Ersin Umdu
İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanı
E.SGK Müfettişi
Bilim Uzmanı
umduersin@gmail.com

Kendi İşyerinde veya Ortak Olduğu Şirkette SSK’lı Bildirilenlerin EYT Emekliliği RED Edilebilir

Vergi mükellefiyeti ile gerçek şahıs işyeri sahibi olanlar, limited şirket ortağı olanlar ve anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi olanlar, 5510 sayılı Kanunun 53. Maddesine göre işveren kabul edilmekteler. Ve bu ünvandaki kişilerin sigortalılık durumu ile ilgili 53. Maddenin ikinci fıkrasında; “4/b (BAĞKUR) sigortalı sayılanlar, kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden dolayı, 4/a (SSK) sigortalı bildirilemezler.” amir hükmü geldi. Buna göre; 1.10.2008’den sonra bu ünvandaki kişilerin kesin olarak 4/a’lı olamayacağı uygulamasına başlandı. Ancak, daha öncesinde kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden dolayı, 4/a sigortalı bildirilenlerin ise durumları kazanılmış hak sayılıp mağduriyet oluşmaması için 28 Eylül 2008 tarih 27011 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “5510 sayılı Kanun Gereğince  Sigortalı  Sayılanlar,  Sayılmayanlar, Sigortalılığın Başlangıcı, Kuruma Bildirilmesi ve Sona Ermesi Hakkında Tebliğ”in sigortalılık hallerinin çakışması başlıklı 5. bölümünün 9. numaralı alt bendinde 4/a  sigortalılıklarının kesintiye uğrayıncaya kadar devam ettirileceği belirtilmişti. Ancak, daha sonra ne olduysa söz konusu madde 17.12.2011 tarihli ve 28145 sayılı Tebliğ  değişikliği  ile  yürürlükten  kaldırıldı. Ama 2013/11 sayılı Genelgede 1 Ekim 2008 tarihinden önce süre gelen 4/sigortalılığının kesintiye uğrayıncaya kadar devam ettirileceği belirtildi. Buna göre; tebliğ farklı genelge farklı bir hükümler oluşturdu. Ta ki, 2019/9 sayılı genelgeye kadar. SGK 2019/19 sayılı genelge ile 2011 yılındaki tebliğ uygulaması başlatıldı. Bu genelge ile 24.4.2019 ayından itibaren emeklilik başvurusu yapanların 4/a, süreleri iptal edilip, bu süreler 4/b’ye aktarıldı. Bu sebeple SSK’dan emekli olacağım diye bekleyenlerin bu aktarmadan dolayı emeklilik talepleri red edildi. Yazıda önce, 2019/9 sayılı genelgedeki çakışma durumlarını izah edelim, sonrasında EYT durumlarını analiz ederiz.

2019/9 SAYILI GENELGEYE GÖRE ÇAKIŞMALAR

İki sigortalılık statüsünün aynı anda olmasına “sigortalılık hallerinin birleşmesi” ya da “hizmet çakışması” deniyor. 2019/9 sayılı genelgeye göre bu çakışmaları genel olarak özetlersek;

1- 1.10.2008’den Öncesi, Önce Kendi İşyerinde Vergi Mükellefiyeti İle İşyeri Sahibi, Limited Şirket Ortağı Veya Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulu Üyesi Olup Sonra Bu İşyerinde 4/A’lı Olanlar;

Bu konuda yukarıda izah ettiğim üzere, kişinin vergi mükellefiyeti ile işyeri sahibi, limited şirket ortağı veya anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi olduktan sonra 4/a’lı olması halinde kişinin 4/a sigortalılığı (kesintiye uğrayıp uğramadığına bakılmaksızın) iptal edilerek 4/b’ye aktarılır. Bu aktarımı yaparken kişinin 1.10.2008’den önce 4/a sigortalılığının kesintisiz devam edip etmemesi önemli değildir. SGK, bu durumda kişinin 4/b sigortalılığı, 4/a sigortalılığından önce başladığı için “öncelik kuralı” çerçevesinde 4/b sigortalılığı kabul eder. Buna göre, 2019/9 sayılı genelge, 1.10.2008’den önce korunan 4/a sigortalılıkları korumaktan vaz geçti.

Örneğin; 3.2.2003 tarihinde kurulan X limite şirketinde ortak olup aynı gün 4/a’lı olan kişinin şirket ortaklığından dolayı 4/b sigortalılığı daha önce başladığı için bu kişinin 4/a sigortalılığı iptal edilir ve bu süreler 4/b’ye aktarılır.

2- 1.10.2008’den Öncesi, Önce 4/A sigortalısı Olarak Çalıştığı İşyerinde Vergi Mükellefiyeti İle İşyeri Sahibi, Limited Şirket Ortağı Veya Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulu Üyesi Olanlar;

Kişi, 4/a’lı olarak çalışmaya devam ederken, çalıştığı işyerinde kişinin vergi mükellefiyeti ile işyeri sahibi, limited şirket ortağı veya anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi olması halinde, 4/a sigortalılığı kesintiye uğramadığı sürece, bu kişinin 4/a sigortalılığı devam eder. Yine, “öncelik kuralı” gereği, bu kişinin 4/a sigortalılığı, 4/b sigortalılığından önce başladığı için çerçevesinde 4/a sigortalılığı kabul edilir.

Örneğin; 3.2.2003 tarihinde X anonim şirketinde 4/a’lı olarak işe başlayan kişi 2006 yılında şirketten hisse satın alarak ortak olup yönetim kurulu üyesi olması halinde, 4/a sigortalılığı kesintisiz devam ettiği için, 4/a sigortalılıkları 4/b’ye aktarılmaz.

3- 1.10.2008’den Sonra, Önce 4/A sigortalısı Olarak Çalıştığı İşyerinde Vergi Mükellefiyeti İle İşyeri Sahibi, Limited Şirket Ortağı Veya Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulu Üyesi Olanlar;

Kişi, 4/a’lı olarak çalışmaya devam ederken, çalıştığı işyerinde, kişinin 1.10.2008’den sonra vergi mükellefiyeti ile işyeri sahibi, limited şirket ortağı veya anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi olması halinde, 4/a sigortalılığının kesintiye uğrayıp uğramadığına bakılmaksızın,   5510/53. Maddesi hükmünce bu kişi doğrudan 4/b’li olur. Eğer bu süre zarfında, kişi 4/a sigortalısı olarak bildirilmişse, bu bildirilen süreler iptal edilerek kanun hükmü gereği 4/b’ye aktarılır.

Örneğin; 3.2.2003 tarihinde X anonim şirketinde 4/a’lı olarak işe başlayan kişi 4.8.2010 yılında şirketten hisse satın alarak ortak olup yönetim kurulu üyesi olması halinde, şirkette ortak ve temsili olduğu için bu tarihten itibaren bu kişinin 4/a sigortalılığı iptal edilir ve bu süreler 4/b’ye aktarılır.

2019/9 SAYILI GENELGEDEN SONRAKİ EMEKLİLİK BAŞVURULARINDA UYGULANDI

Yukarıda açıkladığımız iptal ve aktarım usulleri, 24.4.2019’da yayınlanan 2019/9 sayılı genelge uygulanmaya başlandı. Buna göre, emeklilik başvurusu yapanlarda, tahsis memuru Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) ve Vergi Daireleri Tam Otomasyon Projesi (VEDOP) üzerinden emeklilik başvurusu yapan kişinin sigortalı bildirildiği işyerlerinde;

• Limited şirket ortağı olup olmadığı,
• Anonim şirketlerde ortak olup aynı zamanda yönetim kurulu üyesi olup olmadığı,
• Vergi mükellefiyeti olarak gerçek şahıs işyerinin sahibi olup olmadığı

Hususları kontrol ediliyor. Hatta ortak olduğu limited şirketin veya ortak olup aynı zamanda yönetim kurulu üyesi olduğu anonim şirketin başka bir şirkette tüzel kişilik olarak ortak olduğu işyerinde sigortalılığı var mı, o da araştırılıyor. Bu araştırma neticesinde, kişinin yukarıda belirttiğim şekilde sigorta hizmet çakışmaları varsa, bu çakışmalara göre 4/a ve 4/b sigortalılığına karar verilerek emeklilik başvurusu değerlendiriliyor. Bu değerlendirme sonucu, binlerce emeklilik taleplerinin aktarmalara bağlı olarak red edildiği bilinmekte. Hatta bu redlerden dolayı yaklaşık 50.000 civarında SGK’ya karşı dava açıldığı belirtiliyor. Bu davalardan, yerel mahkemesi sonuçlanmış bilmiyorum ama birkaç davada sigortalılığının üstünlüğü kuralı, kazanılmış hak kavramı üzerinden sigortalı lehine yazılmış bilirkişi raporu okudum. Ama, daha emsal bir karar yok diye biliyorum. Aynı durum, şimdi EYT emeklilik başvurularında da olacak. Buna göre de binlerce başvuru bu 4/a iptal ve 4/b aktarımlarından dolayı emeklilik şartları sağlanamadı diye red edilecek.

2019/9 SAYILI GENELGE İÇİN ALTERNATİF UUYGULAMA ÖNERİSİ

Açıkçası, 2019/9 sayılı genelge ile ta 1995 yılına kadar 4/a’sı iptal edilip 4/b’ye aktarılan bir kişi gördüm. 2019/9 sayılı genelge ile en çok, neden bu hüküm geriye yönetiliyor eleştirisi var ama bu eleştiri, yersiz, çünkü kanuni düzenlemeler geriye yürümez, idari düzenlemeler geriye yürür. Bu sebeple, idare hukuku açısından, 2019/9 sayılı genelgenin geriye yürümesi sorunlu değil ama uygulama açısından ciddi sorunlu. Bence, SGK, sigortalılık hallerinin birleşmesi ile ilgili değişikliğe gidecekse bile bunu geriye dönük değil 2019/9 sayılı genelgeden sonraki çakışan süreler için uygulaması gerekirdi. Buna göre örneğin, genelgenin yayınlandığı 24.4.2019 gününden sonraki çakışan sürelerde bu iptal ve aktarımları yapması kamu düzenin sürekliliği,  kazanılmış hak kavramı açısından doğru ve yerinde olurdu. 

20.03.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.