Erkan Kipik
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
malimusavirerkankipik@gmail.com

İşletmelerde Bütçe Oluşturmada Dikkat Edilecek Hususlar Ve Genel Değerlendirme

Değişen koşullara bağlı olarak Bütçe faaliyetleri genelde yönetimin inisiyatifinde yapılıyordu. Kurumsal firmalarda veya KOBİ tanımının da üstündeki firmalarda uygulanır diye bir algı vardı. Ancak Bütçe sadece belli hacimdeki firmalarda değil KOBİ veya bu tanıma girmeyen tüm işletmelerde uygulanabilir,  günümüz şartlarında mutlaka kararlılıkla uygulanmalıdır.  Kriterler, değişen dünya düzeni, ayakta kalabilmek ve işletmelerin sürekliliğini sağlayabilmek için bütçe uygulamak şart oldu. 

Bütçenin temeli; mali disipline,  planlamanın rakamlarla ifade edilmesine ve konjonktüre göre revize edilebilir olmasına bağlıdır. Bütçe denince akla gelen en önemli özellikler ve prensipler şöyledir;

·      Bütçe;  işletme yapısına uygun,  tüm bölümlerin destek ve katılımcı olduğu, işletmeden uzak olmayan uygulanabilir, gerektiğinde revize edilebilir ve firmanın mali yapısına muhasebe sistemine uyumlu olmalıdır. Dinamik özellikte olmalıdır.

·       Bütçe belirlenen amaçlar doğrultusunda hazırlanan ve planlamaya dayanan Mali Disiplindir. Yol haritasıdır.

·      Bütçe amaçları arasında başlıca şunlar yer almaktadır;  Planlama, İzleme, Gelir-Gider-Satış-Maliyet-Karlılık ve Nakit Akış döngüsünde farkındalık yaratma, İşletme Politika ve Stratejilerin belirlenmesi ve mevcutları gözden geçirme bulunmaktadır.

·       Planlama, Koordinasyon, İletişim, Uygulama, Kontrol ve Denetim, Önleyici ve Düzeltici Faaliyetler bütçe de olmazsa olmaz işlevleridir.      

·       Bütçe Süreci ve Planlaması ile ilgili genel ve özet bilgi vermek gerekirse;

Bütçe türüne göre genelde Satış Bütçesi ile başlar. Satış rakamlarını tahmin eder, Satışa bağlı Üretim-Stok(Miktar, Genel Üretim, Hammadde, İşçilik), Faaliyet Giderleri(Pazarlama-Satış-Dağıtım, Yönetim, Finansman, Ar-Ge) Yatırım, Nakit Akış Bütçesi akışıyla taslak aşaması bir noktaya gelir ve Yönetim Kurulunun onayına sunulur onay alınması ile uygulamaya konulur.

·      Piyasalar – İç – Dış Siyaset-Dünya Ekonomik durumu ve çevresel etkilere karşı yeni konjonktür e göre revize edilebilir olmalıdır. Tahmin ve öngörülerin bilimsel verilerle desteklenebilir ve gerçeğe yakın olması gereklidir.

·       Sorunların, yaşanabilecek olumsuzlukların önceden hesaplanmasını gerektirir. Genel pencereden bakıp bütünü görmeyi gerektirir.

·       Sürdürülebilir Büyüme için stratejik kararların,  politikaların belirlenmesine yardımcı olur.

·       Devamlı yapılması durumunda tahmin, planlama ve mali disipline kararlılıkla uyumu güçlendirir.

·      Geçen yıl gerçekleşen- hedeflenen durum(bütçe) – bu yıl gerçekleşen şeklinde üçlü döngüyü sürekli analiz ve kıyaslamalarla değerlendirme yapıldığı için düzeltici – önleyici faaliyetlerin gerçekleşmesini ve bütçe kültürünün oluşmasını sağlar.

·       Tüm bölüm yöneticileri bütçeye dahil olacağı için hem şirket içindeki iletişim kuvvetlenecek hem de rakamsal ifade yeteneği ortaya çıkacak ve güçlenecek.

·       Bütçe aşamalarında tüm bölümler etkileşim içinde olacağı için planlama ve koordinasyon ağı güçlenecek.

Hazırlanacak Bütçelemenin Başarılı Olmasını Sağlayacak Etmenler

·       En başta ve en önemlisi; Bütçeleme yapmanın gerekliliği üst yönetimden en alt kadroya kadar inanmalı ve arkasında kararlılıkla durulmalıdır.

·       Amaçlar, hedefler ve tahminler mutlaka sayısal değerlerle ifade edilmelidir.

·       İşletme yapısına uygun, kabul edilebilir, gerçekçi, ölçülebilir, denetlenebilir olmalıdır.

·       Bütçenin kapsamı iyi tanımlanmalı, stratejik kararlar ve yatırımların analizi fizibilitesi eksiksiz yapılmalı. Tüm Gelir ve Giderler tanımlanmalı, sene içinde ortaya çıkabilecek gider ve gelir kalemleri doğru hesaplanmalı.

·       Bütçe Heyeti ve Bütçe heyeti başkanı belirlenmeli, yetki ve sorumluluklar tanımlanmalı,

·       Açık ve net olmalıdır. Üst yönetim bütçeye onay vermesinden sonra herkes tarafından bilinmelidir. Tüm bölümlerle paylaşılmalı ki onaylanan bütçe ye göre faaliyetler  planlanmalı ve yürütülmelidir.

·       Katılımcı bütçe felsefesi benimsenmeli, tüm departmanlarda yer alan takımın her üyesinin tahminleri dikkate alınmalıdır.

·       Bütçe varsayımları bilimsel verilere dayandırılmalı, (SEKTÖR-TCMB-ENFLASYON-AB-BASEL II KRİTERLER- OECD- GSYİH-IMF)

·       Aylık oluşan mali tablolardaki fiili verilerle kıyaslanmalı, sapma oranları ve nedenleri sürekli analiz edilmeli, bulunacak çözüm kanalları realist olmalı.

·       Bütçe uygulanma aşamasında değişen koşullara göre revize edilebilir olmalı.  Dinamik ve konjonktürel dalgalanmalara esneklik sağlayabilmelidir.

·       Sonuçların doğru ve zamanında analiz edilmesi, sapma nedenleri araştırılmalı ve açıklanabilir olmalıdır.

Türkiye de genel olarak bütçe uygulaması, amacına göre Faaliyet Bütçesi, hazırlanma şekline göre ise; Geleneksel Bütçe olarak yapılmaktadır diyebiliriz. Firmanın hacmine göre farklılık göstermektedir.

Bütçelemeye yeni başlayan şirketlerde başlangıçta bazı problemler görülmektedir. Üst yönetimin yeteri kadar destek göstermemesi, Alışkanlıklar, iletişim ve koordinasyon eksikliği, Direnç gösterme, ek iş yükü algısı, Planlamadaki eksiklikler, Kararlılık olmaması vs. olarak söyleyebiliriz. Ancak bunların da çözüm yolları mevcuttur. Sıkça yapılacak Bütçe algı toplantıları, Bütçe eğitimleri, Koordinasyon ve iletişim toplantıları, engelleri ve dirençleri kaldırma için endişeleri giderme görüşmeleriyle birlikte neden yapılması gerektiği mutlaka anlatılmalıdır.

İşletmelerde Bütçeleme ile ilgili genel değerlendirme ve özetlemek gerekirse; mutlaka üst yönetimin destek vermesi, yapıya uygun, gerçekçi, planlamanın rakamlara doğru aktarılması ve bunu mali disiplin olarak bakış açısıyla bakmamız gerektiği unutulmamalıdır. Açık, net ve ölçülebilir, sapma nedenleri mutlaka araştırılmalı, sorgulanmalıdır.  Geçerli ve esnek olmalı, İzleme yapılmalı ve Revize edilebilmelidir. Sapma nedenleri araştırılarak çözüm yolları bulunmalı, düzeltici faaliyetler tanımlanmalıdır. En önemlisi de Amaçları, ilkeleri, metodları, araçları, gerekçeleri-faydaları, felsefesinin mutlaka anlatıldığı bir kitapçık hazırlanması ve üst yönetim tarafından onaylanmalıdır.

KAYNAKÇA:

·        “İşletme Bütçeleri ve Kontrol” adlı makale

http://vergiajandasi.com/blog/2017/01/16/isletme-butceleri-ve-kontrol/

·       http://www.butce.biz/isletme-butceleri

·       “Bütçe çalışmalarında izlenecek yol ve tavsiyeler - İsmmmo”

archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/45MaliCozum/12-ArifAytulun80.doc 

18.07.2017

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.