Erkan Aktürk
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
erkanakturk2@hotmail.com

İsteğe Bağlı Sigortalıların Dikkatine!

31.05.2006 tarihinde T.B.M.M.’de kabul edilen ve 16.06.2006 tarihinde Resmi Gazete’den yayınlanan 01.01.2007 tarihinde yürürlüğe girmesi planlanan 5510 sayılı Sosyal Güvenlik ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun Anayasa Mahkemesinin 15.12.2006 tarihli ve 2006/112 sayılı kararı ile çok sayıda maddeleri iptal edilince, yürürlük tarihi hep arka arkaya birkaç kez ertelendi. 2007 yılında seçim telaşı ile geçiren hükümet, seçim sonrası Sayın IMF( Uluslar arası Para Fonu) direktörlerinin telkinleri ve direktifleri sayesinde öncelikli olarak mesaisini Sosyal Güvenlik Yasası’na ayırdı. Hükümet ve sosyal taraflar arasında pazarlık konusuna dönüşen Sosyal Güvenlik Yasası sivil toplum örgütlerinin etkisizliği ile ciddi hak kayıplarıyla Genel Kurul’a taşındı

            17.04.2008 tarihli 5754 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kanununda değişiklik yapılmasına dair Kanun T.B.M.M’ de kabul edilerek Çankaya’ya gönderildi. Veto mekanizmasının pek kullanılmadığı bu dönemde herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan ilan edilebilir.

Bu çalışmamızda Bağ-kur ve S.S.K’ da isteğe bağlı sigorta hakkında özet bilgi verilecek, Sosyal Güvenlik ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında isteğe bağlı sigortayı her yönüyle irdelemeye çalışacağım. 

A- BAĞ-KUR’DA İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK:

1479 sayılı Bağ-Kur kanunun 24. maddesinde bu kanun kapsamında zorunlu Bağ Kur sigortalısı olacaklar ile bu kanun kapsamında sigortalı olamayacaklar düzenlenmiştir. Bu maddeye göre;

Kanunla ve Kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulu sosyal güvenlik kuruluşları kapsamı dışında kalan ve herhangi bir işverene hizmet akdi ile bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan;

a) Esnaf ve Sanatkâr Sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşuna usulüne uygun olarak kayıtlı olanlar

b) Kollektif şirketlerin ortakları,

c) Adi Komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları

d) Limited şirketlerin ortakları,

e) Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları,

f) Donatma iştirakleri ortakları,

g) Anonim şirketlerin kurucu ortakları ile yönetim kurulu üyesi olan ortakları,

1479 sayılı kanuna göre zorunlu bağ kur sigortalısı olmak zorundadırlar.  

a) 18 yaşını doldurmamış olanlar,

b) Kanunla veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulu sosyal güvenlik kuruluşlarına prim veya kesenek ödeyenlerle bu tür kuruluşlardan malullük veya yaşlılık aylığı ile daimi tam işgöremezlik geliri almakta olanlar, aylık veya gelir bağlanması için talepte bulunmuş olanlar (Dul ve yetim aylığı veya Sosyal Sigortalar Kurumundan geçici veya sürekli kısmi işgöremezlik geliri alanlar hariç),

c) Tarım işi yapanlar (Tarım sanatlarına ait işleri yapanlar hariç),

bu kanun kapsamında  Sigortalı sayılmazlar.

            Yukarıda kimlerin sigortalı sayılacağı ile sigortalı sayılmayacakların dışında kalanlar talepleri halinde isteğe bağlı sigortalı olabileceklerdir. Bu kanunun 79. maddesinde kimlerin isteğe bağlı sigortalı olabilecekleri düzenlenmiştir. Bu kapsam içinde düzenlenenler  şunlardır: 

a) Ev kadınları,

b) Herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna tabi olmayanlar,

c) Türkiye'de ikamet eden yabancı uyruklular,

 talepleri halinde isteğe bağlı sigortalı olabilirler. 

İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIĞIN TESCİLİ VE BASAMAK TESPİTİ:

Zorunlu bağ kur sigortalılığında olduğu gibi isteğe bağlı sigortalılıkta da aynı usuller uygulanır. Bilindiği gibi bağ kur da 24 basamaklı bir sistem bulunmaktadır. Zorunlu veya isteğe bağlı sigortalı olacak kişiler diğer sosyal güvenlik kurumlarında hizmetleri var ise bu kurumlardan geçen süreler göz önünde bulundurulur ve tabi olacağı basamak tespit edilir.

B- I. SOSYAL SİGORTALAR KAPSAMINDA İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK: 

506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’un 85. maddesinde düzenlenmiş bulunan isteğe bağlı sigortalılık için bazı şartlar aranmaktadır.

a) en az 1080 gün prim ödemiş bulunmak,

b) herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna zorunlu ya da isteğe bağlı sigortalı olmamak,

c) isteğe bağlı sigorta talep formu ile kuruma müracaat etmek 

            1479 sayılı Bağ kur kanunu’nda düzenlenmiş bulunan isteğe bağlı sigortadan farklı olarak en az 1080 gün prim ödeme şartı aranmaktadır. 1080 günlük prim ödeme şartında dikkate alınan primlerin sadece S.S.K’ya fiilen ödenmiş olması gerekmektedir.1080 gün prim ödeme şartın yerine getirilmesinde diğer sosyal güvenlik kurumlarından geçen hizmetlerin birleştirilmesi veya borçlanmalar dikkate alınmamaktadır. 

II. İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIĞIN TESCİLİ VE PRİM TUTARI:

Durumları yukarıda belirtilen şartlara uygun olanlar ikamet ettikleri yerdeki, sigorta müdürlüğüne isteğe bağlı sigorta başvuru belgesi ile müracaat ederek tescillerini yapabilirler.

            01.08.2004 tarihinden itibaren isteğe bağlı sigorta prim oranın % 25 olarak belirlendi. İsteğe bağlı sigortalı olanlar, her yıl açıklanan sigorta primine esas kazancın alt ve üst sınırları arasında kalmak şartıyla diledikleri tutarı belirleyebilir ve bu tutarın % 25’i oranında hesaplanan primi ödeyeceklerdir. 

C - SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KAPSAMINDA İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK:

            31.05.2006 Tarihinde kabul edilen 5510 sayılı S.S.ve G.S.S’nin 50.51.52. maddelerinde isteğe bağlı sigortaya ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Bir çok maddeleri yeniden gözden geçirilen 5510 sayılı kanunun isteğe bağlı sigortalılıkla ilgili maddelerinde de değişiklikler ve eklemeler yapılmıştır. 

I - İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLMANIN ŞARTLARI:

506 sayılı kanun kapsamında isteğe bağlı sigortalı olmanın en önemli şartı olan; 1080 gün prim ödeme şartı, 5510 sayılı kanun ile kaldırılmaktadır. İsteğe bağlı sigortalı olmak isteyen ev hanımlarına engel olan 1080 gün prim ödeme şartı da bu yasanın yürürlüğü girmesi halinde tarihe karışmış olacaktır. 5510 sayılı kanun kapsamında aranan şartlar 5754 sayılı kanunun 30. maddesi ile yeniden düzenlenmiş ve aranan şartlar şu şekilde sıralanmıştır: 

a) Bu Kanuna tâbi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içerisinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak,

b) Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak,

c) 18 yaşını doldurmuş bulunmak,

d) İsteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma başvuruda bulunmak,

5510 sayılı kanunun getirdiği yeniliklerden biri de artık kısmi istihdam edilenlerin, talep etmeleri halinde ay içinde sigortalı olarak gösterilmeyecekleri günleri isteğe bağlı olarak ödeme avantajı getirilmektedir. 506 sayılı kanun kapsamında aranan şartlardan biri de herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna zorunlu veya isteğe bağlı olarak tabi olmamak ve bir ay içinde 30 gün sigortalı olmak şartları aranmaktaydı. Yapılan düzenleme çerçevesinde bu şart ta kaldırılmış oluyor.

Kendi sigortalılığı nedeniyle yaşlılık aylığı bağlanmış olanlar, İsteğe bağlı sigortalı olamazlar

İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için getirilen şartlardan biri de, 18 yaşını doldurmuş olma şartı aranmaktadır. Bir işverene bağlı bir işyerinde bir hizmet akdi ile çalışıp ta 18 yaşını doldurmamış olanlar için tüm sigorta kollarına tabi olma yönünde bir kısıtlama söz konusu olmaz iken; isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenlerin kesinlikle 18 yaşını doldurmuş olma şartı aranmaktadır.

İsteğe bağlı sigortalı olabilmenin bir diğer şartı da isteğe bağlı sigorta talep formu ile kuruma başvurmak gerekiyor. 

II - İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIĞIN TESCİLİ VE PRİM TUTARI:

İsteğe bağlı sigortaya prim ödemek isteyenler, isteğe bağlı sigorta talep formunu, ikamet ettikleri bölgedeki Sosyal güvenlik kurumu müdürlüğüne vererek, talebin kurumun kayıtlarına intikal ettiği tarihi takip eden günden itibaren başlayacaktır.

            İsteğe bağlı sigortalılık ile ilgili en önemli düzenlemelerden biri de prim oranıdır.

506 sayılı yasa kapsamında isteğe bağlı sigortalı  olanlar prime esas kazancın alt ve üst sınırları arasında kalmak şartıyla belirledikleri tutarın % 25 oranında prim ödemekte iken; yeni kanunun fiili olarak yürürlüğe girmesi ile bu oran, prime esas kazancın alt ve üst sınırları arasında kalmak şartıyla belirleyecekleri tutarın % 32 ‘si oranında prim ödeyeceklerdir.

Bu oranın % 20’si yaşlılık, malullük, ölüm sigortaları, % 12’si genel sağlık sigortası prim oranlarından oluşmaktadır.

506 sayılı yasa kapsamında isteğe bağlı sigortalı olanlar, kısa vadeli sigorta kollarına prim ödemedikleri için sağlık sigortasından yararlanmamaktaydılar. Yasanın yürürlüğe girmesi ile beraber isteğe bağlı sigortaya prim ödeyenler veya isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenler genel sağlık sigortalısı sayılacak ve belirleyecekleri tutar üzerinden % 12 oranında prim ödemeleri gerekecektir. İsteğe bağlı sigortalı olup sigortalı eşinin sağlık sigortasından yararlanan hanımlar için kötü bir sürpriz olacaktır.

5510 sayılı kanun’un 52. maddesinin ikinci paragrafında ifade edildiği gibi; “isteğe bağlı sigortalı olan, bakmakla yükümlü olunan kişi olsa dahi genel sağlık sigortalısı sayılacak ve genel sağlık sigortası primini de ödemekle yükümlü olunacak” denilmektedir.

Örnek 1 : 506 sayılı yasa kapsamında isteğe bağlı sigortalı olan bir vatandaşımızın ödediği prim tutarı aşağıdaki gibidir:

01.01.2008- 30.06.2008 tarihleri arasında prime esas kazanç alt sınır: 608,40 YTL,

01.01.2008- 30.06.2008 tarihleri arasında prime esas kazanç üst sınır: 3.954,60 YTL

Bu sigortalının, prime esas kazancın alt sınırı olan 608,40 YTL üzerinde hesaplanan primi ödediğini varsayarsak;

608,40 YTL* % 25 = 152,10 YTL prim ödemektedir.
 

Örnek 2 : 5510 sayılı kanunun 01.10.2008 tarihinden itibaren yürürlüğe gireceğini düşünürsek bu vatandaşımızın prim tutarı şu kadar olacaktır:

01.07.2008- 31.12.2008 tarihleri arası prime esas alt kazanç: 638,70 YTL,

01.07.2008- 31.12.2008 tarihleri arası prime esas üst kazanç: 4.151,70 YTL

Bu vatandaşımızın prime esas kazancın alt sınırı üzerinden prim ödemeyi belirlediğini varsayarsak hesaplama şu şekilde olacaktır:

 638,70 YTL* % 32 = 204,38 YTL olacaktır.

 

III- SONUÇ:

5510 sayılı kanun’un yürürlüğe girmesi ile beraber 1479 sayılı Bağ kur kapsamında uygulanan isteğe bağlı sigortalılıkta, 506 sayılı kanun kapsamında uygulanan isteğe bağlı sigortalılıkta çok önemli değişiklikler olacaktır. Bu kanun ile beraber 506 sayılı kanun kapsamında uygulanan isteğe bağlı sigortalılık tarihe karışacaktır. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ilk kez isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenler 5510 sayılı kanunun 4. maddesinde sigortalı sayılanlar başlığı altında düzenlenen Bağ kur sigortalılarının tabi olacağı 4 (b)’li  olarak kamuoyunda telaffuz edilen, hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar olarak değerlendirilecektir. Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk kez isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenler, bağ kur sigortalılarının emekliliği için aranan şartlara tabi tutulacaktır.

İsteğe bağlı sigortalı olup ta sigortalı eşinin sağlık sigortasından yararlananlar için genel sağlık sigortası primi ödemeleri zorunlu kılındığı için bir dezavantaj getirirken, isteğe bağlı sigortalı olup ta herhangi bir sağlık güvencesi olmayanlar için de bir avantaj yaratılmış oldu.

Kanunlara Göre İsteğe Bağlı Sigortalılık
	1479 Sayılı Kanun	506 sayılı Kanun	5510 Sayılı Kanun
sağlık primi	ödenmez	ödenmez	ödenecek
Prim Tutarı	20%	25%	32%

  

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

1479 SAYILI BAĞ KUR KANUNU,

506 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR KANUNU,

5510 SAYIL SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU,

5754 SAYILI KANUN

 

29.05.2008

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.