Erkan Kipik
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
malimusavirerkankipik@gmail.com

Anonim Şirketlerde Kar Dağıtımı ve Ödeme Türleri

İşletme yönetimi faaliyetlerinin temel ve öncelikli amaçlarından biri de kâr elde etmektir. Elde edilen kârın şirketin yapısına göre nasıl değerlendirileceği, dağıtılacağı ve dağıtılmayan kısımlarıyla ilgili ne gibi işlemler yapılması gerektiği, yapılacak kâr dağıtımı işlemlerinin yöntemini belirleyen faktörlerin neler olacağı, işletme faaliyetinin devamı açısından çok büyük önem taşımaktadır. 

İşletmelerin hukuksal yapısının hukuk kuralları ve piyasa gereklerine uygun bir biçimde organize edilmesi; hem işletme faaliyetlerinin sürdürülebilirliğine hem de işletme ortaklarının (hisse sahipleri) haklarının korunması bakımından dikkate alınmak zorundadır. 

Kâr dağıtımı; anonim şirketlerin büyüme hızını, piyasa değerini ve ortakların gelirini etkileyen çok önemli bir nitelik taşımaktadır. Bu kapsamda elde edilen kârın hangi oranlar içerisinde dağıtılacağı veya ne ölçüde oto finansmana gidileceği konuları anonim şirket 
yönetiminin alacağı en önemli kararlardan birisini oluşturmaktadır.

1. Kar Dağıtım politikasına etki eden faktörler;

Kâr Payı Yatırımcılarının Davranışları 

Kâr payı dağıtım politikası yatırımcıların davranışlarını etkilemesi bakımından önemlidir. Örneğin; hissedarlar, kâr paylarının dağıtılmaması ya da düşük oranla dağıtılmasına olumsuz tepki gösterirlerse bu durum bazı sorunlara yol açabilir. Ayrıca kâr payı politikasının belirlenmesinde firma yöneticilerinin paydaşların çıkarlarının en üst düzeyde kılınmasına önem göstermeleri gerekir. Buna riayet edilmediği taktirde paydaşlar ellerindeki pay senetlerini devretme yoluna giderler. Bu durum firmanın piyasa değerini olumsuz etkiler ve hatta firma dışındaki kimselerin firmayı bu yolla kontrol altına almalarına bile sebebiyet verebilir.

Şirketin Likidite Durumu 
 Kâr payı dağıtım kararlarında belirleyici unsur sadece elde edilen kâr miktarı değildir. Aynı zamanda kâr paylarını ödeyecek nakit miktarının da göz önünde bulundurulması gerekir. 

Nezdinde nakdi bulunmayan anonim şirketlerin kârları nakit olarak ödemesi söz konusu olamaz. Bu bakımdan finansal koşulların bu kararın verilmesinde belirleyici olduğu sabittir. Firmalar ellerinde nakit olmasa bile kâr payı ödemek için fon bulma yoluna gidebilirler. 
Ancak bunun ekstra maliyetler doğurması bakımından mantıklı bir yol olmadığı düşünülmektedir. 

Büyüme süreci içinde olan anonim şirketler özellikle süratli büyüyen anonim şirketler sürekli nakit ihtiyacı duymaktadırlar. Bunun yanı sıra vadesi gelen borç taksitlerini ödeyen anonim şirketlerin likiditesi yüksek oranda kâr elde edilmiş olmasına rağmen iyi olmayabilir. 
Bu da uygulamada sıklıkla rastlanan bir durumdur.

Finansman ve Sermaye Bütçesine Etkisi 
Kâr payı, firmanın finanslanma programını ve sermaye bütçesini etkiler. Kârlar dağıtılmayıp firmada alıkonularak yatırımlarını finansmanında yeni bir kaynak olarak kullanılabilir.

Nakit Akımına Etkisi 
Kâr payı firmanın nakit akımını (cash-flow) etkiler. Likidite durumu yetersiz olan anonim şirketler kâr payını sınırlarlar. Dağıtılmayan kâr payları ile dönen varlıklar finanse edilebilir.

2. Kâr Payı Ödeme Türleri 

İşletmeler genelde beş tür kaynak ile kâr payı ödeyebilmektedir. Bunlar; nakit olarak kâr payı ödeme, pay senedi şeklinde kâr payı ödeme, pay senetlerinin geri satın alınması, mal olarak kâr payı ödeme ve kâr payı olarak intifa senedi verilmesi şeklindedir. 

Ancak en güncel kullanılan kaynaklar aşağıda belirtilmiştir;

Nakit Olarak Kâr Payı Ödeme

Konunun başlığından da açıkça görüleceği üzere; hissedarların kâr payları kendilerine para olarak ödenmektedir. İşletmenin likit kaynakları elverişli ise kâr payları mevcut nakit kaynaklardan ödenir. Bu durumda öncelikle şirket hisse başına dağıtılacak kâr payını açıklar. Bunun devamında; belli tarihler arasında hissedarların kâr payı başvuruları kabul edilir ve belirlenen sonraki bir tarihte ise firma hissedarlarının kâr paylarını nakden öder veya bir finansal kuruluşun aracılık hizmetinden yararlanır. Kâr payı ödemesinde faydalanılacak kaynakların en başta geleni anonim şirketin nakit varlığıdır. İşletmenin likidite durumu elverişli ise kâr payı mevcut nakit kaynaklardan ödenir.

İşletmenin dönem kârının yüksek olması, nakit mevcudunun da yüksek olacağı anlamına gelmemelidir. Hızlı büyüyen anonim şirketler, elde ettikleri nakitlerin büyük bir kısmını varlıklarının finansmanı için kullanabilirler. Ayrıca herhangi bir büyüme olmadığı durumlarda bile, enflasyonun çalışma sermayesi üzerinde yıpratıcı etkisi görülmektedir. Rakamsal olarak anonim şirket faaliyetlerinden elde edilen kâr yüksek olmasına rağmen kâr payını ödeyecek yeterli nakit bulunmayabilir.

Pay Senedi Şeklinde Kâr Payı Ödeme 

Hisse senedi şeklinde kâr payı dağıtımı anonim şirketin daha önce kendi bünyesinde tuttuğu kârların bir kısmını sermaye artırımında kullanması neticesinde elde edilen yeni hisseleri ortaklara hisse oranları nispetinde bedel karşılığı olmaksızın dağıtılmasıdır.

Pay senedi şeklinde kâr dağıtımının şirket ve ortakları bakımından birçok avantajı bulunmaktadır.

Kısaca bunlar;

1. Şirketten fon çıkışı olmaksızın kâr dağıtımı yapılmaktadır. Kârı bünyede bırakmak ile mevcut ortaklara dağıtmak arasında ortaya çıkan çelişki giderilerek hem kâr bünyede bırakılmış hem de dağıtılmış olmaktadır. 
   2. Genelde şirketler sermaye artışına gittiğinde artan sermayenin bir bölümü bedelsiz pay senedi vermek yolu ile gerçekleştirilmektedir. Bunun neticesi olarak sermaye artırımına katılma ortaklar için daha çekici hale gelmekte ve olumlu etki yapmaktadır. 
   3. Ortaklar kâr payları pay senedi şeklinde aldıklarından nakde ihtiyaç duyduklarında pay senetlerini likidite ederek aşamalı da olsa kâr etmektedirler. 
   4. Şirketin ortak sayısının arttırılması bakımından bu yol faydalı olup genellikle halka açılmak isteyen şirketlerde veya ortak kompozisyonunu değiştirmek isteyen şirketlerde kâr payların pay sayıları olarak dağıtılması etkili bir araç olarak kullanılmaktadır. aşırı derecede yükselmesinin önlenmesidir. Böylece sermaye piyasasında canlılık yaratılmakta, alım-satım işlemi kolaylaştırılmakta ve küçük birikim sahiplerinin eline geçmesini sağlamaktadır. 

Teşekkürler.

09.01.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.