Erol Sönmezocak
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
erol@umutmuhasebe.com

Değişen Yasalara Göre Yurtdışına İşçi Gönderme Yöntemleri, İşçilerin Sosyal Güvenlik Prim Tutarları ve Ücretlerinin Vergilendirilmesi

Son zamanlarda değişen yasalara göre “Yurtdışında çalıştırılan işçilerin yurtdışına gönderilme yöntemlerini, yurtdışında çalıştırılan sigortalıların sigorta primine esas kazanç tutarı ve bu işçilerimizin ücretlerinin vergilendirilmesi” konusunu inceleyeceğim.

1-Yurtdışına Gönderdiğimiz İşçilerinin Ücretlerin Vergilendirilmesi Konusu

Uzun yıllardır vergi inceleme elamanları tarafından farkı yorumlar ile vergilendirilmeye çalışılan yurtdışın da çalışan işçi ücretleri 2022 yılında yapılan yasa değişikliği ile vergiden istisna edilmiştir. Gelir Vergisinden istisna edilen ücretlere ilişkin G.V. yasasının 23. maddesine “Yurtdışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleri ile teknik hizmetlerde çalışan hizmet erbabına, fiilen yurtdışındaki çalışmaları karşılığı işverenin yurtdışı kazançlarından karşılanarak yapılan ücret ödemeleri” bendinin eklenmesi yönünde düzenlemeyi de içeren 7420 sayılı “Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, 9 Kasım 2022 tarih ve 32008 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

Kısacası Yurtdışına gönderdiğimiz işçilerinin ücretlerin vergilendirilmesi konusu nihayet son bulmuştur. Fakat bu vergilendirme işçilerimizin yurtdışına gönderilen ülkelere göre farklılık göstermektedir.

Son olarak anımsatmak isterim ki İş Kurumundan sözleşme yapılarak yurtdışı şantiyelerimize gönderilen işçilerimizin ücretleri (K.K.T.Ç hariç) döviz olarak ödenmek zorundadır. Bu zorunluluk İş Kurumunda yapılan sözleşmede açıkça belirtilmektedir.

2- Şirketlerin Merkezin de İnsan Kaynaklarında Yurtdışına İşçi Göndermekle Görevli İşçileri de Vergi Avantajından yararlanabilir mi?

Bu konu çok tartışılmakla beraber aşağıda görüleceği üzere Gelir İdaresi vermiş olduğu bir özelge ile tartışmalara son noktayı koymuştur.

Soru: Grup şirketinin yurt dışı inşaat, onarım ve montaj işlerinde çalışacak personelin temini kapsamında çalışanlara yapılan ücret ödemeleri gelir vergisinden müstesna tutulabilir mi?

Yanıt: Yurt dışında inşaat işiyle uğraşan grup firmaları tarafından yurt dışında gerçekleştirilen inşaat, onarım ve montaj işleri, Türkiye’de mukim şirket tarafından yurt dışında yapılan inşaat, onarma ve montaj işleri ve teknik hizmetler olarak değerlendirilemeyeceği gibi söz konusu grup firmaları yurt dışı şube olarak da kabul edilemez.

Bu çerçevede, grup şirketlerinin yurt dışında yaptığı inşaat, onarım ve montaj işlerinde çalıştırılmak üzere olsa da grup firmalarına sunulan personel temin hizmeti kapsamında görevlendirilen personele ödenen ücretlerin, Gelir Vergisi Kanunu’nun 23. maddesinin birinci fıkrasının (19) numaralı bendi kapsamında istisna edilmesi mümkün bulunmamaktadır. (23.09.2024 tarih ve 1295237 sayılı özelge)

3-İşçilerimizin yurtdışı şantiyelerimize gönderilme yöntemleri

İşçilerimiz yurtdışı şantiyelerimize dört değişik yöntem ile gönderilmektedirler.

A-İkili Sosyal Güvenlik sözleşmesi yapılmayan ülkelere gönderilen işçiler

B-İkili Sosyal Güvenlik sözleşmesi yapılan ülkelere gönderilen işçiler

C-Geçici Görev ile gönderilen işçiler

D-Yurtdışı şirketler adına sözleşme imzalatılarak ve yurt içinde sosyal güvenliği olmadan gönderilen işçiler

Yukarda belirtilen yöntemlere yurtdışına gönderilen işçilerin gönderilme işlemlerini ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.

A-İkili Sosyal Güvenlik sözleşmesi yapılmayan ülkelere gönderilen işçiler için ödenecek SSK prim tutarı  

Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerin sigortalılığı 5510 sayılı kanunun 5’inci maddesinin (g) bendi kapsamında düzenlenmiştir. Bu madde kapsamındaki sigortalılar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. Bu sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde, 50’nci maddenin ikinci fıkrasındaki Türkiye’de yasal olarak ikamet etme şartı ile aynı fıkranın (a) bendinde belirtilen şartlar aranmaksızın haklarında isteğe bağlı sigorta hükümleri uygulanır. Bu kapsamda, isteğe bağlı sigorta hükümlerinden yararlananlardan ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmaz.  Bu bent kapsamında yurtdışındaki işyerlerinde çalışan sigortalıların, bu sürede ödedikleri isteğe bağlı sigorta primleri 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık sayılır.

Bu kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları 5510 sayılı kanunun 82’nci maddesine göre asgari ücretin 1 katı ile 3 katı arasında olmak zorundadır.

İkili Sosyal güvenlik anlaşması yapılmayan ülkelere gönderilen işçilere %12,5

Genel Sağlık Sigortası +%2.25 İş kazası, analık = %14,75 prim ödenmektedir. Ödenecek bu prim tutarından da %4 indirim yapılmaktadır. Sonuçta toplam olarak %10,75 sigorta primi ödemesi yapılmaktadır.

Yurtdışına gönderilen işçilerimize aylık net 2.000.-$ ücret ödendiğinde aylık maliyeti aşağıdaki gibi hesaplanır:

Asgari ücret 26.005.50x.- TL -. X 3 Tavan ücret = 78.016.50.- TL

78.016.50.-TL tavan rakamı X } Genel sağlık primi %12,5 +(İş Kazası +hastalık,

analık primi) %2.25= %14,75 - Genel indirim %4 (%10,75)} = 8.386.77 TL’dir. USD kurunu 35,00 TL kabul edersek aylık giderimiz 239.62.- USD dolardır.

Kısaca yurtdışına gönderilecek bir işçi için ödenecek en yüksek prim tutarı için ödenecek tutar yaklaşık 239.62.- USD olarak belirlenmiştir.

Bu arada unutulmamalıdır ki, yurtdışına sosyal güvenlik anlaşması yapılmayan ülkelere gönderilen işçilerimiz için Türkiye’de yukarda açıklandığı üzere %10,75 SSK primi ödüyoruz. Bu işçilerimiz için şantiyelerde “İşveren Mali Mesuliyet Sigortası” yaptırılarak işçilerimiz iş kazalarına ve sağlık sorunlarına karşı sigorta yaptırılmaktadır. Ayrıca bu işçilerimiz için gönderildikleri ülke yasalarına göre de ilgili ülke Sosyal Güvenlik Kurumlarına da sigorta primi yatırılmaktadır. Kısacası, bir işçi için işveren tarafından üç defa sağlık sigorta prim ödemesi yapılmaktadır.

İkili Sosyal Güvenlik sözleşmesi yapılmayan ülkelere gönderilen işçilerin ücretlerin vergilendirilmesi;

Yurtdışına bu kapsamda gönderilen işçilere ödenen ücretlerinden yazımızın girişinde belirttiğim üzere Türkiye’de gelir vergisi kesilmez. 

Bu işçilerimize çalıştıkları ülkelerde elde ettikleri ücretleri üzerinden ilgili ülke yasaları gereğince Sosyal Güvenlik ve ücret vergisi de kesilir. Her ne kadar 93 Ülke ile imzalanmış” Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları” (ÇVÖA) yasalarının genellikle “15.Bağımlı Faaliyetler” maddesinde “İlgili ülkede 183 günden az çalışan işçilerden vergi kesintisi yapılmaması gerekmektedir” hükmü bulunsa da ilgili ülkeler “ben vergimi baştan tahsil edeyim, ülkemden 183 günden erken çıkarsan kestiğim vergiyi iade edeceğim “demektedir.

B-İkili Sosyal Güvenlik Anlaşması yapılan ülkelere gönderilen işçiler için

Ödenen prim tutarları.   

İkili Sosyal Güvenlik anlaşması yapılan 35 ülkeye işçi gönderen işveren, işçilerini

anlaşmalar da belirtildiği şekilde isterse Türkiye’de, isterse de sözleşmeyi imzalayan karşı

ülkede sigortalı yapabilmektedir. Bu anlaşma koşullarına göre ücretleri ilgili ülkede vergilenmektedir. Ödemeler Türkiye’de yapılırsa ücretler vergilendirilmez.

Her iki koşulda da işçilerin sağlık sigortaları açısından sorun çıkmamakla birlikte,

uzun vadeli sigorta primlerinde (Emeklilik) farklar oluşmaktadır. İşçi ve işveren primlerinin

tamamı işveren tarafından yatırılmaktadır. Ayrıca ödenecek ücret, asgari ücretin 1 katı ile 7.5 katına kadar SGK primine tabi bulunmaktadır.

İkili Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkelere, gönderilecek işçiler için

Ödenecek SSK primleri; genel sağlık sigortası %12,5 + iş kazası,

Meslek hastalıkları, analık %2.25 + Emeklilik %20 + İşsizlik %3 Toplam %37,75 genel

İndirim (--) %4 = %33,75) kısaca toplam olarak %33.75 sigorta primi ödemesi yapılmaktadır.

Sosyal Güvenlik Sözleşmesi yapılan ülkeye gönderilen ve net 2.000.-$ ücret

Ödenen işçi için devlete ödenecek prim tutarı yaklaşık 2.000.-$ X 35,00TL kurundan =

70.000.-TL X 33.75 =23.625.00-TL’dır. Dolar karşılığı, 35.00 kurundan 675.-$’dır

İkili Sosyal Güvenlik Anlaşması Yapılan ülkelerden Almanya ile yapılan sözleşmenin “Sigorta primlerine esas tutar” maddesinde özellikli bir durum vardır.

Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Almanya Federal Cumhuriyeti Hükümeti arasında imzalanan Türk firmaları işçilerinin istisna akdi çerçevesinde istihdamına ilişkin anlaşma 20 Aralık 1991 tarih ve 21087 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Söz konusu uygulamaya ilişkin olarak çıkarılan ve yürürlükte bulunan 24/4/2004 tarih ve 25142 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile AFC Hükümeti Arasında Türk Firmaları İsçilerinin İstisna Akdi Çerçevesinde İstihdamına İlişkin Anlaşmanın Uygulanması Hakkında Tebliğ” in Primlerin Ödenmesi başlıklı 12’nci maddesine göre bu sigortalılar prime esas kazançları, asgari ücretin 2 katı ile 7,5 katı arasında, olmak zorundadır.

Almanya ‘ya gönderilecek işçiler için Sosyal Güvenlik Kurumunda yapılan sözleşmelerle birlikle gönderilecek her bir işçi için ilgili kuruma 1.000 Avro banka teminat mektubu verilmesi gerekmektedir.

İkili sosyal güvenlik anlaşmaları yapılan ülkelerde olduğu gibi Almanya’ya gönderilen işçilerimizde hangi ülkede sigortalı görünecekse o ülke yasalarına göre ücretleri vergilendirilir. Sosyal güvenlik primleri Türkiye’de ödenmesi durumunda işçilerin ücretleri vergilendirilmez.

4- Geçici Görevle Gönderilen İşçilerin Ücretlendirilmesi

Her ne kadar yurtdışına gönderdiğimiz tüm işçilerimizi geçici bir süre için gönderiyorsak da bu bölümde merkez de çalışan işçilerimizin resmi kadrosu ve bordrosu merkezde görünmeye devam ederken yurtdışına kısa bir süreliğine gönderilme işlemini açıklayacağım.

Sigortalıların işleri nedeniyle geçici olarak yurtdışına gönderilmeleri halinde sigortalılık durumu 5510 sayılı kanunun 10 uncu maddesinde açıklanmıştır. Buna göre 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde sayılan sigortalıların işverenleri tarafından geçici görevle yurtdışına gönderilmeleri, (c) bendinde sayılan sigortalıların mevzuatlarında belirtilen usule uygun olarak yurtdışına gönderilmeleri veya (b) bendinde sayılanların sigortalılığa esas çalışması nedeniyle yurt dışında bulunmaları halinde, bu görevleri yaptıkları sürece, sigortalıların ve işverenlerin sosyal sigortaya ilişkin hak ve yükümlülükleri devam eder.

Bu nedenle bu kapsamdaki sigortaların prime esas kazançları asgari ücretin 1 katı ile 7,5 katı arasında olmalıdır.

Ücretlerin vergilendirilmesi; Yurtdışına geçici görevle gönderilen işçilerimizin sigorta primleri nasıl ki Türkiye de çalışanları gibi ödeniyorsa ücret vergileri de aynen Türkiye’ de çalışanlar gibi vergilendirilir.

Her üç yöntemin uygulamasında yurtdışına gönderilecek işçilerle ilgili olarak, İş Kurumu'nda şirket adına dosya açtırmak ve işçilerle İş Kurumu’nda sözleşme imzalamak zorunludur.

İş Kurumu’nda sözleşme yapılmaksızın yurt dışına işçi göndermek 4904 sayılı Türk İş Kurumu yasası hükümleri gereğince ‘İnsan kaçakçılığı’ kapsamında suç olarak değerlendirilmektedir. Bu kapsamda yurtdışına işçi gönderenlere 4904 sayılı Türkiye İş Kurumu’nun, 06.05.2016 tarih 6715 sayılı yasasının 10. maddesinin (f), (g) ve (h) fıkralarına göre ceza kesilmektedir.

5-Yurtdışı Firma Adına İşçi Gönderilmesi ve İstihdam Büroları

Yurtdışında iş alan şirket veya merkezi Türkiye’de bulunan şirketin iş alınan ülkede kurduğu şubesi; Türkiye’deki bir temsilci vasıtası ile yurtdışına göndereceği işçilerle, İş Kurumu’nda gerekli sözleşmeyi imzalayarak, yurtdışına işçi gönderebilmektedir. Bu yöntemle gönderilecek işçilerin hiçbir sosyal güvenceleri bulunmamaktadır. Bu yöntemle gönderilen işçilerimize gönderildikleri ülkelerde ilgili ülke sosyal güvenlik kurumlarına sigorta yaptırılabilmektedirler. Ayrıca bu yöntem ile yurtdışına gönderilen işçilerimiz yurda döndüklerinde “Yurtdışı sigorta borçlanması” yaptırma imkanları vardır.

6-İstihdam Bürolarının çalışma esaslarını kısaca açıklayalım.  

4904 sayılı Türkiye İş Kurumu Kanunu’na dayanılarak hazırlanan (16 02.2008 tarih ve 26789 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan) Yurtdışı istihdam hizmetleri Yönetmeliği’nde   Yurt dışındaki işlere işçi ve işçilere iş bulunması, işverenlerle işçiler arasında yapılacak olan hizmet akitlerine aracılık edilmesi ve yurtdışına gidecek işçilerin işlemlerinin yapılmasına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.

Yönetmeliğin 4. maddesine göre; Yabancı bir ülkeye Türkiye’den işçi götürerek çalıştırmak isteyen firmaların işçi teminine veya yurtdışında işçi olarak çalışmak isteyenlerin yurt dışına gönderilmesine aracılık etme konusunda, Kurum ve Bürolar yetkilidir. Firmalar; yurtdışında kendi iş ve faaliyetlerinde çalıştıracağı işçileri Kurum kayıtlarından veya Bürolar aracılığı ile temin edebilecekleri gibi, kendileri tarafından temin edilen işçileri 5. maddede belirtilen belgelerle birlikte hizmet akdini Kuruma onaylatmak kaydıyla yurtdışına götürebilirler. Muhammet Yasın Peker. SMMM. Muhasebe TR

Bu konuda istenen belgeler şunlardır:

Firmanın Yurtdışında kuruluşuna dair belgenin dış temsilciliklerimizce onaylı örneği veya yeminli tercüme bürolarınca yapılmış Türkçe çevirisi.

Yurtdışındaki Şirket ile Yurtiçindeki şirket arasındaki sözleşmenin (apostilli) tercümesi

Taahhüt işleri için işin alındığı ülkedeki dış temsilciğimizce ya da ülkemizdeki yetkili kamu kurumundan alınacak yazı veya İş Alındı Belgesi.

Taahhüt işleri dışındaki işler için iş yerinde çalışacak işçi sayısını belirten dış temsilciliğimizden alınacak yazı, uygun görüş belgesinin aslı.

7-Yurtdışına Gönderilen İşçiler ile Yaşanan Sorunlar

Yurtdışı Firma Adına İşçi Gönderilmesi konusunda en fazla karşılaşılan sorun, işçilerin yurda dönüşlerinde, çalıştıkları ülkede yaptıklarını öne sürdükleri fazla mesai, tatil gönlerinde çalışmalar ve özellikle kıdem tazminatı konularıdır.

Bu konularda yakın zamanda yargının vermiş olduğu iki kararı sizler ile paylaşıyorum.

Örnek: 1- İşverenin baştan beri yurtdışında faaliyet göstermesi halinde, bu işveren yanında işe başlanması ve orada çalışma yapılması halinde 5510 sayılı Kanun’un 10. maddesinin uygulama imkânı bulunmamaktadır. Diğer bir deyişle, geçici olarak götürülmeyip yurtdışında o ülkenin mevzuatına göre kurulmuş ve faaliyet gösteren, Türkiye' de işyeri bulunmayan işverenler yanında, doğrudan yurtdışındaki iş nedeniyle işe alınan Türk işçileri o ülke mevzuatına tabi olacakları, 5510 sayılı Kanun’un 4/1-a maddesi kapsamında sigortalı sayılamayacaklarından uğradıkları kazalar, 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası sayılmayacaktır.” Yargıtay 10. Hukuk Dairesi2019/525 E-2020/2283 K.2018/2610 E-2019/9496 K.2018/746 E-2019/291 K (https://karararama.yargıtay.gov.tr)

Örnek: 2- Yine konu ile ilgili Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 24/11/2020 tarihinde almış olduğu karar ile kararda açıklanan koşulların varlığı halinde, yurtdışında çalışan Türk işçilerine, çalışılan ülke hukukunun uygulanabileceği yönünde bir karar verilmiştir. Konu daha sonra Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun E.2022/9-873; K.2023/424 sayılı ve 10.05.2023 tarihli kararı ile de (kararda açıklanan koşulların varlığı halinde) yurtdışında çalışan Türk işçilerine çalışılan ülke hukukunun uygulanması gerektiği sonucuna varılmıştır.  Bu kararlar ile fazla çalışma, resmî tatiller, kıdem ve diğer tazminatların da ilgili ülke mevzuatı hükümlerine göre uygulanması gerektiği karara bağlanmıştır.

Sonuç

Yukarda yapılan açıklamalara ek olarak, yurtdışına işçi gönderecek şirketler için iki önemli uyarım olacak:

1- İşçi ile İş Kurumu’nda yapılan sözleşmede belirtilen ücret tutarı ne olursa olsun işçiye gönderildiği ülkede uygulanan “Asgari Ücret” tutarından daha aşağı bir ücret ödeyemezsiniz. Almanya ve Rusya gibi benzeri bazı ülkelerde asgari ücret, eyalet ve iş kolu bazında farklılıklar gösterdiğinden dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu konuda bazı şirketlerimizin yurtdışında yüksek tutarlarda ceza yediğini anımsatmak isterim.  

2- İşverenlerin, işçileri ilgili ülkeye göndermeden önce, işin yapılacağı ülkedeki çalışma koşulları, ücret, günlük, haftalık ve fazla çalışma süreleri ile ücretlerini, hafta tatili, bayram tatili ve genel tatillere ilişkin koşulları hakkında yazılı bilgi verme yükümlüğü bulunmaktadır.

27.02.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.