Erkan Kipik
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
malimusavirerkankipik@gmail.com

Kısmi Süreli (Part Time) Çalışmalarda Yıllık Ücretli İzin Uygulaması

GİRİŞ

Değişen ekonomik koşullarla birlikte farklı çalışma modelleri  doğmakta ve  kısmi süreli çalışanlara olan ilgi artmaktadır. Kısmi süreli çalışmada ; işçi bir yada birden fazla işverenle iş sözleşmesi yapabilir, çalışma şartlarını yerine getirdiği  takdirde aynı günde birden farklı işyerinde de çalışabilir. Bu yazımızla kısmi süreli çalışmada taraflar arasındaki yıllık ücretli izin konusunda yaşanan sıkıntılara değineceğiz.

YILLIK ÜCRETLİ İZİN UYGULAMASI HAKKINDA GENEL BİLGİLER

            Yıllık izin, işçinin bir yıl sonunda çalışması karşılığında  ruhen ve bedenen dinlendirilmesi amacıyla çalışanlara yönelik verilmiş bir haktır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 53. maddesine dayanarak 03.03.2004 tarih ve 25391 numarayla resmi gazetede yayınlanan yıllık ücretli izin yönetmeliğimizde yıllık ücretli izinlerin usül ve esasları belirlenmiştir. Buna göre söz konusu yıllık ücretli izin konusuna genel anlamda değinerek kısaca özetleyelim:

• İzin süreleri işçi ile işveren arasındaki anlaşmaya bağlı olarak bir bölümü on günden az olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.
• İşçi, yıllık izin kullanma isteğini izne çıkmadan en az 1 ay önce işverene yazılı olarak bildirmek zorundadır. (1) Bu konuda uygulamada halen aksaklıklar  olmasına rağmen süreye dikkat etmek her 2 taraf için de çok önemlidir.
• İzin günlerine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri yıllık izin süresi hesabında dikkate alınmaz.
• Yıllık izin süresi hesaplanmasında işçinin kullandığı hastalık ve dinlenme izinleri yıllık ücretli izin süresine mahsup edilemez.
• İşverenler, işçinin izin kullandığını kanıtlamak adına izin kayıt belgesi düzenlemelidir.
• Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez.
• İşçinin yıllık ücretli izne hak kazanabilmesi için işe başladığı günden itibaren deneme süresi de dahil olmak üzere en az 1 yıl çalışmış olması zorunludur.
• İş şözleşmesinin sona ermesiyle birlikte işçinin hak kazandığı ama kullanmadığı izin sürelerine ait ücretlerinin belirlenmesinde; fazla çalışma ücreti , prim ve sosyal yardımlar hesaba katılmaz.

İlgili yönetmeliğin 9.maddesinde de belirtildiği gibi izin süreleri şu şekildedir;

a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden,

b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden,

c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden,

az olamaz. Ancak, onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.

KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMANIN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ

             Kısmi süreli çalışmanın iş kanununda belirtilen tanımı şöyledir: “İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmi süreli iş sözleşmesidir." Maddede belirtilen “önemli ölçüde daha az” açıklamasına ilişkin olarak  İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’ nde  kısmi süreli çalışmayı da “ İş yerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma kısmi süreli çalışmadır." Şeklinde tanımlamaktadır. Burada bahsedilen üçte ikisi oranı ifadesi, haftalık çalışma süresinin  45 saat olduğunu düşünürsek 45 saatin 2/3 ü 30 saate denk gelmektedir. Bu durumda kısmi süreli çalışmayı haftalık 30 saat ve daha az çalışmalar olarak da ifade edebiliriz.

            Yıllık ücretli izin yönetmeliği md. 13 te kısmi süreli çalışanların hakları ile ilgili aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir: “ Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından tam süreli çalışanlar gibi yararlanır ve farklı işleme tabi tutulamaz. Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar iş sözleşmeleri devam ettiği sürece her yıl için hak ettikleri izinleri, bir sonraki yıl izin süresi içine isabet eden kısmi süreli iş günlerinde çalışmayarak kullanır. Bu esaslara göre izine hak kazanan kısmi süreli ya da çağrı üzerine çalışan işçilerle tam süreli çalışan işçiler arasında yıllık izin süreleri ve izin ücretleri konularında bir ayrım yapılamaz." Nitekim 4857 sayılı İş Kanunun 13.maddesinde de tam süreli çalışan işçilerle kısmi süreli çalışan işçilerin farklı işleme tabi tutulmayacakları belirtilmiştir. Şöyle ki; “Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.
Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte tam süreli çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı takdirde, o işkolunda şartlara uygun işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen tam süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi esas alınır. İşyerinde çalışan işçilerin, niteliklerine uygun açık yer bulunduğunda kısmî süreliden tam süreliye veya tam süreliden kısmî süreliye geçirilme istekleri işverence dikkate alınır ve boş yerler zamanında duyurulur.”

            İlgili maddelerde de belirtildiği üzere; izin hakkı ve ücreti bakımından tam süreli çalışan işçilerle aynı haklara sahiptir. Farklı bir işleme tabi tutulamazlar. Yani; bir yıllık çalışma süresini doldurduğunda kısmi süreli çalışanın tam süreli çalışanlar gibi 14 gün izin hakkı vardır.(kıdemine göre izin hakkı süresi değişiklik gösterecektir.) Bu 14 günlük süre içine isabet eden kısmi süreli iş günlerinde çalışmayarak kullanırlar.

Burada belirtilen bir yıl çalışma süresi ifadesini açıklamakta fayda var. Tam süreli çalışanlar için geçerli olan yıllık ücretli izne hak kazanabilmek için çalışılan gün toplamının 1 yıl olması şartı, kısmi süreli çalışanlar için uygulanmaz. Bunun yerine kısmi süreli(part time) çalışanlar için iş sözleşmesi süresinin 1 yıl devam etmesi olarak nitelendirilmesi ve değerlendirilmesi gerekir. Kısmi süreli iş sözleşmesi ile belirlenen gün veya saatlerde çalışmasını tamamlayan, yükümlülüğünü yerine getiren  çalışan, 1 yıllık süreyi tamamladığında yıllık ücretli izne hak kazanmış olur. Yani tam süreli çalışan işçiler için geçerli olan gün toplamının 1 yılı bulması şartı kısmi süreli çalışanlar için geçerli bir uygulama değildir. Kısmi süreli İş sözleşmesinde belirlenen gün veya saatler dışında çalışmadıkları günler, zaten  işçilerin çalışma yükümlülüğü bulunmayan günlerdir.

KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMADA YILLIK İZİN UYGULAMALARI

            Örnek 1 : A isimli şahıs  XY Ltd. Şti. ile 01.04.2010 – 01.05.2011 tarihleri arasında haftada 2 gün Pazartesi ve Salı günleri çalışma olarak Kısmi süreli iş sözleşmesi imzalamıştır. Bu kişinin yıllık ücretli izin hakkı uygulaması şu şekilde olacaktır:  A isimli kişi bir yıllık çalışma süresini 01.05.2011 tarihinde dolduracağı için 14 gün izin hakkı doğmuştur.  Ancak fiilen çalıştıkları günler Pazartesi ve Salı günü olduğu için izin haklarını 1.hafta Pazartesi –Salı ve 2.hafta Pazartesi-Salı işe gelmeyerek kullanabilecektir. İznini , izin süresine isabet eden günlerde/saatlerde gelmeyerek kullanabilir. İzin ücretinin ödenmesi açısından bakıldığında ise;  A isimli şahısa 14 gün değil sadece 4 gün(1.hafta Pazartesi+Salı ve 2.hafta Pazartesi+Salı) izin ücreti ödenecektir. (işçi çalışmış olsaydı, 14 günlük süre içerisinde zaten toplam 4 gün çalışacaktı.)

            Örnek 2 : X isimli şahıs AB Ltd. Şti ile yaptığı kısmi süreli iş sözleşmesine göre haftanın Çarşamba günleri 14.00 – 16.00 saatleri arasında olmak üzere haftada 2 saat part time çalışma şeklinde anlaşmıştır. Sözleşme süresi 01.01.2010 – 01.01.2011 tarihleri arasını kapsamaktadır. Bu durumda X isimli şahıs yıllık izin hakkı süresini kullanmak istediğinde 14 gün izin hakkı süresi içine tekabül eden ve sözleşmede belirtilen Çarşamba günlerinde 2 saat çalışmayarak  izin hakkını kullanmış olur. Yani 1.hafta Çarşamba(14.00 -16.00) 2 saat ve 2.hafta Çarşamba(14.00-16.00) 2 saat şeklinde kullanabilecektir. Yine bu kişiye izin ücretinin ödenmesi açısından incelendiğinde de 1.örneğimizdeki açıklamalar çerçevesinde hareket edecek olursak sadece 4 saatlik izin ücreti ödenecektir.

NOT : İlgili çalışan, çalışmayı taahhüt ettiği şekliyle bir hafta içinde  herhangi bir gün veya saat(sözleşmede nasıl belirtildiyse) çalışmamış ise çalışmama nedeni ilgili kanun maddesinde belirtilen  çalışılmış gibi sayılan hallere giriyorsa yıllık ücretli izne hak kazanır. Aksi takdirde, yıllık izne hak kazanabilmesi için gelmediği gün veya saatler için ekstra çalışması gerekir. 

SONUÇ

            4857 sayılı yasamızla hukuki bir düzenlemeye kavuşan Kısmi Süreli Çalışma şekli, çalışanların ve işverenlerin olduğu gibi bu alanda faaliyet gösteren diğer kesimlerin de  ilgi alanına girmektedir. Kanunla birlikte Tam süreli çalışanların sahip olduğu haklara karşılık kısmi süreli çalışanların da haklarının korunması amaçlanmış hatta Torba Yasa olarak adlandırılan yeni yasayla birlikte yeni haklar da getirilmiştir.(işçilerin kendi ceplerinden ödeyerek eksik günlerini isteğe bağlı sigorta yaptırarak 30 güne tamamlaması, işsizlik primi ödeyerek işsizlik sigortasından faydalanabilmeleri gibi) Esnek çalışma modellerinden biri olan Kısmi süreli çalışma, birçok sektörde(ağırlıklı olarak hizmet ve turizm sektörü) ve özellikle genç nüfusun ilgi alanında yer alarak iş yaşamımıza girmiş ve önemli bir istihdam sağlamaktadır. Bu konuda taraflar arasındaki sıkıntılar da mevcuttur. İşçi ve işveren bu konudaki hak ve sorumluluklarını tam olarak bilmemektedir. Bu konuda gerekli açıklamalar dikkate alınarak hukuki adımlar işleme konmalıdır.. Taraflar, aralarındaki  hak ve sorumluluklara dikkat etmeli ve gereklerini yerine getirmelidir.

KAYNAKÇA:
- BİNBİR Sinan / “Kısmi  Süreli Çalışanın Kıdem Tazminatı Ve Yıllık Ücretli  İzni” başlıklı yazısı, Yaklaşım Dergisi / Ekim 2006 / Sayı: 166
- MURAT Muammer / muammermurat.com / “Kısmi Süreli Çalışmada Yıllık Ücretli İzin” başlıklı yazısı, 11.03.2011
- FIRAT Hüseyin İrfan / insangucu.com / Kısmi Süreli Çalışan İşçilerin Kıdem, İhbar Ve İzin Hakları” başlıklı yazısı, 21.06.2010
- Resmi Gazete : 10.6.2003 / 25134 / 4857 Sayılı İş Kanunu
- Resmî Gazete   : 3.3.2004   25391 “Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği”
- 06 Nisan 2004 Tarihli Resmi Gazete Sayı: 25425 “İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği”
- TEMİR Arif, İş Müfettişi/ alomaliye.com/ “4857 Sayılı İş Yasasına Göre Kısmi Zamanlı Çalışan İşçilerin Yıllık ücretli İzin Uygulaması” başlıklı yazısı,  16.10.2004
- TEMİR Arif, İş Müfettişi / muhasebenet.com/ “Kısmi Süreli (part time) Çalışanlar Ne Kadar Yıllık İzin Kullanacak? ” başlıklı yazısı,  28.07.2008

13.04.2011

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.