Erkan Kipik
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
malimusavirerkankipik@gmail.com

Dış Ticaret Ödeme Şekillerinden Akreditif

 I.       GİRİŞ

Yazımıza başlamadan önce ticaret, iç ticaret ve dış ticaret tanımlarına kısaca değinmek istiyorum. Ticaret, üretilen mal ve hizmetlerin belirli bir ücret karşılığı belirli kişi,kurum,sınıf veya ülkelere ulaştırılmasını sağlayan alım-satım faaliyetlerinin tümüdür. Ticaret genel olarak, iç ve dış ticaret olmak üzere ikiye ayrılır. Dış Ticaret, üretilen mal/hizmetlerin  ve sermayenin dış ülkelere aktarılması satışıyla ilgilidir. Dış ticaret alım satım işlemlerinin teslimi açısından ithalat ve ihracat olmak üzere iki şekilde gerçekleşir.Dış ticarette ödeme şekillerinden bazıları sadece  ihracatçıyı, bir kısmı sadece ithalatçıyı, bir kısmı da her iki tarafı güvence altına alır. Mal bedelinin hangi ödeme şekline göre ödeneceği taraflar arasında yapılacak pazarlık ve anlaşma sonucunda belli olur.Ülke ekonomisinin kalkınmasında ihracat önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle ülkelerde ihracatın artırılması, ithalatın azaltılması önemli hedefler arasındadır. Ülkelerin bu hedeflere ulaşmakiçin aldıkları kararlar ve tedbirler dış ticaret politikasını oluşturur. Dış ticaret politikasını etkileyen başlıca unsurlar vardır. Ülkeler arası ticaret anlaşmaları, sübvansiyonlar, kota uygulamaları, yasaklar, prim uygulamaları v.b.

II.    DIŞ TİCARET HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Dış ticarette ödeme şekilleri ve teslim şekilleri olarak birbirine bağlantılı konular bulunmaktadır. Bunlara bu bölümde kısaca değineceğiz.
Dış ticarette kullanılan teslim şekillerinin resmi kuralları için açıklamalar Milletlerarası Ticaret Odası’nın oluşturduğu INCOTERMS 2’de yer almaktadır. Teslim şekilleri ana başlıklar halinde aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

EXW : EX WORKS- İŞ YERİNDE TESLİM

( ......olarak belirtilen yerde )

FCA: FREE CARRİER- TAŞIYICIYA MASRAFSIZ

(......olarak belirtilen yerde )

FAS:  FREE ALONGSİDE SHIP- GEMİ DOĞRULTUSUNDA MASRAFSIZ

(......olarak belirtilen yükleme limanında )

FOB:  FREE ON BOARD – GEMİDE MASRAFSIZ

(......olarak belirtilen yükleme limanında )

CFR:COST AND FREIGHT- MAL BEDELİ VE NAVLUN

( varış limanı......olarak belirtilmek suretiyle )

CIF :COST,INSURANCE AND FREIGHT- MAL BEDELİ, SİGORTA VE NAVLUN

(varış limanı......olarak belirtilmek suretiyle )

CPT: CARRIAGE PAID TO - TAŞIMA ÖDENMİŞ OLARAK

( varış yeri......olarak belirtilmek suretiyle )

CIP: CARRIAGE AND INSURANCE PAID TO - TAŞIMA VE SİGORTA ÖDENMİŞ OLARAK

( varış yeri......olarak belirtilmek suretiyle )

DAF: DELIVERED AT FRONTIER- SINIRDA TESLİM

(......olarak belirtilen yerde )

DES:DELIVERED EX SHIP - GEMİDE TESLİM

( varış limanı......olarak belirtilmek suretiyle )

DEQ: DELIVERED EX QUAY - RIHTIMDA TESLİM

( varış limanı......olarak belirtilmek suretiyle )

DDU : DELIVERED DUTY PAID - GÜMRÜK RESMİ ÖDENMEKSİZİN TESLİM

( varış yeri......olarak belirtilmek suretiyle )

DDP:DELIVERED DUTY PAID - GÜMRÜK RESMİ ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM

( varış yeri......olarak belirtilmek suretiyle )

Yukarıda teslim şekillerinden kısaca bahsedildikten sonra Dış Ticarette Ödeme Yöntemleri ise aşağıdaki şekilde sıralanabilir :

·        Peşin Ödeme

·        Akreditif

·        Vesaik Mukabili Ödeme

·        Mal Mukabili Ödeme

·        Kabul kredili ödeme

·        Açık Hesap Yöntemi

·        Konsinyasyon

Kısaca teslim şekilleri ve ödeme yöntemlerinden bahsettikten sonra yazımızın konusunu oluşturan akreditif ödeme yöntemine giriş yapabiliriz.

III. AKREDİTİF (LETTER OF CREDIT)

Tanımı ve Özellikleri:

Mal bedelinin ödenmesini sağlayan çeşitli uluslararası ödeme şekilleri vardır. Satıcının mallar sevk edilir edilmez ödemenin yapılacağından emin olmak istemesine karşı alıcı da, satış sözleşmesinde kararlaştırılan nitelikteki malın belirlenen yerden süresi içinde sevk edilmesi ve malın gümrüklerden çekilebilmesi için belirli vesaikin gerekli süre içinde ibraz edilmesi halinde satıcıya ödemenin yapılmasını bekler.

Satıcı, alıcının güvenilir ve mali durumunun güçlü olması karşısında satış konusu mala ait ödemenin sevkiyat yapıldıktan veya malın varışından sonra ibraz edeceği sevk vesaiki mukabilinde yapılmasına izin verebilir. Uluslararası uygulamada kullanılan çeşitli ödeme sistemleri bu farklı isteklerin gerçekleştirilmesine olanak sağlamaktadır.

Akreditif,ithalat ve ihracata taraf olan firmaların yaptıkları(teslim ve ödeme yöntemi) anlaşma sonucunda; ihracatçının malları yüklemesi ve yükleme ile ilgili evrakları hazırlayıp muhabir bankasına sunması, ithalatçının ise kendi bankasına ihbar edilen/ulaştırılan evrakların teslimi karşılığında ödemeyi yaptığı yazılı anlaşma şeklidir. Ödeme taahhüdü ile satış bedelinin ödenmesini teminat altına alması ve finansman kolaylığı sağlaması itibariyle en fazla ihracatçıya yararlı bir ödeme şeklidir. Alıcı ve satıcı arasında çıkma olasılığı olan anlaşmazlıkları en aza indirmesi dolayısıyla uluslararası ticarette yaygın olarak kullanılmaktadır. Diğer ödeme yöntemlerine göre daha pahalıdır ancak daha güvenilirdir. Mal bedelinin banka taahhüdünde olması, alıcı ve satıcı tarafların bu gibi işlemler sayesinde kredi imkanı elde etmesi, belgelerin incelenmesi gibi risklerin bankaca sağlanması başlıca ve en önemli faydalarındandır.

Akreditif işleyişi:

1.      Taraflar Arası Alım Satım Sözleşmesi Yapılır.

2.      İthalatçı Tarafından, Bankasına, İhracatçı Adına L/C Açması İçin Talimat Verilir.

3.      Amir Banka Tarafından, Muhabir Bankaya L/C İletilir.

4.      Muhabir Banka, İhracatçıyı Bilgilendirir.

5.      İhracatçı, İthalatçıya Malları Gönderir.

6.      İhracatçı Vesaiki Bankasına İletir, mal bedelini tahsil eder.

7.      Muhabir banka belgeleri, amir bankaya iletir ve ödemeyi tahsil eder.

8.      Amir banka akreditif bedeli ödendiğinde belgeleri ithalatçıya teslim eder.

Akreditifte ödeme mala veya hizmete değil sadece ibraz olunan vesaike istinaden yapıldığından bu ödeme şekline Vesikalı Kredi (DocumentaryCredit) de denilmektedir.

Akreditif işleminin tarafları :

i. Amir (Applicant): Malların ithalatçısı, alıcıdır.

ii . Amir Banka (Issuing Bank): İthalatçının bankası olup, akreditifi açan bankadır. İhracatçı , akreditif vadesi içinde istenilen koşulları yerine getirirse ödeme yapmakla yükümlüdür.

iii .Lehdar (Beneficiary): İhracatçı, satıcı firmadır.

iv. Muhabir Banka(Advising/ConfirmingBanks):  İhbar/Teyit eden banka, Akreditifin açıldığını lehtara ihbar/teyit eden banka

Akreditifte genellikle iki banka vardır. Akreditif küşat eden banka (Issuing Bank) alıcının bankasıdır. İkinci banka, satıcının ülkesindeki akreditifi ihbar eden (AdvisingBank) bankadır. Bu banka sadece ihbarla yükümlü ise bu hususu akreditif ihbar ederken satıcıya bildirir. Ayrıca bu banka akreditifi teyit ile de yükümlü ise teyit eden banka (Confirming Bank) görevini de yapar.

Amirin talebi ve verdiği talimat üzerine amir banka düzenlediği akreditif mektubunu lehdarın ülkesinde bulunan muhabirine göndererek lehtara ihbar veya teyit etmesini talep eder.

Akreditif çeşitlerinden en çok uygulananlar aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

·        Teyitli akreditif( ConfirmedLetter of Credit )

·        Teyitsiz akreditif (UnconfirmedLetter of Credit )

·        Dönülebilir akreditif(RevocableLetter of Credit )

·        Dönülemez akreditif(IrrevocableLetter of Credit)

·        Görüldüğünde ödemeli/vesaik ibrazında ( Sight ) akreditif

·        Vadeli akreditif( DeferredPaymentLetter of Credit)

           

Amir banka tarafından düzenlenen akreditif küşat mektubu şu bilgileri kapsar;

- Akreditifin şekli (Dönülebilir-Dönülemez)

- Numarası

- Düzenlenme yeri ve tarihi

- Geçerlilik süresinin sona erdiği tarih ve yer

- Amirin ismi ve adresi

- Lendarın ismi ve adresi

- İhbar bankasının ismi ve adresi

- Akreditifin döviz tutarı

- Teslim şekli

- Akreditifin ibrazda ödemeli veya vadeli poliçe kabullü veyahut vadeli ödeme nevindenhangisi olduğu

- Kısmi yükleme ve aktarmaya izin verilip verilmediği

- sevk yeri, sevkiyatın şekli ve varış yeri

- Yükleme vadesi

- Malların tanımı

- İstenilen vesaik

- Vadeli poliçe kabullü akreditiflerde istenilen poliçenin tarifi

- İlave Şartlar

- Rambursmanın şekli

- İhbar/teyit eden banka masraflarının hangi tarafa ait olduğu

- Vesaikin yükleme vesikası tarihinden itibaren ibraz süresi

- Akreditifin teyitsiz veya teyitli olduğu

- Akredetifinlehdara ihbar şekli

    

Satın alınan malların ithali için gerekli belgeler akreditifte ibraz edilecek vesaik kapsamında belirtilir. Bu belgelerden başlıcaları şunlardır; [1]

·        Fatura,

·        Menşei Şehadetnamesi (Certificate of origin),

·        ATR ve EUR Dolaşım belgesi,

·        Uluslararası Orijin ve Bitki Sağlık Sertifikası(Phytosanitary),

·        Hayvan ihracına ilişkin Sağlık Raporu (HealthCertificate),

·        Konşimento (Bill of Lading),

·        Çeki Listesi(WeightList),

·        Koli Ambalaj Listesi( PackingList),

·        Sigorta Poliçesi (InsurancePolicy),

 

Akreditif işleminde dikkat edilmesi gereken konular;

·        Akreditifte, vadesi içinde istenilen belgelerle sunulmalı, belirlenen tüm şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde geçersiz sayılacaktır.

·        Bankaya ibraz edilen evraklarda rezerv varsa ithalatçı bunu kabul etmeyebilir.

·        Akreditifte belirtilen tutar, unvanlar, istenilen evraklar tüm belgelerde aynı olmalıdır.

·        Akreditifte oluşan rezervler nedeniyle oluşacak ek maliyetlerin kim tarafından karşılanacağı önceden belirlenmelidir.

·        Akreditifte belgeler, anlaşılan zaman içinde sunulmazsa akreditif geçersiz sayılmaktadır.

·        Küşat mektubuna riayet edilmeli, her iki taraf da mektubu detaylı incelemelidir. Akreditif belgelerinde en sık görülen rezerv konuları şöyledir [2]

REZERV KONUSU	REZERV NEDENİ	SORUMLULUK
Tutarsız Bilgiler	Aynı konu ile ilgili olarak farklı dökümanlarda birbiriyle örtüşmeyen bilgilerin yer alması	İhracatçı
Belge Eksikliği	Akreditifte istenilen belge ibraz edilmemiş	İhracatçı
Geç İbraz	Vesaiklerin akreditifte belirtilen süreden daha sonra ibraz edilmesi	İhracatçı
Konşimento Taşıyıcı Belirtmiyor	Taşıyıcı ismi konşimentoda belirtilmemiş veya	Taşıyıcı
Konşimento Yetkisiz Olarak İmzalanmış	Konşimento taşıyıcı adına imzalanmamış	Taşıyıcı
Doğru Olmayan Bilgi	Belgeler üzerindeki bilgiler akreditif ile uyumsuz	İhracatçı
Akreditif Vadesinin Dolması	Vesaiklerin akreditif vadesi dolduktan sonra ibraz edilmesi	İhracatçı
Geç Yükleme	Yüklemenin akreditifte belirtilen günden daha sonra yapılması	İhracatçı / Taşıyıcı
Yanlış Mal Tanımı	Vesaiklerde akreditifteki  mal tanımından farklı bir tanımın kullanılması	İhracatçı
Cironun Eksikliği	Cirolanması gereken vesaiklerin cirolanmaması	İhracatçı

 

 IV. SONUÇ

Ekonomi Bakanlığının resmi internet sitesinden dış ticaret verilerine bakıldığında[3]  ihracat, 2011 yılı 2010 yılı ile kıyaslandığında %18.5 oranında artış gösterirken; ithalat % 29,8 oranında artış göstermiştir. Dış ticaret açığı da 2011 yılı 2010 yılına göre % 47,7 oranında  artış göstermiştir. Bu veriler gösteriyor ki;  ihracatı arttırıcı çalışmalar yapılırken aynı zamanda ithalatı azaltıcı çalışmalar da hızlandırılmalıdır. İthalata bağımlı ülke konumunda çıkmalı kendi kaynaklarımızı arttırmanın yolları bulunmalıdır.Uluslararası ticaret her geçen gün ilerleyerek ülkelerin ekonomik ve istatiksel dengeleri üzerinde çok önemli bir etkiye sahiptir. Türkiye de uluslararası ticaretin öneminde olarak daha fazla pay alma konusunda çalışmalarını, teşvikleri giderek güçlendirmelidir. Tabi burada dış ticaretin arttırılmasında, ürün ihracatında yelpazenin arttırılması, çeşitliliğin yeni üretimler yaparak

 

	YILLIK(milyon dolar)
	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	DEĞ. %
İHRACAT (FOB)	73.476	85.535	107.272	132.027	102.143	113.883	134.972	18,5
İTHALAT (CIF)	116.774	139.576	170.063	201.964	140.928	185.544	240.834	29,8

sağlanabileceği unutulmamalıdır. İthalat konusunda dışa bağımlılık azaltılmalı , ülkemiz bünyesinde yer alan hammaddelerin değerinin farkına varılmalı, en az dış ticarete taraf ülkeler kadar AR-GE çalışmalarına gereken önem verilmelidir. Teknolojik gelişmeler, dış ticarette kullanılan yöntemler , yeni gelişmeler sıkı takip edilmelidir.

KAYNAKÇA:

1.      www.kuto.org.tr (KUŞADASI TİCARET ODASI), “Dış Ticaretle ilgili Genel Sorular
2.      www.ekodialog.com, “Dış Ticarette Ödeme Şekilleri Nelerdir?” başlıklı yazı,
3.      SEYMEN Dilek Yrd.Doç.Dr., “Dış Ticarette Ödeme Yöntemleri” başlıklı sunum,http://www.deu.edu.tr/userweb/dilek.seymen/dosyalar/odeme%20yontemleri.pdf
4.      www.akreditif.biz.tr,
5.      ŞAHİN Arif – Mevzuat Şefi, “İHRACATTA ÖDEME ŞEKİLLERİ” konulu kitap, Mart – 2002,  İGEME-İHRACATI GELİŞTİRME ETÜD MERKEZİ
6.      Küşat mektubu örnekleri ekte sunulmuştur. (İş Bankası- Garanti Bankası – Vakıfbank)

---

[1] ŞAHİN Arif, “İhracatta Ödeme şekilleri” Mart 2002, iGEME

[2]http://www.akreditif.biz.tr/rezerv.html

[3]www.ekonomi.gov.tr, Dış Ticaret Müsteşarlığı

03.05.2012

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.