üstlenen firmaların

• İhale kararları ve ihaleye verilen teminat mektupları, taahhütnameleri herhangi bir işlem, görüş ya da belgeye gerek olmaksızın re’sen vergi, resim ve harç istisnasına tabi olacaktır.
• Kazanılan ihalenin sözleşmesi imzalanmadan önce Ticaret Bakanlığından alınacak VRHİ Belgesi  alınmış olmak kaydıyla,  sözleşmeye ilişkin kağıtlar ve işlemler de vergi resim ve harç istisnasından yararlanacaktır.

 İhaleyi kazanan firmalar için getirilen bu istisna olanağından yararlanma konusunda, yatırım projesini  gerçekleştirecek olanların, iş ortaklığı (Joint Venture) veya  Konsorsiyum olması, yerli , yabancı veya karma  olması bir önem taşımamaktadır.

Yatırımlarla ilgili Vergi, resim ve harç istisnası sadece yatırım projesini fiilen gerçekleştirecek olanlarla ilgili değildir. Yukarıda belirtilen nitelikteki, programlı kamu yatırımlarını gerçekleştirecek yükleniciye yapılacak bazı teslim ve hizmetler de istisna konusu olabilmektedir.

Buna göre, programlı kamu yatırımlarına ilişkin uluslararası ihaleyi kazanan ana yüklenicinin,

a) yerli firma olması halinde;

• ihale konusu işin  tamamına yönelik olarak,  yerli imalatçılar tarafından üretilen malların satış ve teslimlerine ilişkin işlemler ve kağıtlar  
• yabancı para ile finanse edilen işlerde ise yabancı paraya isabet eden oranda imalatçı firmalar tarafından üretilerek bu firmalara yapılan satış ve teslimlerine ilişkin işlem ve kağıtlar

- VRHİ Belgesi alınmış olmak kaydıyla-   damga vergisi, harçlar ve BSMV den istisna olacaktır.

b) Yabancı firma olması halinde;  yabancı firmanın bu işte kullanacağı malları üreten  yerli imalatçı firmaların yapacakları satış ve teslimlerine ilişkin işlem ve kağıtlar nedeniyle ortaya çıkan damga vergisi, harçlar ve BSMV  belge kapsamında istisna konusu  olacaktır.

c) Yerli ve yabancı firmaların ortaklığı şeklinde olması halinde;  yerli firmaya kendi faaliyeti oranında, yabancı firmaya ise imalatçı yerli firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimler dolayısıyla doğacak vergi, resim ve harçlar  (yine VRHİ Belgesi alınmış olmak kaydıyla) istisnaya konu olacaktır.  

Buraya kadar anlatılanlar fiziki yatırıma ilişkin imalatçıların mal teslimlerini kapsamaktadır. Halbuki, uluslararası ihale konusu programlı kamu yatırımlarında teknik hizmetlerin arzı ile ilgili olarak da istisna uygulanabilmektedir.

B) HİZMET TESLİMLERİNDE İSTİSNA UYGULAMASI

Hizmet Teslimlerinde İstisna Uygulaması ise iki yönlüdür;

• Uluslar arası ihale konusu olan programlı kamu yatırımları  çerçevesinde proje sahibi kamu kurumlarına yapılan teknik müşavirlik ve mühendislik benzeri teknik hizmetler  ile
• bu projeleri üstlenen firmalara yapılacak teknik müşavirlik, mühendislik vb. hizmet satışları,

 öncesinde VRHİ Belgesi alınmış olmak kaydıyla damga vergisi, harçlar ve BSMV den istisna olacaktır.

Şayet fiziki yatırımları gerçekleştiren kurumun bu konuda alınmış bir Yatırım teşvik Belgesi bulunuyorsa,  Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yer alan yatırım mallarını üreterek belge sahibi yatırımcılara teslim eden imalatçı firmaların  satış ve teslimleri için düzenlenecek kağıtlar, taahhütler, teminatlar ve ipotekler de vergi resim ve harç istisnasından yararlanabilir.

Teşvik belgesinde, yatırımla ilgili damga vergisi ve harç istisnasına dair bir kayıt yoksa  (ki, yatırım teşvik belgesi daha çok KDV istisnası ve gümrük vergileri düşünülerek alınmaktadır) istisna  için VRHİ Belgesi alınmış olmalıdır.

İhracat sayılan yurt içi teslimler  konusu sadece programlı kamu yatırımları ile sınırlı değildir.

İkili veya çok taraflı anlaşmalar çerçevesinde Türkiye’de bulunan yabancı kuruluşların (Nato, Birleşmiş Milletler, Unesco gibi) ,  ve yabancı ülke temsilciliklerinin (elçilikler ve konsolosluklar gibi) bina ve  tesislerinin yapım ve onarım işlerini yüklenen müteahhitlerin faaliyet ve teslimleri  de  ihracat sayılan yurt içi teslimdir ve döviz kazandırıcı faaliyet kapsamında, VRHİ belgesi çerçevesinde  vergi, resim ve harç istisnasından yaralanabilir.

C) DAMGA VERGİSİ VE HARÇLARDA İSTİSNANIN UYGULAMA ŞEKLİ

 Yukarda belirtilen diğer döviz kazandırıcı faaliyetler için uygulanacak damga vergisi ve harç istisnası,  ilgili kuruluşlarca, bu konuda düzenlenmiş bulunan "Vergi Resim Harç İstisnası Belgesi" ibrazı üzerine, başka bir belge aranmaksızın idare tarafından  uygulanacaktır.

Vergi Resim Harç İstisnası Belgesi almak amacıyla bir proje formu düzenlenmektedir. Bu form ekinde verilecek taahhütnamelere de belge aranmaksızın re’sen damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilmektedir.

İhracat sayılan satış ve teslimler konusunda genel olarak Ticaret Bakanlığı’nın düzenlemelerinden yararlanılacak, ancak, damga vergisi, harç ve BSMV istisnası konusunda ise Damga Vergisi Kanunu, Harçlar Kanunu ve Gider Vergileri Vergisi Kanunu uygulamalarına bakılacaktır.

D) ANA YÜKLENİCİNİN İHALE MAKAMI İLE OLAN İLİŞKİSİNDE İSTİSNA UYGULAMASI

 Uluslararası ihale konusu işlerle, yabancı para ile finanse edilen kamu yatırımlarında işin proje safhasından başlayarak ihale makamına teslimine kadar geçecek süre içerisinde, ihale makamı ile müteahhit arasında yapılan işlemlerle bu konuda düzenlenen kağıtlara, damga vergisi ve harç istisnası uygulaması, bu işlemler ve kağıtların söz konusu işlerle ilgili olduğunun tevsiki ile mümkündür.

Ancak, uluslararası  ihale kararlarının yukarda sözü edilen türden olması halinde, bunun ayrıca tevsikine gerek yoktur. Bu tür ihalelerde belge aranmaksızın re'sen istisna tatbik edilecektir.

İhale kararları için bu tür bir istisna olmakla beraber, ihaleye ilişkin sözleşme yapılmadan önce Ticaret Bakanlığına başvurularak teşvik belgesi (VRHİB -vergi resim harç istisna belgesi)  alınması gerekmektedir.

Zira, Sözü edilen işlerle ilgili sözleşme safhası da dahil olmak üzere, takip eden safhalarda düzenlenen diğer kağıtlar ve yapılan işlemlere damga vergisi ve harç istisnasının tatbiki için, bu konuda düzenlenmiş bulunan Vergi Resim Harç İstisnası Belgesinin ibrazı şarttır.

17.07.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.