Erkan Aktürk
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
erkanakturk2@hotmail.com

Özürlü Emekliliği Hakkında Bilinmesi Gereken Hususlar

Değerli okurlarım, daha önce de ele aldığım bir konuyu yine detaylı olarak ele alarak uygulamada karşılaşılan sorunlara çözüm aramaya çalışacağız.

Resmi rakamlara göre ülkemizde yaklaşık olarak genel nüfusa oranla % 12 engelli bulunmaktadır. Bir çok ülkenin genel nüfusundan daha çok engelli nüfusuna sahibiz. Bu yazımızda özürlü vatandaşlarımızın sosyal güvenlik sorunlarından emekli olabilme durumlarını irdeleyeceğiz. 

Kimlere Engelli Denir?

01.07.2005 tarihli 5378 sayılı kanun’un 3. maddesinde “Özürlü: Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişiyi,” olarak tanımlanmıştır.

ÖZÜRLÜLÜK-MALULLÜK EMEKLİLİĞİ FARKI:

Toplumumuzda en çok yanlış anlaşılan bir durumdur özürlülük ve malullük emekliliği.

Doğuştan özürlü olanlar, ilk kez sigortalı olmadan önce malul sayılmasını gerektirecek derecede en az % 60 ve fazlası özürlü olanlar veya ilk kez sigortalı olduktan sonra çalışma gücünde % 60’tan az özürlü olanlar MALULEN emekli olamazlar. Bu durumda olanlar için bu yazımızın konusu olan engelli emekliliğinden faydalanabileceklerdir.

Bilgi olunması açısından kısaca malulen emekliliğin şartları şunlardır.

a)      Çalışma gücünü en az % 60 oranında kaybetmiş olmak,

b)      en az 10 yıldan beri sigortalı olmak(başkasının bakımına muhtaç ise; sadece 1800 gün prim bildirilmiş olması şartı aranacaktır)

c)      en az 1800 gün prim bildirilmiş olmak şartları aranmaktadır. 

Sosyal Güvenlik Sistemimizde Özürlülere İlişkin Yapılan Yasal Değişiklikler 

506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 60. maddesinin yaşlılık aylığı bağlanması ile ilgili hükümleri içeren maddesinden engelli aylığı bağlanabilmesi için başlıca üç şart aranmıştır

a) en az 15 yıldan beri sigortalı olmak,

b) en az 3600 gün prim ödenmiş olmak,

c) 193 sayılı gelir vergisi kanunu kapsamında vergi indiriminden faydalanmak, 

506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 60. Maddesinden Yapılan Değişiklikler

29.07.2003 tarihinde TBMM’de kabul edilen ve 06.08.2003 tarihinde resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 4958 sayılı kanun’un 32. maddesi ile 506 sayılı kanunun 60. maddesinin özürlülere ilişkin yaşlılık aylığı bağlanması ile ilgili hükümler değiştirilmiştir.

Sosyal sigortalar kurumu 08.08.2003 tarihinde yayınladığı 12-126 EK genelge ile tahsis mevzuatında yapılan değişiklikleri düzenlemiştir.

06.08.2003 tarihi vergi indiriminden faydalanan özürlülerin emekliliğinden yeni bir sayfa açmıştır. Bu tarihten önce sigortalı olanlar için sigortalılık süresi ve prim gün sayısından kademeli bir artışa geçerken bu tarihten sonra da ilk kez sigortalı olanlar için yaşlılık aylığından yararlanabilmeleri için tamamlamaları gereken sigortalılık süresi ve prim gün sayısı belirlenmiştir. 

06.08.2003 Tarihinden Önce Sigortalı Olan Özürlüler Hangi Şartlara Tabidirler?

Bu tarihten önce malul sayılmayı gerektirecek derecede sigortalı olmadan önce özürlü olanlar yaşları ne olursa olsun en az 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün prim ödeme şartlarına tabidirler.4958 sayılı kanun ile de bu şartlardan bir değişiklik yapılmamıştır.

4958 sayılı kanun ile bu tarihten önce sigortalı olup ve vergi indiriminden faydalananlar için aşağıdaki gibi kademeli bir düzenleme yapılmıştır

Rapor oranı ve derecesi
Sigortalılık Başlangıcı	I. Derece (Yüzde 80 +)	II. Derece (Yüzde 60-79)	III. Derece (Yüzde 40-59)
05.08.1991 ve daha önce	15 yıl- 3600 gün	15 yıl- 3600 gün	15 yıl- 3600 gün
06.08.1991-05.08.1994 arasında	15 yıl- 3600 gün	15 yıl, 8 ay-3680 gün	16 yıl, 3760 gün
06.08.1994-05.08.1997 arasında	15 yıl- 3600 gün	16 yıl, 4 ay-3760 gün	17 yıl, 3920 gün
06.08.1997-05.08.2000 arasında	15 yıl- 3600 gün	17 yıl, 3840 gün	18 yıl, 4080 gün
06.08.2000-05.08.2003 arasında	15 yıl- 3600 gün	17 yıl, 8 ay-3920	19 yıl, 4240 gün
05.08.2003-den sonra	15 yıl- 3600 gün	18 yıl-4000 gün	20 yıl-4400 gün

Tablodan da anlaşılacağı üzere 05.08.1991 tarihinden önce sigortalı olup vergi indiriminden yararlanan sigortalılar yaşları ne olursa olsun rapor oranları en az % 40 ve üzeri olanlar en az 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 günü tamamlamaları şartları ile emekli olabilirler. 05.08.1991- tarihi ile 05.08.2003 den sonra ilk kez sigortalı olan özürlü vatandaşlarımız yukarıdaki tabloya bakarak tabi oldukları şartları bulabilirler

5510 Sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu İle Yapılan Düzenlemeler

Bu kanunun yürürlüğe girmeden önce sigortalı olanlar yukarıdaki tablodan belirlenen şartlara tabidirler. Sosyal güvenlik sistemimizin bir çok alanında değişiklik getiren 5510 sayılı kanun ile özürlü vatandaşlarımız da paylarına düşeni aldılar. Özürlü vatandaşlarımız, sosyal güvenlik reformu ile iyileştirici düzenlemeler beklerken aksine bu yasa ile emeklilik şartları daha da zorlaştırılmıştır.

Yukarıdaki tabloda kademeli sigortalılık süresi ve prim gün sayısı 05.08.2003 tarihinden sonra girişliler için sabitlenirken 5510 sayılı yasa ile yeni bir kademeli sistem getirilmiştir. Tablonun son satırında yer alan 05.08.2003 den sonra tarihi 05.08.2003 ile 30.09.2008 tarihleri arasında ilk kez sigortalı olanları kapsayacaktır.

5510 sayılı kanun ile aşağıda tablo olarak düzenlediğimiz kademeli bir sisteme geçilmiştir.

Bu yeni kademeli sigortalılık süresi ve prim gün sayısı artışı 01.10.2010 tarihinden itibaren  ilk kez sigortalı olanları bağlamaktadır.

01.10.2008 tarihinden sonra ilk kez sigortalı olan özürlülerin yaşlılık aylığı bağlanmasında aşağıda tabloda verdiğimiz prim gün sayısı ve sigortalılık süresi şartları aranacaktır. 

SİGORTALILIK SÜRESİNİN BAŞLANGICI	ÇALIŞMA GÜCÜNDEKİ KAYIP ORANI
	%50-59		%40-49
	Sigortalılık Süresi	Gün Sayısı	Sigortalılık Süresi	Gün Sayısı
01.10.2008 – 31.12.2008	16	3700	18	4100
01.01.2009-31.12.2009	16	3800	18	4200
01.01.2010-31.12.2010	16	3900	18	4300
01.01.2011-31.12.2011	16	4000	18	4400
01.01.2012-31.12.2012	16	4100	18	4500
01.01.2013-31.12.2013	16	4200	18	4600
01.01.2014-31.12.2014	16	4300	18	4680
01.01.2015’den sonra	16	4320	18	4680

Çalışma gücündeki kayıp oranı % 60 ve yukarısı olanlar bu yeni düzenlemeden sadece prim gün sayısı artışından etkileneceklerdir. 01.10.2008 tarihinden itibaren sigortalı özürlüler en az 15 yıl sigortalılık süresi ve en az 3960 gün şartlarına tabi olacaklardır.  

Bağ-Kur(4/b)’ Kapsamında Sigortalı Olanlar da Engelli Emekliliğinden Faydalanabilecekler: 

5510 sayılı kanunun sigortalılar arasında getirdiği adil düzenlemelerden biri de Bağ-Kur sigortalıların da artık engelli emekliliğinden faydalanmalarıdır. Bilindiği gibi SSK’lılar engelli emekliliğinden faydalanabilirken Bağ-Kurlular böyle bir haktan faydalanamıyorlardı. 01.10.2008 tarihinden itibaren Bağ-Kur’lular da özürlülük derecelerine göre erken emekli olabileceklerdir.

SONUÇ:

1. Doğuştan özürlü olan vatandaşlarımız, ilk kez sigortalı olarak çalışmaya başlamadan önce özürlü olan vatandaşlarımız engelli emekliliğinden faydalanarak yaş şartlarına tabi olmadan erken emekli olabilmektedirler.

2. İlk kez sigortalı olmadan önce % 60 ve yukarısı özürlü olan vatandaşlarımız malulen emekli olamazlar. Bu durumda olan vatandaşlarımız engelli emeklilik şartlarına tabidirler.

3. 01.10.2008 tarihinden itibaren Bağ-Kur kapsamında sigortalı olan vatandaşlarımız da özürlülük derecelerine göre erken emekli olabileceklerdir.

4. 01.10.2008 tarihinden önce sigortalı olup özürlü emekliliğinden faydalanmak isteyenler vergi indiriminden faydalanma şartı aranırken bu tarihten sonra ilk kez sigortalı olanlar için vergi indirim belgesi şartı aranmayacaktır.

NOT: Sorularınızı erkanakturk2@hotmail.com adresine gönderebilirsiniz.

23.12.2010

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.