Ersin Demircan
Vergi Müfettişi
ersindemircan@gmail.com

Kısmi Tevkifat Uygulaması ve Muhasebeleştirilmesi

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 9. maddesinin 1. fıkrasına göre; mükellefin Türkiye içinde ikametgahının, işyerinin, kanuni merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde Maliye Bakanlığı, vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabilir. Maliye Bakanlığı, kanun ile kendisine verilen bu yetkisini kullanmış olup zaman içinde yayımladığı tebliğler ile KDV’ye tabi işlemlere taraf olan bazı alıcıları KDV tevkifatı yönünden yükümlülük altına sokmuştur.

26 Nisan 2014 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan ve 1 Mayıs 2014 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 1 seri nolu KDV Genel Uygulama Tebliği’nde, KDV tevkifatı uygulaması; “teslim veya hizmet bedeli üzerinden hesaplanan verginin, teslim veya hizmeti yapanlar tarafından değil, bu işlemlere muhatap olanlar tarafından kısmen veya tamamen vergi sorumlusu sıfatıyla beyan edilip ödenmesidir” şeklinde tanımlanmıştır. KDV’de tevkifat uygulaması, tam tevkifat ve kısmi tevkifat olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. İşlem bedeli üzerinden hesaplanan KDV’nin tamamının, mal veya hizmetin alıcıları tarafından tevkifata tabi tutulması tam tevkifat uygulamasını oluşturur. Kısmi tevkifat ise hesaplanan verginin Maliye Bakanlığınca belirlenen kısmının, işleme muhatap olan alıcılar tarafından, diğer kısmının ise işlemi (teslim veya hizmeti) yapan tarafından beyan edilip ödenmesidir.

Bu yazımızda KDV tevkifat uygulamasının tümüne değinilmeyecek olup yalnızca kısmi tevkifat uygulaması anlatılacaktır. Yazımızın devamında kısmi tevkifata tabi işlemlerden bazıları için muhasebe kayıt örnekleri yer alacaktır.

1- Kısmi Tevkifat Uygulaması

-Kısmi tevkifat, mal veya hizmet bedeli üzerinden hesaplanan verginin, Maliye Bakanlığı’nca belirlenen kısmının, alıcı tarafından satıcıya ödenmeyerek, vergi sorumlusu sıfatıyla vergi dairesine verilmesidir. Kısmi tevkifat uygulanacak işlemler, KDV Genel Uygulama Tebliği’nde belirtilenlerle sınırlı olup, bunlar dışındaki işlemlerde işleme muhatap olanlar tarafından kısmi tevkifat yapılmayacaktır. Ayrıca Tebliğde belirtilen işlemlere tevkifat yapılması zorunlu olup tevkifat, mükelleflerin ihtiyarına bırakılmamıştır.

1.1.Tevkifat Yapacak Alıcılar

Kısmi tevkifat uygulaması kapsamında KDV tevkifatı yapmak üzere sorumlu tutulabilecekler Tebliğde iki grup halinde sayılmıştır. Bunlar;

a) KDV mükellefleri (sadece sorumlu sıfatıyla KDV ödeyenler bu kapsama dahil değildir)

b) Belirlenmiş alıcılar (KDV mükellefi olsun olmasın):

- 5018 sayılı Kanuna ekli cetvellerde yer alan idare, kurum ve kuruluşlar, il özel idareleri ve bunların teşkil ettikleri birlikler, belediyelerin teşkil ettikleri birlikler ile köylere hizmet götürme birlikleri,

- Yukarıda sayılanlar dışındaki, kanunla kurulan kamu kurum ve kuruluşları,

- Döner sermayeli kuruluşlar,

- Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları,

- Kanunla kurulan veya tüzel kişiliği haiz emekli ve yardım sandıkları,

- Bankalar,

-Sigorta ve reasürans şirketleri,

- Sendikalar ve üst kuruluşları,

- Vakıf üniversiteleri,

- Mobil elektronik haberleşme işletmecileri,

- Büyükşehir belediyelerinin su ve kanalizasyon idareleri,

- Kamu iktisadi teşebbüsleri (Kamu İktisadi Kuruluşları, İktisadi Devlet Teşekkülleri),

- Özelleştirme kapsamındaki kuruluşlar,

- Türkiye Varlık Fonu ile alt fonlara devredilen kuruluşlar,

- Organize sanayi bölgeleri ile menkul kıymetler, vadeli işlemler borsaları dahil bütün borsalar,

- Yarıdan fazla hissesi doğrudan yukarıda sayılan idare, kurum ve kuruluşlara ait olan (tek başına ya da birlikte) kurum, kuruluş ve işletmeler,

- Payları Borsa İstanbul (BİST) A.Ş.nde işlem gören şirketler,

- Kalkınma ve yatırım ajansları

2.2.  Tevkifat Yapılacak Teslim ve Hizmetler

Tebliğde kısmi tevkifat uygulanacak hizmet ve teslimler ayrı bölümlerde düzenlenmiş olup tevkifatı yapacak olan alıcılar ayrıca belirtilmiştir. Çalışmamızın bu kısmında, Tebliğde belirtilen ve kısmi tevkifat uygulanacak teslim ve hizmetler, yalnızca başlıklar altında sıralanacak olup, bu teslim ve hizmetlere ilişkin güncel tevkifat oranları da aşağıdaki tabloda özetlenecektir.

KDV Tevkifatına Tabi Hizmetler	Tevkifat Oranı
2.1.3.2.1 Yapım İşleri İle Bu İşlerle Birlikte İfa Edilen Mühendislik-Mimarlık Ve Etüt-Proje Hizmetleri	4/10
2.1.3.2.2 Etüt, Plan-Proje, Danışmanlık, Denetim Ve Benzeri Hizmetler	9/10
2.1.3.2.3 Makine, Teçhizat, Demirbaş Ve Taşıtlara Ait Tadil, Bakım Ve Onarım Hizmetleri	7/10
2.1.3.2.4 Yemek Servis Ve Organizasyon Hizmetleri	5/10
2.1.3.2.5 İşgücü Temin Hizmetleri	9/10
2.1.3.2.6 Yapı Denetim Hizmetleri	9/10
2.1.3.2.7. Temizlik, Çevre Ve Bahçe Bakım Hizmetleri	9/10
2.1.3.2.8 Servis Taşımacılığı Hizmeti	5/10
2.1.3.2.9 Yük Taşımacılığı Hizmeti
2.1.3.2.10. Her Türlü Baskı Ve Basım Hizmetleri	7/10
2.1.3.2.11. Yukarıda Belirlenenler Dışındaki Hizmetler	5/10
* 5018 Sayılı Kanuna Ekli Cetvellerdeki İdare, Kurum Ve Kuruşlara Yapılan Diğer Hizmetler	5/10

 

KDV Tevkifatına Tabi Teslimler	Tevkifat Oranı
Hurda metalden elde edilen külçe teslimleri	7/10
Hurda metalden elde edilenler dışındaki bakır, çinko ve alüminyum külçe teslimleri	7/10
Hurda metalden elde edilenler dışındaki bakır, çinko ve alüminyum külçe teslimleri	7/10
İstisnadan vazgeçenlerin hurda ve atık teslimi	7/10
Metal, plastik, lastik, kauçuk, kâğıt ve cam hurda ve atıklardan elde edilen hammadde teslimi	9/10
Pamuk, tiftik, yün ve yapağı ile ham post ve deri teslimler	9/10
Ağaç ve orman ürünleri teslimi	5/10

2.3.Kısmı Tevkifatta Sınır ve Belge Düzeni

Belirlenmiş alıcıların birbirlerine karşı yaptıkları teslim ve hizmetlerde, KDV tevkifatı uygulanmaz. Ancak profesyonel spor kulüplerince yapılan teslim ve hizmetlerde KDV tevkifatı yapılacaktır. Buna şirketleşen profesyonel spor kulüpleri de dahil edilmiştir.  3065 sayılı Kanunun (11/1-c) ve geçici 17 nci maddeleri kapsamındaki teslimlerde ve KDV Kanunu uyarınca KDV’den istisna olan teslim ve hizmetlerde tevkifat söz konusu olmayacaktır.

Kısmi tevkifat uygulaması kapsamına giren her bir işlemin KDV dahil bedeli 2024 yılı için 6.900-TL’yi aşmadığı takdirde, hesaplanan KDV tevkifata tabi tutulmayacak olup 6.900,00-TL’lik sınırın aşılması halinde ise bütün tutar üzerinden tevkifat yapılır. Mükellefler uygulamada  KDV tevkifatı zorunluluğundan kaçınmak amacıyla işlem bedellerini parçalara ayırmaktadır. Ancak Tebliğde buna ilişkin bir  hüküm  getirilmiştir. Tebliğde; tespit edilen tutarı aşan işlemlerde KDV tevkifatı zorunluluğundan kaçınmak amacıyla bedelin parçalara ayrılamayacağı, aynı işleme ait bedellerin toplamı dikkate alınarak bu sınırın aşılması halinde tevkifatın  yapılacağı belirtilmiştir.

Tevkifata tabi işlemler dolayısıyla satıcılar tarafından düzenlenecek belgelerde; “İşlem Bedeli”, “Hesaplanan KDV”, “Tevkifat Oranı”, “Alıcı Tarafından Tevkif Edilecek KDV Tutarı”, “Tevkifat Dahil Toplam Tutar” ve “Tevkifattan Sonra Tahsil Edilmesi Gereken Toplam Bedel (Tevkifat Hariç Toplam Tutar)” ayrıca gösterilir. Tebliğde; faturaya, borçlanılan miktar olarak rakam ve yazı ile tevkifattan sonra kalan tutarın yazılacağı ve bu faturanın satıcı açısından, işlem bedeli üzerinden hesaplanan KDV’ye tevkifat uygulandığını tevsik eden belge mahiyeti kazandıracağı açıklanmıştır.

Kısmi tevkifatta belge  düzenine ilişkin olarak Tebliğe uygun bir örnek verecek olursak; 10.000,00-TL işlem bedeli  ve 1.800,00-TL KDV olmak üzere (7/10)  tevkifata tabi bir külçe teslimi işleminde satıcı tarafından  düzenlenecek  fatura  aşağıdaki  şekilde  olacaktır.

2.4. Kısmi Tevkifatta Beyan ve İndirim Uygulaması

Konuya ilişkin düzenlemeler KDV Genel Uygulama Tebliğinde ayrıntılı olarak açıklanmış olup çalışmamızın bu kısmında ilgili açıklamalar özetlenecektir. Tebliğde; tevkifata tabi tutulan KDV, alıcılar tarafından, tevkifata tabi işlemin vuku bulduğu tarihi içine alan vergilendirme dönemine ait 2 No.lu KDV beyannamesi ile beyan edilir ve ödenir denilmiştir. KDV Kanununa göre tevkifat yapmak zorunda olanların, sorumlu sıfatıyla beyan edip ödemeleri gereken vergileri beyan edip ödememesi halinde ya da eksik beyan etmesi halinde  bu vergi tutarının ikmalen veya resen tarh edileceği belirtilmiştir. Ayrıca bu tarhiyata vergi ziyaı cezası kesilmesi ve gecikme faizi hesaplanması gerektiği tabiidir. Sorumlu alıcı tarafından beyan edilmeyen tutarın 1 No.lu KDV beyannamesinde indirim konusu yapılmamış olması tarhiyata engel teşkil etmeyecektir. Ayrıca beyan edilmeyen veya eksik beyan edilen KDV tutarının satıcı tarafından beyan edilmiş olması halinde sorumlu adına yapılacak tarhiyatta vergi aslı aranmaz. Yalnızca vergi ziyaı ve gecikme faizi vergi sorumlusundan istenir.

Kısmi tevkifatta, tevkifat uygulayan alıcının KDV mükellefi olması ve işlem bünyesine giren KDV’yi indirim hakkı olması durumunda, sorumlu sıfatıyla 2 nolu KDV beyannamesi ile beyan edilen KDV, beyanın yapıldığı ay içinde verilmesi gereken 1 nolu KDV beyannamesinde indirim konusu yapılabilecektir. Satıcı tarafından beyan edilen ve tevkifat uygulanmayan kısım içinse; takvim yılı aşılmamak kaydıyla, işleme ait fatura veya benzeri belgenin  yasal defterlere kayıt edildiği vergilendirme döneminde alıcı vereceği 1 nolu KDV beyannamesinde indirim konusu yapabilecektir.

2.5.Fazla veya Yersiz Tevkifat Durumunda Tevkif Edilen Verginin İadesi

Tebliğde; fazla veya yersiz tevkif edilerek ödenen vergi bulunması halinde, gerek alıcı gerekse satıcının beyanlarının düzeltilmesi suretiyle işlemin tevkifat uygulanmadan önceki hale döndürülmesi gerektiği hususu açıklanmıştır. Fazla veya yersiz tevkif edilen vergi, öncelikle tevkifatı yapan alıcı tarafından satıcıya iade edilir. Alıcının, fazla veya yersiz tevkif ettiği KDV tutarını satıcıya ödediğini gösterir belge ve satıcının düzeltmeyi yaptığını gösterir vergi dairesi yazısı ile birlikte başvurması halinde, fazla veya yersiz tevkif edilen vergi, bu vergiyi vergi dairesine beyan ederek ödeyen alıcıya iade edilir.

Fazla veya yersiz tevkifat durumunda tevkifata tabi olmadığı halde tevkifat uygulanan ve satıcı tarafından verginin tamamının beyan edildiği durumlarda, satıcının düzeltmeyi yaptığını gösterir vergi dairesi yazısının ibrazının  aranmayacağı tebliğde ayrıca açıklanmıştır. Tevkifata tabi olan ve tevkifata tabi tutulan, ancak satıcı tarafından verginin tamamının beyan edildiği durumlarda, satıcının düzeltmeyi yapmasından sonra, varsa önceki beyanı üzerine ödenen KDV’nin, söz konusu işlemle sınırlı kısmı satıcıya iade edilir. Dolayısıyla bu durumda alıcıya iade söz konusu olmaz. Fazla veya yersiz tevkifattan doğan iade alacaklarında teminat, YMM KDV İadesi Tasdik Raporu ve Vergi İnceleme Raporu aranmayacağı Tebliğde belirtilmiştir. Ayrıca tevkifata tabi tutulan KDV’nin alıcı tarafından beyan edilmiş ancak ödenmemiş olması halinde, sorumlu sıfatıyla beyan edilen bu vergi tahakkuktan terkin ettirilecektir.

2.6.Kısmı Tevkifat Dolayısıyla İade Alınması

3065 sayılı KDV Kanunun muhtelif maddelerinde iade hakkı doğuran işlemler mevcuttur. Kısmi tevkifattan doğan iade alacakları ise Kanunun  9. Maddesinin 1. fıkrasındaki sorumluluk uygulaması sonucu doğmakta olup iade uygulamasına ilişkin hükümler Tebliğde düzenlenmiştir.

Tevkifat uygulamasından doğan KDV alacaklarının mükellefe iade edilebilmesi için, satıcının tevkifat uygulanmayan KDV tutarını 1 No.lu KDV Beyannamesi ile beyan etmiş olması, alıcının da yaptığı tevkifatla ilgili 2 No.lu KDV Beyannamesini vergi dairesine vermiş olması zorunludur. İade konusunda önemli ayrıntılardan birisi de iade taleplerinin yerine getirilmesinde, alıcı tarafından 2 No.lu KDV Beyannamesi ile beyan edilen ve tahakkuk ettirilen KDV’nin ödenmiş olması şartı aranmaz. Satıcı tarafından iade olarak talep edilen tutar, işlemin bünyesine giren KDV değil, tevkif edilen KDV esas alınarak belirlenir. İadesi istenilen KDV, hiçbir surette tevkifata tabi tutulan KDV’den fazla olamaz. İadenin yapılabilmesi için Tebliğde belirtilen belgelerin vergi dairesine ibraz edilme şartı bulunmaktadır. İade hakkı mahsuben ya da nakden olarak talep edilebilir. Tebliğde belirtilen şartların yerine getirilmesi durumunda vergi dairesi iade talebini yerine getirir.

3- KISMİ TEVKİFAT  İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Çalışmamızın bu bölümünde, kısmi tevkifat uygulamalarının muhasebeleştirilmesi, satıcı ve alıcı mükelleflerin yapması gereken kayıtlar şeklinde ayrıştırılarak olup kısmi tevkifat uygulanan işlemler; hizmet ifası ve mal teslimine ilişkin örnekler üzerinden açıklanacaktır.

3.1. Etüt, Plan-Proje Hizmetine İlişkin Örnek

Tebliğde; Etüt, Plan-Proje, Danışmanlık, Denetim Ve Benzeri hizmetlerinin kısmi tevkifat kapsamında vergi uygulamasına tabi olduğu ve bu işlerde tevkifat oranının  (9/10)  olduğu belirtilmiştir. Bu kapsamda; teknik proje firması Özbaş A.Ş., Noyanlar İnşaat Ltd. şirketine 150.000,00-TL karşılığı plan ve proje hizmeti vermiştir. Buna ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır. (KDV: %20)

Satıcının kaydı:

________________________   / ____________________________________

102. Bankalar                                    154.500,00                

            600. Yurtiçi Satışlar                                              150.000,00

            391.Hesaplanan KDV                                               4.500,00

________________________  / ____________________________________

Alıcının kaydı:

________________________  / ____________________________________

730. Genel Üretim Giderleri                                    150.000,00                 

191. İndirilecek KDV                                                45.000,00

-Ödenen Kdv………..2.700,00

-Tevkif Edilen Kdv…24.300,00

            102. Bankalar.                                                         154.500,00                            

            360. Ödenecek Vergi ve Fonlar                               40.500,00

________________________  / ____________________________________

*Yukarıda yer alan kayıtlar; ödemenin yapıldığı dönem ile faturanın tanzim edildiği ve hizmetin tamamlandığı dönemlerin aynı vergilendirme dönemi içinde olduğu varsayımı ile gerçekleştirilmiştir.

3.2. Ağaç ve Orman Ürünleri Teslimine İlişkin Örnek

Tebliğde; ağaç ve orman ürünleri tesliminin kısmi tevkifat kapsamında vergi uygulamasına tabi olduğu ve bu işlerde tevkifat oranının  (5/10)  olduğu belirtilmiştir. Bu kapsamda; ağaç ve kütüklerin kesimi faaliyetinde bulunan Eren Orman Ürünleri Ltd. Şirketi, bu ürünlerin toptan satışını yapan Kaan Mobilya ve Dekorasyon A.Ş.’ne 200.000,00-TL tutarında keresteyi 01.02.2021 tarihinde satmış ve aynı tarihte malı alıcı firmaya göndermiştir. Satıcı firma 10.03.2021 tarihinde satış işlemine ilişkin faturayı düzenlemiş olup aynı tarihte alıcı firmaya iletmiştir. Satış işlemine ilişkin ödeme ise fatura tarihinde yapılmıştır.(KDV: %8)

Alıcının kaydı:

________________________  01/02/2016 ___________________________     

191. İndirilecek KDV                                               8.000,00

-Tevkif Edilen Kdv…24.300,00                           

            360. Ödenecek Vergi ve Fonlar                               8.000,00

________________________  / ____________________________________

* 01/02/2016 tarihinde fatura henüz düzenlenmemiştir.

________________________  10.03.2016 ___________________________

153. Ticari Mallar                                                    200.000,00                

191. İndirilecek KDV                                               8.000,00

-Ödenen Kdv………..2.700,00

-Tevkif Edilen Kdv…24.300,00

            102. Bankalar.                                                            208.000,00                            

________________________  / ____________________________________

*10/03/2016 tarihinde fatura alıcı firmaya ulaşmış ve yasal defterine kayıt etmiştir.

Satıcının kaydı:

_____________________   01/02/2016  __________________________

120. Alıcılar                                       8.000,00                    

                        391.Hesaplanan KDV                                           8.000,00

________________________  / __________________________________

*Henüz fatura düzenlenmemiş olup işleme ilişkin ödeme de alınmadığın satıcı firma, alıcı firmanın kaydına istinaden bu kaydı yapacaktır. Çünkü bu tarihte teslim tamamlanmış ve vergiyi doğuran olay gerçekleşmiş olup tevkifat dışında kalan tutarın kayıtlara yansıtılması gerekmektedir.[1]

________________________   10.03.2016  _________________________

102. Bankalar                                    208.000,00                

            600. Yurtiçi Satışlar                                      200.000,00

            120.Alıcılar                                                       8.000,00

________________________  / ____________________________________

* Fatura bedeli ödendiğinde satıcı firma satış kaydını yaparak müşterisinden alacaklı olduğu tutarı tahsil edeceğinden yapacağı kayıt bu şekilde olacaktır.

Katma Değer Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinde, mükellefin Türkiye’de ikametgahının, işyerinin, kanuni ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde, vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutma konusunda Maliye Bakanlığı’na yetki verilmiştir. Maliye Bakanlığı bu yetkisini kullanmış olup bu yöndeki son düzenlemeleri 1 seri nolu KDV Genel Uygulama Tebliği ile yapmıştır. İlgili tebliğde; vergiye tabi işlemlere taraf olan bazı mükellefler, vergi tahsilinin sorunlu olabileceği çeşitli hizmet ifaları ve mal teslimlerinde tam tevkifat ve kısmi tevkifat yapmakla yükümlü kılınmışlardır. Mükelleflerin KDV Kanununun 9. Maddesine istinaden, vergi sorumlusu sıfatıyla yaptıkları tevkifatlara ilişkin esaslar 1 seri nolu KDV Genel Uygulama Tebliği’nde ayrıntılı olarak açıklanmakla birlikte, çalışmamızda; kısmi tevkifat müessesesine ilişkin özellikli durumlar ve muhasebe işlemleri özetlenmiştir.

Kaynakça:

• 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu
• 1 seri nolu KDV Genel Uygulama Tebliği
• Vergi ve Muhasebe Uygulamaları, Cilt 2, Yaklaşım Yay. 2013

---

[1] M.Emin AKYOL, M. KÜÇÜK, Vergi ve Muhasebe Uygulamaları, Cilt 2, Yaklaşım Yay. 2013, syf: 1214

23.12.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.