Erkan Kaymazlar
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
ekaymazlar@denetim.ist

21 Ekim 2021 Tarihli Resmî Gazetede Dernekler Yönetmeliğinde Neler Değişti? Görüş ve Yorumlarımız

I-GİRİŞ

 Makalenin başlığından da anlaşılabileceği gibi bu makalenin konusu anılan tarihte İçişleri Bakanlığının Dernekler Yönetmeliğinde yaptığı bir dizi değişikliği konu almaktadır. Bu makalede, anılan mevzuatta ne gibi değişikliklerin olduğu, değişikliklerden dernek yöneticilerinin, üyelerinin ve meslek mensuplarının ne anlaması gerektiği ve bu konular hakkındaki gri alanların nasıl netleştirilebileceği hakkında görüşlerimize kısa ve özet olarak yer verilecektir.

II – DEĞİŞİKLİKLERİN ANLAMI ve YORUMLARIMIZ

 Değişiklikleri sırası ile kısa kısa ele alalım;

1. Dernekler Yönetmeliğine ek olarak 15/A maddesi eklenmiş ve Elektronik ortamda Genel Kurul ve Yönetim Kurulu toplantısı yapma yetkisi verilmiştir. Her ne kadar detayları açıklanmasa da “Bakanlık Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğü tarafından uygun görülüp onaylanan elektronik sistemler üzerinden yapabilirler.” ifadeleri ve “6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununun ilgili hükümlerine uygun olarak işlenir ve muhafaza edilir.” ifadeleri eklenmiştir ve bu konuda alt mevzuatın yakında açıklanacağı aşikârdır.
   Bu toplantılara “güvenli elektronik imza veya iki faktörlü kimlik doğrulama sistemi kullanarak giriş yaparlar.” denilmekte ve yapılacak toplantı kayıtlarının muhafazası istenmektedir. Yapılan bu toplantıların yüz yüze yapılan toplantılardan farkının olmayacağı vurgulanmıştır.
   Yorum ve Öneri; Bu düzenlemenin 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunun hükümlerine uygun olması için bu kanunun 5/2-(a) bendinde “Aşağıdaki şartlardan birinin varlığı hâlinde, ilgili kişinin açık rızası aranmaksızın kişisel verilerinin işlenmesi mümkündür: a) Kanunlarda açıkça öngörülmesi” ve yine aynı kanun 6’ncı maddesinde dernek, vakıf ya da sendika üyeliğinin özel nitelikli veri olduğu ve kişinin açık rızası olmadan işlenmesinin yasak olduğu belirtilmiştir.  Dolayısıyla 6698 sayılı Kanun doğrultusunda öncelikle Dernekler Kanuna bir ekleme yapılması gerekmektedir. Kanunda düzenleme yapılmadan Yönetmeliğe bu ifadelerin eklenmesi kanun sistematiği açısından uygun olmamıştır.
   Ayrıca 4721 sayılı Medeni Kanunumuzun 78’nci maddesinde “Genel kurul toplantıları, tüzükte aksine hüküm olmadıkça, dernek merkezinin bulunduğu yerde yapılır.” amir hükmü gereğince Derneklerin Elektronik ortamda Genel Kurul yapabilmeleri için Dernek Tüzüklerinde gerekli düzenlemeleri yapmaları gerekmektedir.
   Bu yenilikten kurumsal derneklerin yararlanacağı, fiziksel teknolojik alt yapısı olmayan derneklerin kullanamayacağı aşikârdır. Bun değişiklikten sonraki toplantıları elektronik olarak yapacak Derneklerin teknolojik alt yapı sistemlerini mutlaka kurması gerekmektedir. Çünkü toplantıları kayıt ve muhafaza etme sorumluluğu Derneklere aittir ve Derneklerde zaman aşımı 5 yıl olduğu, 5 yıl boyunca bu bilgilerin dijital ortamda muhafaza edilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
   Bu değişikliğin özüne bakınca, zikredilen diğer kanun metinleri göz önünde bulundurulmadan yapıldığı yorumu pek de yanlış olmayacaktır.
2. Aynı Yönetmeliğin 16’ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan “otuz” ibaresi “kırk beş” olarak değiştirilmiştir. Şubesi olan Derneklerin, Şube Genel Kurul Toplantılarının idareye bildirilme süresi 30 günden 45 güne çıkarılmıştır.
3. Aynı Yönetmeliğin 17’nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “otuz” ibaresi “kırk beş” olarak değiştirilmiştir. Derneklerin yapmış oldukları Genel Kurul toplantılarının idareye bildirim süresi 30 günden 45 güne çıkarılmıştır.
4. Yurt dışına yapılacak yardımların bildirim yükümlülüğünü bize anlatan Yönetmeliğin 18’nci maddesine aşağıdaki eklemeler yapılmıştır; Yurt dışından gelecek olan yardımlar ile yurt dışına yapılacak yardımla da, işlem öncesinde Dernekler Müdürlüğüne bildirilmesi zorunluluğuna ek olarak, işlemin araştırılması için Dışişleri Bakanlığı ile çevrimiçi paylaşılması zorunluluğu eklenmiştir. Önceden bildirim şartına istisna olarak “Afet ve acil durumlarda” otuz günlük süre içinde bildirim şartı getirilmiştir. Böylelikle yurt dışından gelecek/gönderilecek olan afet ve acil durum bağışları/yardımları için işlem sonrası 30 gün içinde bildirme istisnası getirilmiştir. Ayrıca yurt dışı yardımlarının yüz bin Türk Lirası veya on bin Euro veya eşiti döviz miktarını geçen yardımların, bankalar ve diğer finans kuruluşları veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi aracılığıyla yapılması esası getirilmiştir. Para transferinin Finans kuruluşu ile yapılmadığı durumlarda nakit beyan formu ile beyan edilebileceği eklenmiştir. Gümrükte beyan edilerek yapılan yardımların 30 gün içinde dernekler tarafından mülki idare amirliğine bildirilmesi eklenmiştir. Yurt dışına yapılan yardımların faaliyet sonuç bildiriminin, 90 gün içinde mülki idare amirliğine verilmesi eklenmiş ve bu yardımın görsel materyaller ile benzeri kanıtlayıcı belgelerin bildirime eklenmesi istenmektedir. Yurt dışından alınacak yardımların bildirim formu eksiksiz ve tam doldurulmalıdır.  Yorum ve Öneri; Bu maddede yapılan değişiklikler hem kambiyo mevzuatı hem de gümrük mevzuatını içerecek şekilde yapılmıştır. Burada sorulması gereken, İhracat Yönetmeliğinde istisna getirilen bazı ülkelerde (Finans kuruluşu veya nakit beyan formu olmayan ülkelere verilen istisna gibi) finansal bir sistemin kullanılmadığı, Nakit Beyan Formu ile beyan edilemeyen yardımların nasıl bildirileceği yönetmeliğe yazılmalı veya bununla ilgili bir tebliğ veya genelge yayımlanması gerekmektedir. Özellikle Afrika kıtasında, finansal sistemin olmadığı veya savaşın olduğu ülkelere yapılan yardımların bu maddedeki şartları sağlamasının çok zor olacağı, yapılacak olan yardımların şartlara uygun yapılamaması durumunda da çok kolay “terörün finansmanı” ile suçlanacağı gibi zor durumlar ortaya çıkabilir. Bu durumun netleştirilmesi gerekmektedir. 
5. Yurt Dışından alınacak yardımların bildirimi için Yönetmeliğin 19’ncu maddesinde EK-4/A formu ihdas edilmiştir. Bu bildirim formunda, teferruatlı bir şekilde yardımın nerden geldiği ve nerelerde harcandığının detaylarının bildirilmesi istenmektedir.
6. Yönetmeliğin 22’nci maddesine yabancı vakıflar ile ilgili olarak “Bu vakıflar, Türkiye’deki faaliyetlerinde derneklerin tabi olduğu mevzuat hükümlerine tabidir.” cümlesi eklenerek, yabancı vakıfların “biz vakıfız, vakıflar kanuna tabi değil miyiz?” sorusuna ikincil mevzuat olarak bir nevi cevap verilmiş oldu.  Yorum ve Öneri; Yabancı vakıflar ve dernekler için ayrıca bir yönetmelik olması, gerekli düzenlemelerin bir çatı altında toplanması açısından çok iyi olacaktır.
7. Yönetmeliğin 31’nci maddesinde bulunan bilanço usulüne geçiş tutarı, beş yüz bin Türk lirasından “bir milyon beş yüz bin Türk lirasına” çıkarıldı. 2020 yılında yıllık brüt satışları bir milyon beş yüz bin Türk lirasını aşan derneklerin bilanço usulüne göre defter tutması gerektiği unutulmamalıdır.
8. Yönetmeliğin 46’ncı maddesi doğrultusunda yardım/bağış toplama yetki belgesine haiz olmadan yardım/bağış toplama yetkisi sadece Yönetim kurulunda iken, bu yetki genişletildi. Dernekler kanunun 24’üncü maddesinde, dernekler tarafından temsilci veya temsilciler olarak atanan kişilere de dernek yönetim kurulu gibi bağış ve yardım toplama yetkisi verilmiş oldu.  Yorum ve Öneri; Yetkinin genişletilmesinin farklı illerdeki temsilciler için iyi olduğu bir gerçektir. Ancak merkezden uzak temsilci vasıtası ile yapılan aidat, bağış, yardım toplama faaliyetleri dernek merkezi tarafından sıkı takip edilmeli, yönetim kurulu veya denetim kurulu tarafından kontrolü yapılabilen bir sistem ile izin verilmelidir.
9. Yönetmeliğin 53’ncü maddesinde yer alan ve dernek isimlerinde izinle kullanılan, “Türk, Türkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatürk, Mustafa Kemal” ibarelerine “Şehit ve Gazi” kelimeleri eklenmiştir. Bu değişiklikten sonra dernek isimlerinde şehit ve gazi kelimeleri de İçişleri bakanlığının izni ile kullanılacaktır. Yorum ve Öneri; Özgürlükleri kısıtlayan bir madde olmuştur. İsteyen istediği isimde dernek kurabilmeli. Anayasada, kanunlara ve genel ahlaka aykırı bir isim olmadıktan sonra neden kısıtlanır? anlam vermek zordur. Teokratik devlet geleneklerinden bir esintidir bu madde.
10.  Yönetmeliğin 75’nci maddesindeki Dernek sandığının kuruluşunun bildirilme süresi 30 günden 45 güne çıkarılmıştır.
11.  Yönetmeliğin 92’nci maddesindeki Yerleşim yeri değişiklik bildirimi, Dernek organlarında meydana gelen değişikliklerin ve Tüzük değişikliğinin yapıldığı genel kurul toplantısının bildirim süresi 30 günden 45 güne çıkarılmıştır.
12. Yönetmeliğin 96’ncı maddesi ile sadece Dernek başkanına verilen DERBİS şifresinin, Yönetim kurulu kararı ile üçüncü kişilere verilebileceği ancak dernek başkanının sorumluluğunun ortadan kalmayacağı eklenmiştir.
13. Yönetmeliğe ayrıca Risk Analiz ve Denetim, Mülki idare amirlerince yaptırılan denetimlere ilişkin diğer hususlar, Rehberlik ve geri bildirim, Bilirkişilik temel ilkeleri, Bilirkişinin görevlendirilmesi, raporu ve ücreti gibi EK-1, 2, 3, 4 ve 5 olmak üzere 5 adet kendine münhasır konuda maddeler eklenmiştir. Bu konu ayrıca bir makale konusu olduğundan burada değerlendirilmeyecektir.  

III- SONUÇ

Dernekler sivil toplumun olmazsa olmazlarındandır. Dernekler Yönetmeliğinde yapılmış olan bir dizi değişikliği anlatmaya, yorum ve öneriler getirmeye çalıştık. Gerek Dernekleri idare edenler gerek tüm dernek paydaşlarının bu mevzuata uygun hareket etmesinin yararlarına olduğu ve zarar görmelerini engelleyeceği unutulmamalıdır.

NOT: Söz konusu makalede geçen tüm görüş ve öneriler yazarın şahsi görüşleridir.  Yazarın temsil ettiği veya ilişkili olduğu Kurumları bağlamaz.

27.12.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.