Erkan Aktürk
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
erkanakturk2@hotmail.com

SGK'nın Kördüğümü: Doğum Borçlanması

Değerli okurlarımız, 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihten bu yana en çok yamalanan ve bir türlü harareti dinmek bilmeyen doğum borçlanmasını ele alacağız.

5510 sayılı kanun ile kadınlar için ilk kez uygulamaya konulan doğum borçlanması, kadınlar arasında büyük bir heyecan uyandırdı ancak S.G.K yöneticileri her ne hikmetse Muz Cumhuriyeti’ni bile aratmayacak uygulamalara girişerek kadınları defalarca hayal kırıklığına uğratmaya devam etmektedirler. S.G.K yöneticilerinin belki dikkatlerinden kaçmış olmalı ki; kanun, tebliğ, genelge nedir bu kavramların kısaca sözlük tanımları yaparak konumuza giriş yapacağız.

Kanun nedir?

Yasama organı tarafından, belirli şekillere uyularak düzenlenen ve yürürlüğe girmesinden itibaren toplum için uyulması gerekli ve zorunlu olan genel, soyut ve devamlı kuralları ihtiva eden tasarruf.

Yönetmelik nedir?

Yasa ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak amacıyla hazırlanan, düzenleyici kuralların yazılı olduğu resmî belge.

Genelge nedir?

Her kurum içersinde belli bir konuda yapılacak mevzuat uygulamalarına açıklık getiren, uygulamada görülen eksiklik ve aksaklıkların düzeltilme yollarını gösteren, usulsüz uygulamaları kaldıran ayrıntılara ilişkin genel emirlerdir.

Yukarıda sözlük anlamlarını verdiğimiz terimlerden de anlaşıldığı gibi bu terimleri hiyerarşik bir sıralamaya koyduğumuzda kanun=yönetmelik=genelge olarak yazabiliriz. Demek ki genelgeler yönetmeliklere yönetmelikler de kanunlara aykırı olamaz. Maalesef kendi başına hükümran olan Sosyal Güvenlik Kurumu, kanunları emekçiler aleyhine istediği gibi yorumlamakta ve uygulamaya sokmaktadır.

DOĞUM BORÇLANMASININ KANUNİ DAYANAĞI VE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun  41. maddesinin a) bendinde “Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalı kadının, iki defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla talepte bulunulan süreleri kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları ve talep tarihinde 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın % 32'si üzerinden hesaplanacak primlerini borcun tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödemeleri şartı ile borçlandırılarak, borçlandırılan süreleri sigortalılıklarına sayılır.”

Aynı maddenin üçüncü paragrafında şu ifade kullanılmıştır. “Bu Kanuna göre tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür“

Kanun’da şartları ve çerçevesi belirlenen doğum borçlanması ile ilgili ana hatlar şunlardır:

a)      4/a kapsamında işçi olarak tanımlanan kadınlar borçlanma yapabilirler,

b)      En fazla iki doğum için borçlanma yapılabilir,

c)      Her doğum için 2 yıl borçlanma yapılabilir,

d)      Doğumdan sonra sigortalı olarak çalışmamak ve çocuğun yaşaması şartı aranmaktadır.

5510 sayılı kanunun yürürlüğe girdiği tarihten bugüne kadar birkaç kez tebliğlerle doğum borçlanması ile ilgili hususlar yorumlanmış ama her seferinde yanlış yorumlandığı kanuna aykırı şartlar konulduğu için değişikliklere gidilmiştir. İlk yayınlanan tebliğler de sigortalı kadının doğumdan sonra çalışmadığı iki yıllık süreyi borçlanabileceği ve doğumdan önce sigortalılık niteliğini yitiren kadınların 300 gün içinde doğum yapmaları halinde çocuğun yaşaması ve doğumdan sonra adına prim ödenmemiş olması şartıyla borçlanma yapılabileceği duyuruldu. Yanlış hesap hukukta döner sözü ile açılan davaları S.G.K tek tek kaybetmeye başlayınca 300 gün şartından vazgeçti.

01.07.2010 Tarihli ve 27628 nolu hizmet borçlanma işlemlerinin usul ve esasları hakkında tebliğ ile hizmet borçlanması ile ilgili usuller yeniden gözden geçirilmiş dava konusu edilen hususlar bu tebliğ ile giderilmeye çalışılmıştır. Herkes büyük bir merakla ve sevinçle genelgeyi beklerken uzun bir sessizlikten sonra 16.09.2010 tarihli 2010/106 nolu genelge yayınlanarak büyük bir bekleyiş içinde olan kadınları hayal kırıklığına uğrattı. Tebliğ ile yapılan düzenlemeler şunlardır:

İLK KEZ SİGORTALI OLMADAN ÖNCE DOĞUM YAPAN KADINLAR

S.G.K Başkanlığı, kanunu görmezden gelerek doğum borçlanması işlemlerini tamamen bir kördüğüme çevirdi.2010/106 nolu genelge ile sigortalı olmadan önce doğum yapan kadınların borçlanma yapma haklarını gasp etmiş oldu. 5510 sayılı Kanun’da borçlanma yapılacak süreler ile ilgili tescil şartı aramaz iken genelge ile tescil şartı getirildi.

S.G.K “Bu Kanuna göre tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür“ bu paragrafı kendi mantığı ile yok saymaktadır. Sosyal güvenlik merkezlerine yapılacak başvurularda genelge gerekçe gösterilerek borçlanma talepleri reddedilecektir. Emekçilerle Sosyal Güvenlik Kurumu arasında bitmek bilmeyen yeni bir hukuki süreç daha başlayacaktır.  

TESCİL TARİHİNDEN SONRA YAPILAN DOĞUMLAR VE ARANAN ŞARTLAR 

Yukarıda ifade ettiğimiz gibi S.G.K 2010/106 sayılı genelge ile eski adıyla SSK’lı yeni adıyla 4/a sigortalı kadınların tescil tarihinden önceki doğumları için borçlanma taleplerini kabul etmeyecektir.

Borçlanma işleminin yapılabilmesi için ;

a)      Sigortalı tescil işleminin yapılmış olması,

b)      Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni sürelerini borçlanabilirler,

c)      Doğum tarihinde sonra iki yıllık sürede sigortalı olarak çalışmamış olması,

d)      Çocuğun yaşıyor olması şartı aranacaktır.

Örnek 1: İlk kez 01.01.2007 tarihinde 506 sayılı yasa kapsamında tescili yapılan sigortalı Ayşe 01.03.2005 tarihinde ilk doğumunu 01.05.2008 tarihinde de ikinci doğumunu yapmıştır. 01.07.2010 tarihinde yeniden hizmet akdi ile çalışmaya başlamış olduğunu varsayalım bu durumda doğum borçlanması yapmak isteyen sigortalı Ayşe’nin ilk doğumunu, sigortalı olmadan önce yaptığı için talebi kabul edilmeyecek ancak ikinci doğumunu tescil tarihinden sonra yaptığı için 2 yıllık süreyi borçlanabilecektir.

Örnek 2: 01.01.2000 tarihinde ilk kez 506 sayılı yasa kapsamında sigortalı olan sigortalı Hatice, 01.03.2002 tarihinde ilk doğumunu, 05.05.2005 tarihinde de ikinci doğumunu yaptığını varsayalım bu durumda iki doğumun tescil tarihinden sonra yaptığı için ve bu sürede de sigortalı olmaması ve çocuğunun da yaşaması şartıyla borçlanma yapabilecektir.  

DOĞUM TARİHİNDEN SONRA İKİ YILLIK SÜRE DOLMADAN ÇOCUĞU VEFAT EDEN KADIN SİGORTALININ BORÇLANABİLECEĞİ SÜRE

Doğum borçlanmasında borçlanılacak iki yıllık süre, azami borçlanılabilecek süredir. Doğum tarihinden bir yıl sonra çocuğun vefatı halinde ve bu sürede sigortalı olarak çalışmamış olması şartıyla bir yıllık süreyi borçlanabilecektir. 

TARIM SSK KAPSAMINDA TESCİLİ YAPILAN KADIN SİGORTALININ BORÇLANMA DURUMU 

Doğum borçlanması sadece eski adıyla SSK’lı yeni adıyla 4/ a sigortalı kadınlarının bu kanunlar kapsamında tescillerinin yapılmış olması ve doğumlarının da bu kanunlara tabi iken veya bu kanunlara tabi zorunlu sigortalılığının sona erdiği tarihten sonra yapılan doğumları kapsamaktadır. 2925 sayılı yasa kapsamında tarım sigortalılığı tescili yapılan kadın sigortalıların, bu kanuna tabi iken veya bu kanuna tabi sigortalılığı sonra erdikten sonra yapacakları doğumlarla ilgili borçlanma talepleri kabul edilmeyecektir.

Örnek 3: 10.04.2005 – 31.12.2005 tarihleri arasında tarım sigortalılığı bulunan sigortalı Gülcan, 20.02.2006 tarihinde doğum yapmıştır. Bu durumda, doğumdan önce tarım sigortalılığı tescil edildiği ve 506 sayılı yasa kapsamında tescili bulunmadığı için borçlanma talebinde bulunmayacaktır. 

BAĞ-KUR KAPSAMINDA TESCİLİ YAPILAN KADIN SİGORTALININ BORÇLANMA DURUMU

Doğumdan önce tarım sigortalılığı tescil edilen kadınlarla ilgili durum bağ-kur kapsamında tescili yapıldıktan sonra çalışmaya başlayan kadınlarla ilgili durum aynıdır. Bağ Kur kapsamında sigortalılığı tescil edildikten sonra yapılan doğumlar ya da ilk kez 506-5510 sayılı kanunlar kapsamında tescili bulunan ama daha sonra Bağkur bugünkü adıyla 4/b kapsamında zorunlu sigortalı olan kadınların zorunlu sigortalılığı sona erdikten sonra doğum yapılmış ve yeniden 4/a kapsamında sigortalılığı başlanmadan doğum yapılmış ise; doğum borçlanma işlemi yapılmayacaktır. 

Örnek 4: 01.08.1998 tarihinde 1479 sayılı yasa kapsamında sigortalı olan sigortalı Leyla, 31.12.1999 tarihinde kanun kapsamında çıkmıştır. 01.06.2000 tarihinde doğumunu yapmıştır. Doğum tarihinden sonra 2 yıl süreyle çalışmamış olup 01.07.2003 tarihinde 506 sayılı kanun kapsamında çalışmaya başlamıştır.

Böyle bir durumda Leyla hanım, doğum yapmadan önce 1479 sayılı Bağ-Kur  kapsamında sigortalı olduğu için ve doğumdan önce 506 sayılı kanun kapsamında sigortalı olarak hizmet akdi ile bir işyerinde çalışması bulunmadığından borçlanma işlemi yapamayacaktır. 

2010/106 sayılı genelge ile getirilen yeni düzenleme ile dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:

a)      Tescil tarihinden  önce yapılan doğumlar için borçlanma talepleri kabul edilmeyecektir.

b)      Doğum borçlanması en fazla iki doğum için borçlanma yapılabilecek ve her doğum için en fazla 2 yıl borçlanma yapılabilecektir.

c)      Tarım sigortalı olarak tescili yapılan kadınlar doğum borçlanması yapamayacaklardır.

d)      Doğum borçlanması, sadece 506 sayılı yasa kapsamında sigortalılığı tescil edildikten sonra yapılan doğumları kapsamaktadır.

e)      1479 sayılı yasa kapsamında ve 5510 sayılı kanunun 4/b kapsamında zorunlu sigortalı olanların zorunlu sigortalılığı sona erdikten sonra 4/a sigortalılığı tescil edilmemiş veya yeniden sigortalılığı başlatılmamış ise zorunlu bağ kur sigortalılığından sona yapılan doğumları doğum borçlanması kapsamında borçlanamayacaklardır.

NOT: Sorularınızı mail adresime gönderebilirsiniz.

24.09.2010

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.