Erkan Aktürk
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
erkanakturk2@hotmail.com

Analik Sigortası Sigorta Kolu Üzerine Bir Değerlendirme

Bayan okurlarımızdan gelen soruların önemli bir kısmı analık sigortası kapsamında yapılan sağlık ve parasal yardımlardan oluşmaktadır. Uzun bir süredir ara verdiğim yazılarıma bu hafta yine her zamanki gibi emekçilerimizin kafalarını karıştıran soruları cevaplamaya çalışacağım. Bu yazımızda da yine konunun anlaşılır somut olabilmesi için bir okurlarımızdan gelen sorular çerçevesinde irdeleyeceğiz. 

Soru:1) Özel Mecidiyeköy Çevre Hastanesi sağlık kurulu raporunda;

Karar:36 haftalık gebe olan hastamız 05/06/07 tarihinden itibaren istiharatlidir.

Diğer bir raporda ise aynı hastanenin yazmış olduğu yazı SSK İL MÜDÜRLÜĞÜ’NE FINDIKLI şeklinde başlayan

Karar: Hasta 18/06/07 tarihinde sezeryan ile ameliyat oldu.hastanın doğum sonrası yasal doğum izni kullanması uygundur.hasta(36 haftalık gebeyken doğum öncesi iznini kullanmış ) gereğini yapılmasını bilgilerinize arz ederim diye bir rapor yazmış. Bu arkadaş için yapmam gerekenleri açıklar mısınız?

Ömer Dalımdu-İSTANBUL

Soru 2) Geçen yıl evlendim çalıştığım işyerinde bir yıllık süreyi geçirmeden kıdem tazminatımı alabilmek için ayrılmak istiyorum.nikah tarihinden itibaren bir yıllık sürenin dolacağı tarihte doğumuma da üç ay kalmış olacak. İşgöremezlik parası alabileck miyim? Ceyda YAMAN-İSTANBUL

 

I- ANALIK SİGORTASI NEDİR?

Analık sigortası; 506 sayılı sosyal sigortalar kanununda yer alan kısa vadeli  bir sigorta koludur. Bir işverene bağlı, bir iş sözleşmesi ile çalışan diğer bir anlatımla sigortalılığı tescil edilmiş her işçi analık sigortası kapsamındadır. İşveren, prime esas kazanç üzerinde % 1 oranında prim öder. Bu oran işçinin maaşında kesilmez.
 

II- ANALIK SİGORTASININ SİGORTALILARA SAĞLADIĞI AVANTAJLAR NELERDİR?

Bu soruyu sigortalı erkek ve sigortalı kadın açısından ayrı ayrı ele almak gerekiyor. 

A-    Sigortalı Erkeklere Sağladığı Avantajlar:

Analık sigortasının erkek sigortalılara sağladığı avantajlardan sigortalı olmayan eşinin analığı halinde yararlanabilecektir. Sigortalı erkeğin sigortalı olmayan eşine analığı halinde başlıca şu yardımlar yapılacaktır.  

·        Gebelik muayenesinin yaptırılması ve gerekli sağlık yardımlarının sağlanması,

·        Doğumda gerekli sağlık yardımlarının sağlanması, 

·        Emzirme yardım parası verilmesi,  

·        Analık hali sebebiyle gerekirse yurt içinde başka bir yere gönderilmesi,  

Şayet; sigortalı erkek evli değil ise veya evli olmakla beraber eşi sigortalı olarak bir işyerinde çalışıyorsa analık sigortasından hiçbir şekilde yararlanamayacaktır. Analık sigortası kısa vadeli bir sigorta kolu olduğundan dolayı emeklilikte de bir faydasını görmeyecektir. Eşi sigortalı olmayan erkek sigortalının, analık sigortasından sağlanan bazı yardımlardan yararlanabilmesi için şu şartların yerine getirilmiş olması gerekir:

1-     Sigortalı olarak bir işyerinde çalışmak,

2-     Evli olmak,

3-     Resmi nikahın kıyılmış olması,

4-     Eşine sağlık yardımlarının yapılabilmesi için; işveren tarafından kendileri için 120 gün analık sigortası primi ödenmiş olması,

5-     Eşinin zorunlu sigortalı kapsamında olmaması şarttır. 

B-    Sigortalı Bayanlara Sağladığı Avantajlar:

İş kanunumuzun 74. maddesinde kadın sigortalıların gebeliği halinde yapılması gereken usul ve esasları düzenlemiştir. Konumuzla ilgili kanun maddesinde şu ifade kullanılmıştır.

“Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.”

Kanun maddesin de de anlaşılacağı gibi analık sigortası kadın sigortalılara bazı avantajlar sağlamaktadır. Bu avantajın başında da kadın sigortalıların doğum öncesi ve doğum sonrası izinli sayılmalarıdır. Kanun çerçevesinde sigortalı kadınlara sağlanan yardımlara kısaca değinelim. 

a)Doğum Öncesi İzin: 

74. maddeden de ifade edildiği gibi sigortalı kadınların analığı halinde  doğuma sekiz hafta kaldığında çalıştırılmamaları gerektiğinden kontrol, muayene için gittikleri sağlık tesisinde kendilerine işgöremezlik belgesi düzenlenerek doğum öncesi izine ayrılır. Doğuma sekiz hafta kaldığında sağlık tesisi doktoru istirahat raporunda  doğuma kalan süreyi belirtir. İstirahatın başladığı tarihi belirterek ‘doğum öncesi izine ayrılması uygundur’ ifadesi yazılır. Doğum öncesi istirahat raporunda iznin başladığı tarih yazılır ancak; doğum öncesi izinin bitiş tarihi belirtilmez. Normal gebelik süresi 40 haftadır. Bu da 280 güne ya da 9 ay 10 güne tekabül eder. 32. haftadan itibaren izine ayrılan anne adayları erken doğum doğum yapmaları halinde annelik sevincini erken yaşarlarken; doğum öncesi izin süresinde de kısalma söz konusu olmaktadır. 32. haftadan itibaren izine ayrılan sigortalı bayan, 39. haftadan doğum yapması halinde doğum öncesi izin süresi 7 hafta olacaktır.  

b) Doğum Sonrası İzin:

Doğum sonrası izin hakkı, doğumun gerçekleştiği günden itibaren başlar. Doğum öncesi izine ayrılan hanımlar, doğum yaptıktan sonra kendilerine verilen istirahat raporuna doğum sonrası izinin başlangıç tarihini yazdırmaları gerekiyor.  Bu istirahat süresi de 8 haftadır. 

c) İşgöremezlik Ödeneği:

Sigortalı olmanın nimetlerinden biri de, sigortalı bayanın doğum yapması halinde doğum öncesi ve doğum sonrası çalışamadığı süreler için kendilerine verilen işgöremezlik ödeneğidir.

İşgöremezlik gelirinin alınabilmesi için başlıca şu şartlar aranacaktır:

• Doğumun gerçekleştiği tarihten geriye doğru bir (1) yıl içinde en az 120 gün analık sigortası primi beyan edilmiş olması ,
• Doğum öncesi ve doğum sonrası istirahat raporlarının alınmış olması.

Tarafıma iletilen sorulardan da anlaşılacağı üzere vatandaşlarımız analık sigortası kapsamında verilen işgöremezlik yardımının sigortalı tüm kadınlara verildiğini düşünmektedirler.

Bu tamamen yanlış bir duyumdur. Bu konuyu doğumdan önce sigortalılık niteliği devam edenler ile doğumun gerçekleştiği tarihten önce sigortalılık niteliği yitirenler olarak iki ayrı açıdan irdelememiz gerekir. 

Sigortalılık niteliği devam edenler:

Sigortalılık niteliği devam eden hanımların analık sigortası kapsamında sağlanan sağlık yardımlarından yararlanabilmeleri, kendileri için en az 90 gün analık sigortası primi beyan edilmiş olması şarttır., geçici işgöremezlik yardımından yararlanabilmeleri için de doğum öncesi izine ayrıldığı tarihten geriye doğru bir yıl içinde kendileri için en az 120 gün analık sigortası primi beyan edilmesi şarttır.  

Sigortalılık niteliğini kaybedenler:

Çalıştıkları işyerinde herhangi bir nedenden dolayı ayrılan kadın işçiler ile eşi sigortalı olmayan sigortalı erkek için 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunun 51. maddesinde sigortalılık niteliğini yitirenler ile ilgili şu açıklama yapılmıştır: “2 nci maddede belirtilen sigortalılık niteliğini yitirenler, bu niteliğin yitirilişinden başlamak üzere 300 gün içinde çocukları doğarsa, sigortalı kadın veya ka­rısı analık sigortası yardımından yararlanacak sigortalı erkek için doğum tarihinden önceki 15 ay içinde en az 120 gün analık sigortası primi ödenmiş olması şartıyla, bu ka­nunda yazılı analık sağlık ve emzirme yardımlarından veya 46 ncı maddede yazılı maktu para yardımından yararlanırlar. “

Bu maddeyi açmak gerekirse;

a)             sigortalı kadın ile eşi sigortalı olmayan sigortalı erkeğin herhangi bir nedenden dolayı hizmet akitlerinin sona ermiş olması,

b)             sigortalılık niteliğinin yitirilişinden itibaren 300 gün içinden doğum olayının gerçekleşmesi.

c)             Doğumun gerçekleştiği tarihten itibaren geriye doğru 15 ay içinde kendileri için 120 gün analık sigortası priminin ödenmiş olması,

d)             Analık sigortası kapsamında sağlanan sağlık yardımları ile emzirme yardımı yapılır. Özellikle altını çizmek istiyorum doğum öncesi istirahat raporu almadan önce sigortalılık niteliği sona ermiş ise; sigortalı kadınlara analık sigortası kapsamında verilen analık geçici işgöremezlik geliri ödenmez. Geçici işgöremezlik gelirinden yararlanabilmek için doğum öncesi izine ayrılmadan önce hizmet akdinin devam ediyor olması şarttır.  

IV- ANALIK SİGORTASI KAPSAMINDA SAĞLANAN YARDIMLARDAN NASIL YARARLANILIR VE HANGİ EVRAKLARLA NEREYE BAŞVURULUR

a)      Gerek sigortalı kadın gerekse eşi sigortalı olmayan sigortalı erkeğin eşi, kontrol, muayene ve tedavi için kurum sağlık tesislerinde, kurum ile protokol yapılmış özel sağlık tesislerinde yararlanabilirler.

b)      Sigortalılık niteliği devam eden sigortalı kadınlar doğum öncesi gebelik istirahatından yararlanabilmeleri için kurum sağlık tesislerinden geçici iş göremezlik belgesi almaları gerekmektedir.

c)      Doğumun gerçekleşmesinden sonra sigortalı kadının iş göremezlik belgesinde açık olan gebelik istirahat bitiş tarihini yazdırmaları, doğum sonrası analık istirahat raporu almaları gerekmektedir. Doğum sonrası analık istirahat başlangıç tarihinin belirlenebilmesi için kendileri ile beraber doğum evrakının da götürülmesi gerekiyor.

d)      Analık geçici iş göremezlik geliri beş yıllık zamanaşımına tabidir. Sigortalı kadın bu gelirini haftalık olarak alabileceği gibi istirahatın bitiminden sonra toplu olarak ta alabilir.

e)      İş göremezlik geliri alacak sigortalı kadın, işgöremezlik gelirini işyerinin bağlı bulunduğu sigorta müdürlüğünden alırlar.

f)        İşgöremezlik geliri alabilmek için şu evraklarla sigorta müdürlüğüne gidilmelidir:

·        Doğum öncesi izine ayrıldığı gün itibariyle geriye dönük 120 günlük vizite kağıdı,

·        Doğum tarihli geriye dönük 120 günlük vizite kağıdı,

·        Doğum öncesi/sonrası istirahat raporları aslı,

·        İstirahat süresince işyerinde çalışmadığına dair işveren yazısı,

·        Emzirme yardımı için çocuğun kimlik fotokopisi,

·        Sigortalının kimlik fotokopisi, 

V- DOĞUM ÖNCESİ VE DOĞUM SONRASI İSTİRAHAT RAPORU ALAN İŞÇİ İÇİN İŞVERENLERİN /MESLEK MENSUPLARININ YAPMASI GEREKENLER:

E-mail adresime gelen sorulardan bir kısmı da istirahat süresince işverenin prim beyan edip etmeyeceği merak edilmektedir. Gerek gebelik istirahatı süresince gerekse doğum sonrası istirahat süresince işverenin istirahat raporu alan işçi için prim beyan etme mecburiyeti bulunmamaktadır.   Sigortalı kadının doğum öncesi ve doğum sonrası istirahatı bitene dek kuruma verilen aylık sigorta prim bildirgelerinde işçinin çalışamadığı günlerin nedeni  “istirahat”  olarak belirtilecek olup bu sigortalı için Ek:8 eksik gün bildirme formu düzenlenerek sigorta müdürlüklerinin ek:8 eksik gün bildirme servisine iadeli taahütlü posta olarak ya da elden kuruma verilmelidir.

SONUÇ:

Sayın Ceyda hanım, doğum öncesi istirahat raporu alamadan iş sözleşmesini feshedeceğini bu durumun işgöremezlik geliri almasına engel olup olamayacağını merak etmektedir. Sosyal güvenlik uzmanlarımız kanun tasarılarını hazırlarken maalesef bu kanunları okuyanların nasıl anlayacaklarını değil de kendilerinin anlayabileceği dilden hazırlamaktadırlar. 506 sayılı kanunun 49.maddesinde geçici işgöremezlik başlığı altında şu ifade kullanılmıştır:

“Kendisi için doğumdan önceki bir yıl için­ de en az 120 gün analık sigortası primi ödenmiş bulunan sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise, doğumdan önceki sekiz haftaya iki haftalık süre ilave edilerek çalışmadığı her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilir.  “

Yukarıdaki açıklamayı okuyanlar öncelikle şunu anlayacaklardır. Sigortalı kadın, doğum yapmadan önceki bir yıl içinde 120 günü var ise geçici iş göremezlik gelirinden yararlanabileceklerdir. Teoride bu ifade kullanılırken, pratik hayatta doğum öncesi istirahat raporu almadan önce hizmet akdinin devam ediyor olması başka bir anlatımla sigortalılık niteliğinin devam etmesi şartı aranmaktadır.  Bu açıklamalardan sonra değerli anne adayı Ceyda hanıma olumlu bir cevap veremeyeceğiz.

 

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu

 

18.12.2007

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.