Erkan Kipik
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
malimusavirerkankipik@gmail.com

Çalışanların Fazla Çalışma Borcu

Çalışma hayatının temel konularından ve sıklıkla karşılaşılan sorunlarından fazla çalışma borcu, her dönem işçi ile işvereni karşı karşıya getirmektedir. Burada hem işçi hem işveren in üzerine düşen hak ve yükümlülükleri bulunmaktadır. Borçlar Kanununda işçinin borçları şu bölümlerden oluşmaktadır. [1]

• Bizzat çalışma borcu,
• Özen ve sadakat borcu,
• Teslim ve hesap verme borcu,
• Fazla çalışma borcu,
• Düzenlemelere ve talimatlara uyma borcu,
• İşçinin sorumluluğu,

Yukarıda ifade edilen işçinin borçlarından Fazla Çalışmada işçi ve işverene düşen yükümlülüklerden bahsedeceğiz.

01 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı Borçlar Kanunu 398.md de İşçinin Fazla Çalışma Borcu şu şekilde ifade edilmiştir: “ Fazla çalışma, ilgili kanunlarda belirlenen  normal çalışma süresinin üzerinde ve işçinin rızasıyla yapılan çalışmadır. Ancak, normal süreden daha fazla çalışmayı gerektiren bir işin yerine getirilmesi zorunluluğu doğar, İşçi bunu yapabilecek durumda bulunur ve aynı zamanda kaçınması da dürüstlük kurallarına aykırı olursa işçi, karşılığı verilmek koşuluyla, fazla çalışmayı yerine getirmekle yükümlüdür. Özel kanunlardaki hükümler saklıdır.”  İlgili maddede önemli birkaç husus vardır. İşçinin rızasıyla olması, karşılığının verilmesi, normal çalışma süresinin üzerinde olmasıdır. Maddede bazı ifadeler(ilgili kanunlarda belirlenen normal çalışma süresi) boşlukta  kalmış ve net ifadeler kullanılmamıştır.  Bir zorunluluk doğması halinde işçinin rızası aranmaksızın fazla çalışma yaptırılabileceği ifade edilmiş olmasına rağmen istisnai durumlar için geçerlidir. Ayrıca işçiye fazla çalışma yaptırmadan önce işçinin mutlaka yazılı onayının alınması gereklidir. İşveren de yaptırdığı fazla çalışma için gerekli fazla çalışma ücretini ödemelidir. Fazla çalışma”, haftalık 45 saati aşan çalışmalara İş Kanunu’nda verilen isimdir (İş Kanunu md. 41/I). Bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin(saat başı)   % 50 yükseltilmesi suretiyle ödenir (İş Kanunu md. 41/II). Fazla çalışma ile fazla sürelerle çalışma karıştırılmamalıdır. Kısaca akılda şöyle de kalabilir. 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma; 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır ve  fazla süreli çalışma ücreti normal çalışma ücretinin  % 25 yükseltilmesi suretiyle ödenir.

Diğer yandan Fazla mesaideki işçilerin günlük 7,5 saatlik çalışmalarının dışında yaptıkları mesai saatinin toplamı bir yılda en fazla 270 saat olmalıdır. Bu 270 saat yıl içinde çalışılan günlere işin durumuna göre dağıtılarak yaptırılır. Bir günlük çalışma süresi 11 saati aşmamalıdır.


Aşağıda belirtilen durumlarda fazla mesai yaptırılmamaktadır:
- Sağlık kuralları bakımından günde 7,5 saat veya daha az çalışılması gereken işlerde,
- Gece çalışmalarında,
- Maden ocakları işlerinde,
- Kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer veya su altında çalışılacak yerlerde,
- 18 yaşından küçük olanlara,
- Yeni doğum yapan ve emziren işçilere,
- Kısmi süreli çalışanlara fazla mesai yaptırılamaz.

SONUÇ

İşçi ile işveren arasındaki ihtilafların başında gelen fazla çalışma borcunun çözümü, karşılıklı hak ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi ile mümkündür. Burada ispat yükümlülüğü çalışan üzerindedir. Mahkemeye sunacakları deliller arasında; tanık ifadeleri, imzalamadan önce inceleyecekleri ücret hesap pusulası yada  bordroları bulunmaktadır. Ayrıca işveren de her yılın başında iş sözleşmelerinde çalışanın fazla çalışma ile ilgili yazılı onayını almasında fayda vardır.

KAYNAKÇA:

1. 6098 SAYILI BORÇLAR KANUNU
2. 4857 SAYILI İŞ KANUNU
3. 06 NİSAN 2004 TARİHLİ RESMİ GAZETE de yayınlanan “İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği”

 

---

[1] 6098 sayılı Borçlar Kanunu Altıncı bölüm: Hizmet Sözleşmeleri

03.09.2013

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.