Sigortanın kelime anlamı; önceden ödenen prim karşılığında, bir kimsenin ya da bir şeyin herhangi bir yönden ilerde karşılaşabileceği zararı gidermek için, bu işle uğraşan bir kuruluşla yapılan bağlantı sözleşmesi. Kelime anlamında belirtildiği gibi öncelikle, sigorta yapılacak varlıkları, sigorta yapacak şirketleri bulmak gerekiyor.
Son yıllarımızda, özellikle Türk müteahhitlik firmaları açısından inşaat/mühendislik sigortaları daha fazla önem kazanmaya başlamıştır. Yurtiçi ve yurtdışı inşaat sigorta türleri arasında; başta inşaat tüm riskler sigortası, montaj tüm riskler sigortası, makine kırılması sigortası, üçüncü şahıs sorumluluk sigortası, işveren mali mesuliyet sigortası, politik şiddet/risk sigortası vb. sigorta tipleri yer almaktadır.
Klasik sigorta poliçelerindeki sınırların üzerinde ve dışında koruma sağlayan Şemsiye Sorumluluk Sigortası (Umbrella Liability Policy) da ön plana çıkan sigortalardandır.
Türk Müteahhitlerinin yurtdışına açılması sonucunda ve projelerin çok değişik ülkelerde yapılması ve hükümranlık tahtında ülkelerin yerel istihdamı teşvik etmelerine istinaden yerel işçilerinde projelerimizde istihdam edilmesi sebebiyle, yurt dışı için kesilen İMM sigortalarına yabancı işçiler de artık dahil edilebilmekte ve yargı yetkisi hem Türkiye hem de işin yapıldığı yer olarak eklenebilmektedir.
Anahtar kelimeler
Sigorta, yurt içi yurt dışı şantiyeler, inşaat sigortası, işveren mali mesuliyet sigortası
Sigortanın kelime anlamı; önceden ödenen prim karşılığında, bir kimsenin ya da bir şeyin herhangi bir yönden ilerde karşılaşabileceği zararı gidermek için, bu işle uğraşan bir kuruluşla yapılan bağlantı sözleşmesi. Kelime anlamında belirtildiği gibi öncelikle, sigorta yapılacak varlıkları, sigorta yapacak şirketleri bulmak gerekiyor.
Şantiyelerimizde varlık ve çalışanların sigortalanmasını, az işçi çalışan küçük şantiyeler ile çok işçi çalışan büyük şantiyelerimiz olarak ayrılmaksızın tüm şantiyelerimiz için önerilmektedir.
Yurt içinde ihaleye girmek için, daha önce belli boyutta iş bitirmiş olmak ile vergi ve SSK borcunun olmaması yeterli bulunmaktadır. Yurtdışında ise, daha önceki şantiyelerinde “iş kazası ve özellikle ölümlü iş kazası” olup olmadığı önem kazanmaktadır. Ülkemizde ise şantiyelerde olan iş kazaları sır gibi saklanmaktadır. İstanbul Hava Limanının inşaatında kaç işçinin öldüğü bilinmemektedir.
Konunun önemi nedeniyle belirtmek gerekir ki, sigorta işlemleri özel bilgi ve uzmanlık isteyen bir meslek koludur. Sigorta yaptırmak, içeriğini ve bedelini belirlemek için piyasa araştırması yapılması gerekir. Şirketlerin çoğunluğu bu konuyu tanıdıkları sigorta brokerleri aracılığı ile yapmaktadırlar.
Yurt içi şantiyelerimizi her türlü risklere karşı sigortaladığımız gibi, yurtdışı şantiyelerimizi de sigortalamamız mümkündür. Özellikle, ülkemizin güney anadolu bölgesi ile yurtdışında özellikle, ülkelerinde terör veya savaş bulunan Ukrayna, Rusya, Libya, Irak, Suriye, Afganistan ve Filipinler gibi ülkelerde sigorta yaptırmak hem çok pahalı bazen de mümkün olmamaktadır.
Yurtdışı şantiyelerimizde, özellikle Amerikan Dışişleri Bakanlığı ve Amerikan Ordusu işlerinden aşina olunan geniş kapsamlı, savaş ve terör gibi risklerin de teminat altına alan işveren mali mesuliyet poliçesi olarak tanımlanabilecek DBA (Defense Base Act) sigortası da bu tip projelerde karşımıza çıkan zorunlu sigortalardandır.
Şantiyelerimizde çalışan işçi sayıları bazen yüzlerce, binlerce olabilmaktadir. Çalışanların kaza sonucu ölüm, sürekli sakatlık, tedavi masrafları ve gündelik tazminat teminatları ile birlikte asistans hizmetlerinin tek bir poliçeyle temin edilebildiği Ferdi Kaza sigorta (Personal Accident Policy) poliçeleri de önem kazanmaya başlamıştır.
Şantiyelerimiz, yalnızca meydana gelebilecek her türlü kazalara karşı sıgortalanmaz. Olası finansman sorunlarana karşılıkta sigortalanılabilir. Son zamanlarda bir çok büyük şantiyelerimiz durma noktasın da veya durmuş vazıyettedir. Özellikle inşaat aşamasında verilen avans ve/veya kesin teminat mektuplarımıza çeşitli nedenler ile el konulmakta hatta nakte çevrilmektedir. Yurtiçi şantiyelerimiz için alınan her türlü sigorta poliçelerinin mutlaka ”merkezi Türkiye’ de ” olan şirketlerden alınması gerekmektedir. Merkezi Türkiye’ de olmayan sıgorta şirketlerinden alınan police bedelleri yasal gider olarak kayıtlarımıza alamayız.
Türkiye’deki ticari bankaların, yurtdışı taahhüt işinin gerçekleştirilmesi için, yurtdışındaki kamu işveren makam lehine düzenlenmiş avans ve/veya kesin teminat mektuplarının haksız nakde çevrilme riski kapsamında da sigorta yaptırılmaktadır.
Ayrıca yatırımın kamulaştırılması, mal varlıklarına el konulması yurtdışındaki yatırıma ilişkin kazancın konverte edilmesinin ve/veya para transferinin engellenmesine karşılıkta sıgorta yapılabilir.
Yatırım ülkesinde meydana gelen savaş, iç karışıklık vb durumlar yatırım ülkesi hükümeti tarafından sözleşmenin ihlali, yatırımcı lehine kesinleşmiş bir mahkeme/tahkim kararına rağmen, kararın icra edilememesine karşılık da sigorta yaptırılmaktadır.
Yurtdışı şantiyelerimizin sigortalanmasında önemli bir konu da, sigorta poliçelerinin nerede tanzim edileceğidir. Türkiye’ de ve genellikle tüm dünyadaki uygulamaya göre yaptırılan sigortaların poliçeleri hangi ülkede tanzim ediliyorsa, o poliçe tutarı poliçenin tanzim edildiği ülkede gider kaydedilir. Örneklemek gerekirse Irak’ ta bulunan şantiyemizi Türkiye’ de sigortalıyorsak, o poliçe tutarını Irak’ ta giderleştiremeyiz.
Şantiyelerimizin, inşaatlarımızın sigortalanması konusunu soru, yanıt olarak anlatmaya devam edelim.
1. Soru: Şantiyelerimizi/ inşaatlarımızı, özel sigorta şirketlerine sigorta yaptırabilir miyiz?
Yanıt: Yurtiçi ve yurtdışında alınan inşaat işleri için, işin yapıldığı bölge veya ülke ve işin bulunduğu bölge dikkate alınarak sigorta yaptırılmasının uygulamada pek çok faydası bulunmaktadır. Bu gereklilik, çoğu zaman ihale makamı tarafından yapılan sözleşmelerde zorunlu olarak istenmektedir. Doğrudan yurtdışından veya işin yapıldığı ülkeden yaptırılabileceği gibi Türkiye’deki reasürans brokerlikler aracılığıyla da yaptırılabilir. Bazı şartnamelerde işin yapıldığı ülkede faaliyet izni bulunan bir sigorta şirketi aracılığıyla poliçe düzenletilmesi (fronting edilmesi) istenebilmektedir.
2. Soru: İnşaat Şantiyelerimizi nasıl sigorta yaptırabiliriz?
Yanıt: Şantiyelerimize yaptırılan sigorta türü ”İnşaat Tüm Riskler” sigortası kısaca CAR sigorta olarak tanımlanmaktadır.
CAR SİGORTASI’nın yapılmasını kısaca özetlersek;
Sigortalının beyanına dayanılarak poliçede yazılı değerleri, belirtilen sigorta ücretinin ödenmiş olması koşulu ile, teminatı verilmiş sigorta türü ve/veya türlerine ait Genel Şartlar ve poliçede yazılı özel şartlar ve ekli klozlar hükümlerine göre iş bu poliçe ile sigorta eder. Bu poliçede yazılı özel şartlar genel şartlardan önce uygulanır. Bu poliçe ile teminatı verilmiş sigorta türü ve/veya türlerine ait "BİLGİLENDİRME FORMLARI" teklif aşamasında imza karşılığında. "Sigorta primi ödeme koşullan ile Sigorta priminin ödenmesi ve Sigortacının sorumluluğunun başlaması ve Sigorta Ettirenin Temerrüdü" klozu ise bu poliçenin ayrılmaz bir parçası olarak poliçe ile birlikte sigortalıya teslim edilmiştir.
Sigorta ücreti Şirket’in veya prim tahsiline yetkili Acentenin belirtiği banka hesaplarına yatırılır.
Bu arada yurtdışı şantiyelerimizin sigorta tazminat gelirleri merkez tarafından tahsil edileceği için bu gelirler ”Diğer gelirler” hesabına mı kayda alınacaktır, yoksa yurtdışında yapılan harcamalar kapsamı karşılığında elde edilen bir gelir olduğundan dolayı “Yurtdışı İnşaat gelirleri” hesabına mı kayda alınacağı konusu tartışmalıdır.
Kişisel görüşüm; yurtdışı şantiyesinin sigorta prim tutarının yurtdışı şantiye hesabına yazılması ve hasar karşılığı alınan tazminatın da şantiye adına tahsil edilmesi gerekmektedir. Sigorta prim tutarı merkez kayıtlarına gider olarak yazıldı ise hasar karşılığı alınan tutarın da merkez kayıtlarına “Diğer Gelirler” hesabına yazılması gerekmektedir.
3. Soru: İnşaat Şantiyelerin sigorta yaptırılmasında risk algısı ve yönetimi nasıl olmalıdır?
Yanıt: Risk Algısı ve Yönetimi;
Bir Projenin başarısı; taahhüt edilenin, önceden belirtilen özelliklerde, belirli bir takvime bağlı ve belirlenen bir bütçe dahilin de bitirilmesi ile doğru orantılıdır.
Bu beklentinin gerçekleştirilebilmesi için de kapsam, zaman, maliyet ve kalitenin yanı sıra, insan kaynakları, iletişim, risk ve satın alma yönetimlerinin de iyi yapılabilmesi ve bunların enteğrasyonunun sağlanması gereklidir.
İnşaat sektörü uygulamalarında her geçen gün daha karmaşık ve büyük boyutlu projeler gündeme gelmektedir. İşletmeler arasında giderek artan rekabet, bu karmaşık projelerin sadece performansları açısından değil, süre ve maliyet açısından da değerlendirilmelerini zorunlu kılmaktadır.
İnşaat projelerindeki, proje planlamasında genellikle projenin süreçleri ve fonksiyonları dikkate alınarak proje planı yapılır.
Bu plan yapılırken risklere gereken önem verilmemekte, projedeki belirsizlikler ve etkileri risk olarak değerlendirilmemektedir.
4. Soru: İnşaat sigortası ne demektir?
Yanıt: İnşaat sigortası: Bir mühendislik sigortası çeşididir. Niteliği itibariyle bir mal sigortasıdır. İnşaat sigortasının konusunu inşa edilmekte olan yapı ve bu inşa eserini meydana getirmek için kullanılan malzeme üzerindeki menfaat oluşturur. İnşaatta kullanılan malzeme ile yapılmakta olan işlerin ani ve beklenmedik bir sebeple uğrayabileceği her türlü zarar ve ziyanı temin eden sigortadır. İşin süresine ilaveten garanti süresi de dahil edilir. Üçüncü şahıslara karşılık doğabilecek sorumlulukları da bu poliçe kapsam altına almaktadır.
5. Soru: Montaj sigortası ne demektir?
Yanıt: Montaj sigortası; Poliçe, sigorta konusunu oluşturan değerlerin teminat müddeti içinde, montaj sahasında bulunduğu sırada, sigorta poliçesinde gösterilen istisnalar dışında kalan, önceden bilinmeyen ve ani bir sebeple herhangi bir ziya ve hasara uğraması hallerini karşılar. Sigorta kapsamı sadece montaj konusunu içermekte olup, kullanılan makina, ekipman, tesis ve enkaz kaldırma gibi konuları kapsamına almaz.
6. Soru: İşveren Mali Mesuliyet Sigortası ne demektir?
Yanıt: İşveren Mali Mesuliyet Sigortası: İşyerinde vuku bulabilecek iş kazaları sonucunda işverene ait olan hukuki sorumluluk nedeniyle işverene bir iş akdi ile bağlı ve Sosyal Sigortalar Kanununa kayıtlı olan işçiler veya bunların hak sahipleri tarafından işverenden talep edilecek ve Sosyal Sigortalar Kurumunun sağladığı yardımlardan daha fazla ve Kurumun sağladığı kapsam dışındaki tazminat talepleri yanında yine SGK tarafından işverene karşı iş kazalarından dolayı açılacak rücû davaları sonunda ödenecek tazminatları, gerçekleştirilen işe ait sözleşme kapsamında tanımlanan ve sigorta poliçesi üzerinde yazan tutarlara kadar karşılar. Bu poliçelerde yargı yetkisi sigortalının ve sigortacının ikamet ettiği yer olarak belirtilmektedir.
Ancak, Türk Müteahhitlerinin yurtdışına açılması sonucunda ve projelerin çok değişik ülkelerde yapılması ve hükümranlık tahtında ülkelerin yerel istihdamı teşvik etmelerine istinaden yerel işçilerinde projelerimizde istihdam edilmesi sebebiyle, yurt dışı için kesilen İMM sigortalarına yabancı işçiler de artık dahil edilebilmekte ve yargı yetkisi hem Türkiye hem de işin yapıldığı yer olarak eklenebilmektedir.
Meslek hastalıkları, limitli manevi tazminat talepleri, işçilerin işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak getirilip götürülmesi sırasında olacak kazalar, işçilerin işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi sırasında olacak kazalar, personelin şirket araçları ile işe gidiş ve gelişleri, gıda zehirlenmeleri, sigortalı elemanlarının rutin görevleri dışında eğitim, fuar, vb. kısa görevlendirmeleri gibi teminatları da içermektedir.
7. Soru: İnşaat tüm riskler sigortası nedir?
Yanıt: İnşatta kullanılacak malzemelerin inşaat alanına indirilmesinden başlayarak inşaatın bitirilmesi ve tesisin kullanılmaya başlamasına kadar geçecek süre içinde, doğa, insan ve teknik faktörlerin neden olabileceği çok çeşitli risklerin güvence altına alınmasını hedeflemektedir.
8. Soru: Politik Şiddet sigortası nedir?
Yanıt: Günümüz de özellikle yurtdışında politik şiddet olayları tüm dünyanın bir kabusu haline gelmiştir. Küreselleşen dünyada hızla hareket edebilen insan, bilgi, silah ve para ile birlikte terör, kargaşalık, iç savaş, savaş, darbe, yağmalama gibi politik şiddet olayları herkesin ve her ülkenin gündeminde yer almaya başlamıştır.
İnşaatlarımızı/şantiyelerimizi politik şiddet sigortası yapabiliriz. Sigorta yaptırılmasının avantajları aşağıda sayılmıştır.
9. Soru: Makina Kırılması Sigortası ne demektir?
Yanıt: Makina Kırılması Sigortası: Bu sigorta kapsamı ile poliçe ekinde yer alan envanter kaydına göre sayısı, imalat yılı, değer ve evsafı yazılı olan makine ve ekipman deneme süresi sonrası normal olarak çalışırken, işyerinde yapılan temizlik, modifikasyon ve değiştirme işlemleri sırasında, aniden meydan gelen sebeplerden işletme kazası, tıkanma, yapım ve işçilik kusurları, elektrik enerjisindeki değişimler, basınç farklılıkları, doğal koşullar (donma, buzlanma) ve istisna edilmeyen hallerden kaynaklanan durumları teminatları içerir.
Poliçeye Ek’li makine listesinde gösterilen makinelerde çarpma, çarpışma, raydan çıkma, düşme, devrilme, yuvarlanma, toprak kayması, toprak çökmesi, kaya düşmesi, yangın, yıldırım, deprem (kara ve deniz depremi, tsunami), yanardağ püskürmesi, sel, seylap, su baskını ve çığ sebepleri ile meydana gelecek hasarlar teminata dahildir.
Elektriksel nedenden kaynaklanan hasarlar, kesintisiz güç kaynağı ve/veya gerekli voltaj düzenleyici sistemlerin bulundurulması kaydıyla verilebilir. Sigorta teminatı, sigorta konusu cihazların periyodik bakımları kaydıyla verilip, söz konusu cihazların, yeterli teknik bilgi ve beceriye sahip kişilerce kullanılması şartı aranır.
Son derece değerli makina ve ekipman kullanan müteahhitlerimiz için bu sigortanın yaptırılması olmazsa olmaz denmeyecek bir önemdedir. Ancak, halihazırda yurtdışında mevcut projelerin bir çoğunun yukarıda belirtilen şekilde zorlu coğrafi ve jeopolitik alanlarda ve ülkelerde olması bu sigortanın kapsamının daralmasına sebep olmuştur. Müteahhitlerimiz belirtilen alanlar ve ülkelerde makina kırılması için yerel sigorta şirketlerini kullanmaya yönelmiş olmakla birlikte, bu sigorta şirketleri A sınıfı olmayıp, sağlanan poliçelerin hasarda tazmin kabiliyetleri hakkında şüphe mevcuttur.
10. Soru: İnşaat sigortasında “Bütün Riskler (All Risk) kaydı ne demektir.
Yanıt: İnşaat sigortasında “Bütün Riskler (All Risk) sigortası’nın açıklaması; Bütün riskler sigortası başta İngiliz-Amerikan sigortacılığı olmak üzere tüm dünyada sigorta uygulamalarında kullanılan bir terimdir. Bu sigorta çeşidi “sebebi ve yıkımın büyüklüğü ne olursa olsun her türlü arızi hasarlar” anlamına gelir ve sigorta teminatının kapsamını genişletir.
Müteahhitlik firmaları için önem taşıyan bir diğer gelişme de "Tüm Riskler" sigortalardan terör ve politik şiddet risklerinin çıkartılması eğilimindeki artış olmuştur. Bu risklerin artık yeni bir sigorta branşı altında değerlendirilmesinin tercih edilmeye başlandığı ve bu alanlarda uzmanlaşmış sigorta şirketleri tarafından tüm riskler poliçelerinin dışında sunulma eğiliminin arttığı gözlenmektedir.
Bu gelişmenin bir sonucu olarak; uluslararası sigorta ve reasürans pazarlarında, standart "terör" sigortası teminatlarına ilaveten dünyadaki gündemi yakalamaya yönelik daha geniş kapsamlı olan "Politik Şiddet" sigortaları sunulmaya başlanmıştır. "Politik Şiddet" sigortaları kapsamında; istila, yabancı ülke saldırısı, silahlı çatışma (savaş ilan edilmiş olsun, olmasın), iç savaş, isyan, ihtilal, darbe, ayaklanma, başkaldırı ve savaş teminatları gibi yeni teminatlar terör, sabotaj, grev, lokavt, kargaşalık, halk hareketleri ve kötü niyetli zararlara ilaveten sunulmaya başlanmıştır.
Global risk algısı ve Global hasar yönetimleri sigortacılık alanında özellik arz etmeye başlamıştır. Yurt içi ve yurtdışı inşaat rizikoları, All Risk Sigortaları, CPM, CPE, sorumluluklar genel olarak poliçe kurguları, yurt içi, yurtdışı sigorta ve reasürans pazarları, Global projeler, global riskler ve global sigorta çözümleri, Dünyamızın güncel büyük sorunu terör, politik şiddet rizikoları ve çözüm önerileri olarak karşımıza çıkmaktadır.
İnşaat şantiyesi, döneminden önce bitirilip geçici kabul ile işverene teslimi halinde İnşaat Bütün riskler teminatı süresi ihtara gerek kalmadan sonlanır ve poliçede varsa bakım devresi teminatı başlar. Geçici kabulün uzadığı durumlarda ise bakım devresi sigortası, ek bir prim karşılığı uzatılır.
Geçici kabul’den sonraki dönem artık All Risk Sigortası değil, bakım devresi sigortası olarak adlandırılır. (Rizikolar azaldığı için prim tutarları da azalır. )
11. Soru: Poliçe tanziminde ve hasar anında yapılması gereken işlemler nelerdir?
Yanıt: Poliçe yapımında ve hasar anında öncelikle yapılması gereken işlemler;
Sigortalı veya sigorta ettiren, poliçede belirtilen rizikolardan birinin gerçekleşmesi halinde hasarın öğrendiği tarihten itibaren 5 iş günü içerisinde sıgorta şirketine bildirimde bulunmalı ve sigortalı değilmişçesine hareket edelerek, hasardan haberdar olur olmaz hasarı azaltıcı her türlü tedbirleri almalıdır
Ayrıca, hasarın meydana geliş nedeninin bilinebilmesi ve buna ilişkin deliller ile rücu hakkının kullanılmasına yararlı gerekli bilgi ve belgeleri sigortacıya veya sigortacının yetkili kıldığı temsilcilerine gecikmeksizin temin etmeli, bu kişilerin sigorta kapsamında yer aran şeylerde ve bunlara ilişkin belgeler üzerinde yapacakları araştırma ve incelemelere izin vermeli, sigorta konusu riziko ile ilgili başka sigorta sözleşmeleri var ise bunları sigortacıya bildirmelidir.
11.1 Soru: Hasar anında istenen evraklar nelerdir?
Yanıt: Yurtiçi ve Yurtdışı şantiyelerimizde meydana gelecek hasar durumunda hazırlanması gereken evraklar şunlardır.
Olaya ilişkin sigortalının beyanı ve ilgili tutanaklar
Yukarıdaki belgeler standart olup, hasarın özelliğine göre ekstra belge talep edilebilir.
Sonuç; Yazının başlangıcında yazmış olduğum üzere sigorta ” önceden ödenen prim karşılığında, bir kimsenin ya da bir şeyin herhangi bir yönden ilerde karşılaşabileceği zararı gidermek için, bu işle uğraşan bir kuruluşla yapılan bağlantı sözleşmesi.” demektir. Şantiyelerimiz/inşaatlarımız da ilerde karşılaşacağımız zararları önceden öngörmek mümkün değildir. Sigorta işlemlerini doğrudan bir sigorta şirketleri yaptırabildiğimiz gibi, reasürans brokerlikler aracılığıyla da yaptırılabiliriz. Binek araçlarımızı nasıl ki “kasko”, ev ve iş yerlerimizi “Dask” sigortası yaptırıyorsak, her türlü tehlikeye, özellikle çalışan işçilerin, iş kazalarına karşılık da şantiyelerimizi/inşaatlarımızı sigorta yaptırmanızı öneririm.
24.11.2022
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
Ayrıntılar için tıklayın.
>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.
>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.