Erkan Aktürk
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
erkanakturk2@hotmail.com

Meslek Mensuplarının Ve İşverenlerin Dikkatine

A. GİRİŞ

Değerli muhasebeTR izleyenleri bu çalışmamızda 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Ve Genel Sağlık Sigortası kapsamında işverenlerin yükümlülüklerini ele almaya çalışacağız. İşverenin yükümlülükleri denilince ilk olarak aklımıza işyeri bildirgesi, sigortalının tescili, kuruma verilmesi gereken bildirgeler gelmektedir. Biz de bu çalışmamızda bu tür yükümlülüklerin uygulanmasında usul ve esasları ve bu yükümlülüklerin zamanında yerine getirilmemesi halinde karşılaşılacak idari yaptırımlara değineceğiz. 

B. İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

5510 sayılı kanun, 506 sayılı kanun esas alınarak hazırlandığı için bu yasadaki yükümlülükler bir bakıma aynen uygulanacaktır.

506 sayılı kanunda olduğu gibi işverenin yükümlülükleri işyeri bildirgesi ile başlamaktadır. 

I- İŞYERİ BİLDİRGESİ:

5510 Sayılı kanunun 11.maddesinde işyeri için şu tanım yapılmıştır.

İşyeri, sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerlerdir.

İşyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılır.

İşverenin sosyal güvenlik kurumuna karşı yükümlülükleri işyerinin faaliyete girdiği tarihten itibaren değil sigortalı çalışmaya başladığı tarihten itibaren başlayacaktır. Bu yükümlülüğün başlangıcı işyerinin sigorta müdürlüğüne tescili ile başlar. İşyerinin kuruma tescili iki şekilde yapılmaktadır.

1. Şirket kuruluşu aşamasında, çalıştıracağı sigortalı sayısını ve bunların işe başlama tarihini, ticaret sicili memurluklarına bildiren işverenlerin, bu bildirimleri Kuruma yapılmış sayılır. Ticaret sicili memurlukları, kendilerine yapılan bu bildirimi en geç on gün içinde Kuruma bildirmek zorundadır.
2. İşveren, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Kuruma vermekle yükümlüdür.

Ticaret sicil memurluğunun işveren adına tescil işlemi yaptırabilmesi için şirket kuruluş aşamasında sigortalı çalıştırmaya başlayacağı tarihi ve çalıştırılacak sigortalı sayısının belirtilmesi gerekmektedir. Ticaret sicili memurluklarının bildirimi üzerine yapılan tescil, işveren tarafından yapılmış gibi işlem görür. T.T.Kanunu ile düzenlenen şirketler şunlardır

a) Limited şirket,

b) Anonim şirket,

c) sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket,

d) Kooperatifler,

e) Kollektif şirketler,

f) Komandit şirketler.

Burada dikkat edilmesi gereken husus şudur; bu uygulama sadece sermaye şirketlerini kapsamaktadır adi şirketler bu kapsamın dışında tutulmuştur. Ticaret sicili memurluklarının bildirimi üzerine tescilin yapılabilmesi için bildirim formunda sigortalının işe başlayacağı tarih ile çalıştırılacak sigortalı sayısının belirtilmesi şarttır. Eğer bunlar belirtilmemiş ise işyeri tescili yapılamaz. Ticaret sicili memurluğunun 10 gün içinde bildirim yükümlülüğünü yerine getirmemesi halinde 5510 sayılı kanunun 102.maddesinin birinci fıkrasının b bendi uyarınca;

1) Kamu idareleri ile bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olanlar için asgarî ücretin üç katı tutarında,

2) Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar için asgarî ücretin iki katı tutarında,

3) Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için bir aylık asgarî ücret tutarında,

idarî para cezası uygulanır.

 

Şirket kuruluş aşaması dışında işverenler sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte işyeri bildirgesini düzenleyerek kuruma elden veya posta yoluyla vermek zorundadır. İşverenin bu yükümlülüğünü zamanında yerine getirmemesi halinde yukarıda belirtilen idari para cezasına muhatap olacaktır. 

II- SİGORTALI İŞE GİRİŞ BİLDİRGESİ:

Bir işverene, sigorta müdürlüğünde işyeri dosyası açılabilmesi için sigortalı çalıştırmaya başlaması gerekmektedir. Sigortalının tescili de işe giriş bildirgesi ile olmaktadır. 5510 sayılı kanunun 8’nci maddesinde sigortalı bildirimi ve tescili ile ilgili yapılması gereken işlemleri düzenlenmiştir. Buna göre işveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi;

a) İnşaat işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün kuruma verilmesi halinde,

b)Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar, kuruma

verilmesi halinde,

c) Kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, işten ayrılmış olsalar dahi, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren üç ay içinde, Kuruma verilmesi halinde,

sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılır

 Yukarıdaki durumların haricinde işverenler sigortalı işe giriş bildirgesini, 8.maddenin birinci fıkrasından da belirtildiği gibi sigortalılık başlangıcından önce düzenleyerek kuruma bildirmek zorundadır. Sigortalı işe giriş bildirgesinin zamanında kuruma bildirilmemesi halinde anılan kanunun 102 maddesini (a) bendi gereğince  8 inci maddenin birinci fıkrası ile 61 inci maddede belirtilen bildirgeleri; Kurumca belirlenen şekle ve usûle uygun

vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya bu Kanunda belirtilen süre içinde vermeyenlere, her bir sigortalı için aylık asgarî ücret tutarında, idarî para cezası uygulanır.

İl defa işyeri bildirgesi veren işverenler, işyeri bildirgesinde belirttikleri sigortalılar için işyeri tescilinin yapıldığı tarihten bir ay içinde işe giriş bildirgelerini düzenleyip kuruma bildirmek zorundadır. Bu bir aylık süre sadece işyeri bildirgesinde belirtilen sigortalı sayısı için geçerli olacaktır.  

III- AYLIK PRİM VE HİZMET BİLDİRGESİ:

İşverenin üçüncü yükümlülüğü çalıştırdığı sigortalılar için kuruma yasal süresi içinde aylık prim ve hizmet belgesini vermektir. Aylık prim bildirgesinde, prim oranları bir ay içinde işyerinde çalışan sigortalıların prime esas kazançları üzerinde hesaplanır. Prime esas kazanç, Hak edilen ücretler ile prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay için  yapılan ödemelerin brüt toplamından oluşmaktadır. 506 sayılı kanunda aylık prim ve hizmet bildirgelerini takip eden ayın son gününün mesai bitimine kadar kuruma bildirilmesi zorunlu iken 01.01.2007 tarihinden itibaren takip eden ayın 25’nci gününün sonuna kadar kuruma verilmesi gerekmektedir. Bu bildirgede, sigortalıların ad- soyadları, T.C. kimlik numaraları, prime esas kazançları, prim ödeme gün süreleri ile, prim oranları yer alacaktır. Bildirgenin verilmesi gereken takip eden ayın yirmibeşinci gününün resmi tatil gününe rastlaması halinde takip eden ilk iş gününde verilecektir.

      İşverenlerin veya işverenin yetkili kıldığı meslek mensubunun, aylık prim ve hizmet bildirgesini takip eden ayın yirmibeşinci günün sonuna kadar verilmemesi halinde S.S.ve G.S.S.K’nin 102. maddesi ile tanışmış olacaktır.  102. maddenin (c) bendinde aylık prim bildirgesinin yasal süresi içinde kuruma verilemesi durumunda uygulanacak idari para cezasını düzenlemiştir. Buna göre;  86 ncı maddenin birinci fıkrası uyarınca verilmesi gereken belgeleri, Kurumca belirlenen şekilde ve usûlde vermeyenler ya da Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya belirlenen süre içinde vermeyenlere her bir fiil için;

1) Belgenin asıl olması halinde aylık asgarî ücretin üç katını geçmemek kaydıyla belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgarî ücretin beşte biri tutarında,

2) Belgenin ek olması halinde, aylık asgarî ücretin üç katını geçmemek kaydıyla her bir ek  belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgarî ücretin sekizde biri tutarında,

3) Ek belgenin 86 ncı maddenin beşinci fıkrasına istinaden Kurumca re'sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgarî ücretin yarısı tutarında,

4) Belgenin mahkeme kararı, Kurum veya diğer kamu idarelerinin denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler sonucunda veya bu idareler tarafından düzenlenen belgelerden hizmetleri veya kazançları Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgarî ücretin üç katı tutarında,

 idari para cezası uygulanır.

Aylık prim bildirgesi üzerinde uygulanacak idari para cezaları kuruma verilen belge başına uygulanmayacak belgede bulunan sigortalı başına hesaplanacaktır.  Yukarıdaki idari para cezaları sadece bildirgenin kanunda belirtilen süresinde verilmemesi durumunda söz konusu olacaktır. Cari aya ait ek bildirgeler de herhangi bir idari yaptırım uygulanmayacaktır. 

IV- EKSİK GÜN BİLDİRİMİ: 

Bir ay içinde bir iş yerinde çalışan sigortalılar, özel durumlar sözkonusu olmadığı sürece otuz gün olarak kuruma bildirilir. Kanunda otuz gün olarak ifade edildiğine göre ay sonunun otuz bir veya yirmi dokuz olması bir değişiklik yaratmayacak ve bu aylarda da otuz gün olarak dikkate alınacaktır. Bir ay içinde çalışan sigortalılar bazı işgünlerinde çalışmamış ve kendilerine ücret ödenmemiş olabilir. Kurum, suiistimalleri önlemek maksadıyla eksik çalışmanın söz konusu olduğu hallerde işverenlerden bu durumu ispatlayıcı belgeler istenecektir. Sigortalının, istirahata ayrılması durumunda sağlık tesisi tarafından onaylı işgöremezlik raporu, kısmi süreli olarak çalışıyorsa kısmi süreli iş sözleşmesi vb. belgeleri kuruma verecektir. Aylık sigorta prim bildirgeleri takip eden ayın yirmibeşinci gününe kadar Kuruma verilmesi gerektiğinden bu bildirgede eksik çalışmalar var ise; bu süreye kadar eksik günleri tevsik edici belgeler aylık sigorta prim bildirgesi ile birlikte kuruma verilir. Kuruma ibraz edilen belgelerin geçersiz sayılması halinde otuz günden eksik bildirilen süreler için kurum tarafından ek prim bildirgesi düzenlenir. Ek bildirgenin kurum tarafından düzenlenmesi halinde  bu kanunun 102. maddesinin (c) bendinden de ifade edildiği üzere aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanacaktır. 

       VI- İŞ KAZASI VEYA MESLEK HASTALIĞINI BLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ:

      Önceki çalışmalarımızda iş kazaları ve meslek hastalıklarına değindiğimiz için bu çalışmamızda değinmeyeceğiz. 506 sayılı kanunda belirtilen iş kazaları bu kanunda da aynen düzenlenmiştir. İşveren, iş kazasının meydana gelmesi durumunda olayı yetkili kolluk kuvvetine derhal, kuruma da olayın meydana geldiği günden sonraki günden itibaren üç işgünü içinde iş kazası ve meslek hastalığı bildirim formu ile bildirmek zorundadır. İşverenin bu bildirim süresine riayet etmemesi durumunda bildirim tarihine kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, Kurumca işverenden tahsil edilir. 

İşverenin iş kazalarındaki bildirim yükümlülüğü meslek hastalıkları içinde aynen aranacaktır. Sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen veya bu durum kendisine bildirilen işveren tarafından, bu durumun öğrenildiği günden başlayarak üç işgünü içinde, iş kazaları ve meslek hastalıkları bildirim formu ile bildirmek zorundadır.

Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen veya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik ya da yanlış bildiren işverene, Kurumca bu durum için yapılmış bulunan masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücû edilir. 

C. SONUÇ

5510 sayılı kanun hazırlanırken 506 sayılı kanun esas alınmış ve bu kanundaki birçok usul ve esaslar aynen yeni kanunda yer almıştır. İşyeri bildirgesi ve işe giriş bildirgelerinin kuruma bildirme yükümlülüklerinde herhangi bir değişiklik olmazken, aylık sigorta prim bildirgeleri 2007 den itibaren takip eden ayın yirmi beşinci günün sonuna kadar verilecektir. Yine aynı süre içinde aylık bildirgede bir ay içinde sigortalıların eksik çalıştıkları günler var ise bu durumu ispatlayıcı evraklarda aynı süre içinde kuruma verilecektir. Diğer bir değişiklikte iş kazaları ve meslek hastalıklarının bildiriminde uygulanacak. 2007’den itibaren iş kazaları veya meslek hastalıkları, iş kazaları ve meslek hastalıkları bildirim formu ile üç işgünü içinde kuruma bildirilecektir. Meslek mensuplarının ve işverenlerin dilinde bir tekerlemeye dönüşen 506 sayılı kanunun idari para cezaları ile ilgili 104. maddesi, 2007’den itibaren 102. madde olarak telaffuz etmeye başlayacağız.

20.11.2006

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.