Erkan Aktürk
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
erkanakturk2@hotmail.com

Meslek Hastalığı

A- GİRİŞ:

Değerli MuhasebeTR izleyenler, sosyal güvenlik konusunda tarafıma o kadar çok soru yönleniyor ki bu konunun dışında çıkmaya fırsat bulamıyorum. Bu çalışmada da aynı konudan bir başlığı ele alarak sizleri bilgilendirmeye gayret edeceğim.

Meslek hastalığını anlatacağımız bu çalışmamızda meslek hastalığının tanımını, meslek hastalığına yakalanan sigortalının sorumluluklarını, işverenin sorumluluklarını, meslek hastalığı durumunda kurumca sağlanacak yardımları 506 sayılı kanun çerçevesinde ele alarak, aynı zamanda 01.01.2007 tarihinde yürürlüğe girecek 5489 sayılı sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası kanunu çerçevesinde de açıklamaya çalışacağız. Bu çalışmamızda diğer sosyal güvenlik kurumlarındaki uygulamalara değinilmeden sadece 506 sayılı kanuna göre değerlendirme yapılacaktır. 

B- MESLEK HASTALIĞI NEDİR:

Meslek hastalığının tanımı yapılmadan önce meslek kelimesini tanımlamamız gerekiyor. Meslek, sürekli olarak yapılması öngörülen, öğrenilmesi için belli bir eğitim ve/veya iş tecrübesi gerektiren, insanın hayatını kazanmak için yaptığı, ona manevi doyum da sağlayan ve genel kabul görmüş ahlak kuralları ile çelişmeyen bir faaliyettir.(1)

Sosyal sigortalar sağlık işlemleri tüzüğünde de meslek tanımı şu şekilde ifade edilmektedir: İş kazasının meydana geldiği veya meslek hastalığının başladığı zaman, hizmet akdine göre yapmakta olduğu iş "Sigortalının mesleği" sayılır. Kurum, bu mesleğin tespitinde sigortalının çalıştığı iş yerinden alınacak belgeyi esas tutabileceği gibi, bu hususu kendi yetkili elemanları vasıtasıyla inceletmeye ve buna göre karar vermeye yetkilidir.

506 sayılı kanunun 11/B fıkrasında Meslek hastalığı, sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleri olarak tanımlanmıştır. 5489 sayılı kanunda da aynı tanım yinelenmektedir.

Meslek hastalığı kelime kökeninde de anlaşıldığı gibi işçinin yaptığı işten kaynaklanan bir hastalıktır. Bir hastalığın meslek hastalığı olarak kabul edilebilmesi için hastalık ile işçinin yaptığı iş arasında uygun bir illiyet bağının  bulunması şarttır. (2) Meslek hastalığı, işçinin yaptığı işten kaynaklanan bir anlık değil tekrarlayan bir hastalıktır. Meslek hastalığının daha iyi anlaşılması için şunları söyleyebiliriz:

a)      506 sayılı kanun gereği sigortalı bir işçi,

b)   İşçinin yapmakla yükümlü olduğu iş,

c)   İşçinin yaptığı işten kaynaklanan bir hastalığın ortaya çıkması,

d)   Bu hastalığın tekrarlayan bir hastalık olması,

e)   İşçinin sakat kalması veya ruhsal olarak kayba uğraması.

Meslek hastalıkları Sosyal sigortalar sağlık işlemleri tüzüğünde 5 gruba ayrılmıştır. Bu meslek hastalığı grupları şunlardır:

    A. Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları,                           

    B. Mesleki cilt hastalıkları,                                              

    C. Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları,           

    D. Mesleki bulaşıcı hastalıklar,                                            

    E. Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları
 

C- PRİM ÖDEME ŞARTI VE İŞGÖREMEZLİK DURUMU:

İşverenler, her sigortalı için işyerinin, işyeri tehlike derecesine göre sigorta primine esas kazanç üzerinden en az % 1,5 en çok % 7 oranında iş kazaları ve meslek hastalıkları sigortası primini öderler. Bu prim sadece işveren hissesidir. Meslek hastalığı ile ilgili kontrol ve tedavilerde herhangi bir prim ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Kurum sağlık tesislerinde yapılacak sağlık kontrolünde, sigortalının en az çalışma gücünü % 10 oranında kaybettiği tespit edilmesi durumunda kendisine sürekli  işgöremezlik geliri bağlanır. Kendisine sürekli işgöremezlik geliri bağlandıktan sonra,  işgöremezlik derecesinin arttığının iddia edilmesi durumunda kurum sağlık tesisince yapılacak kontrollerden sonra işgöremezlik derecesinin arttığı tespit edilirse, işgöremezlik derecesine göre işgöremezlik geliri de değişecektir.  Sigortalının çalışma gücündeki kayıp oranında kendisine sürekli bir işgöremezlik bağlanır.

Sürekli işgöremezlik durumu iki gruba ayrılır.

a)      sürekli kısmi işgöremezlik,

b)      sürekli tam işgöremezlik.

Sigortalıya çalışma gücündeki kayıp oranı en az % 10- % 99 arasında ise sürekli kısmi işgöremezlik, kayıp oranı % 100 ise sürekli tam işgöremezlik geliri bağlanır. 506 sayılı kanunda bağlanacak gelir yıllık kazancının % 70’i hesaplanırken 5489 sayılı kanunda ise bu oran aylık kazancın % 70’i olarak hesaplanıp bağlanacaktır. İşgöremezlik durumunda bağlanacak gelir tam işgöremezlik gibi hesaplanacak ancak; çalışma gücündeki kayıp oranında hesaplanıp ödenecektir.

İşgöremezlik geliri hesaplanırken son bir yıl içinde meslek hastalığının tespit edildiği tarihten geriye dönük üç aylık kazancının bu süre içinde çalışılan gün sayısına oranlanarak günlük kazancı tespit edilecektir. 506 sayılı kanuna göre bir sigortalının iş kazaları ve meslek hastalıklarında malulen emekli olabilmesi için çalışma gücünü en az %60 oranında kaybetmiş olması, en az beş yıldan beri sigortalı olması ve 1800 gün prim ödenmiş olması gerekiyordu. Bu şartların karşılanmaması durumunda sigortalıya sürekli kısmi/ tam işgöremezlik geliri bağlanır.

5489 sayılı S.S.ve G.S.S’nda meslekte kazanma gücünün en az % 60'ını kaybettiği Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalının malulen emekli olabilmesi için en az 10 yıldan beri sigortalı olması ve en az 1800 gün prim ödenmiş olması gerekiyor başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malûl olan sigortalılar için ise en az beş yıldan beri sigortalı bulunup toplam 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması gerekiyor. Meslek hastalıkları sonucu işgöremezlik gelirinin bağlanabilmesi için prim ödeme şartı aranmadığından yukarıdaki şartlar mevcut değil ise; sigortalıya sürekli kısmi/ tam işgöremezlik geliri bağlanır. 

D- SİGORTALI VE İŞVERENİN SORUMLULUĞU:

Meslek hastalığı, sigortalının yaptığı işten kaynaklanan bir hastalık olduğundan bu durumunu fark ettiği günden itibaren işverenine bildirme yükümlülüğü vardır. Meslek hastalığı nedeniyle kendisine geçici işgöremezlik veya sürekli işgöremezlik raporu verilmiş bulunan sigortalı hekimin belirttiği tavsiyelere uymak zorundadır. Kendisine tavsiye edilen tedaviyi kabul etmek zorundadır. Sigortalı bu yükümlülüklere uymadığı takdirde, kendisine ödenen işgöremezlik geliri oranı düşürülmektedir. Sigortalı, hekim tarafından tavsiye edilen tedbirlere uymazsa; işgöremezlik ödeneği en  çok % 50 oranında  düşürülür. Sigortalı, tedaviyi kabul etmezse sağlık yardımı yapılmayacağı gibi, işgöremezlik ödeneği de ödenmeyecektir.

            5489 sayılı Kanun’un 22.maddesinde üçlü bir ayırım yapılmıştır.

a)  meslek hastalığı, nedeniyle hekimin bildirdiği tedbir ve tavsiyelere uymaması sonucu tedavi süresinin uzamasına veya iş göremezlik oranının artmasına, malûl kalmasına neden olması halinde, uzayan tedavi süresi veya artan iş göremezlik oranı esas alınarak dörtte birine kadarı Kurumca eksiltilir.

b) ağır kusuru yüzünden iş kazasına uğrayan, meslek hastalığına tutulan veya hastalanan sigortalının kusur derecesi esas alınarak üçte birine kadarı Kurumca eksiltilir.

c)  Kasti bir hareketi yüzünden iş kazasına uğrayan, meslek hastalığına tutulan, hastalanan veya Kurumun yazılı bildirimine rağmen teklif edilen tedaviyi kabul etmeyen sigortalıya, yarısı tutarında ödenir.

d) Tedavi gördüğü hekimden, tedavinin sona erdiğine ve çalışabilir olduğuna dair belge almaksızın çalışan sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez, ödenmiş olanlar da yersiz yapılan ödeme tarihinden itibaren 96 ncı madde hükümlerine göre geri alınır.

İşveren, işçiyi çalıştıran gerçek veya tüzel kişi olduğundan işyerinde her türlü sağlık tedbirlerini almak zorundadır. Kurum yetkili elemanlarınca yapılacak denetimlerde işyerinin düzensizliğinde, işverenin yükümlülüğünü yerine getirmekten zafiyet tespit edildiğinde işçinin sağlığına kavuşması için tüm sağlık yardımları kurum tarafından yapılacaktır. Kurum tarafından yapılan tüm masraflar işverene rücu edilir.

İşveren, işçisinin meslek hastalığına yakalandığını fark eder veya kendisine bildirildiği günden itibaren en geç iki gün içinde vizite kağıdı ile birlikte SSK’ya bildirmek zorundadır.

Meslek hastalığına karar verilirken işverenin sorumluluktan kurtulabilmesi için düzenli bir personel özlük bulundurması gerekiyor. İşyeri, yukarıda belirtilen meslek hastalılarının ortaya çıkabilme riski olan bir üretim firması ise; işçinin işe başlamadan önce sağlık raporunun istenmesi, belirli/belirsiz süreli iş sözleşmesinin düzenlenmesi bu iş sözleşmesinde işçinin yapacağı iş belirtilirse müfettiş incelemelerinde işveren lehine sonuç yaratır. 4857 sayılı kanun gereği işçi özlük dosyasının düzenlenmemesi nedeniyle 784,00 YTL idari para cezasının uygulanacağı unutulmamalıdır. 

E- SONUÇ:

Kısaca özetlemek gerekirse; maden işyerlerinde, kimya fabrikalarında, üretim firmalarında meslek hastalıkları riski yüksektir. İşveren, işyerinde her türlü sağlık tedbirlerini almak zorundadır. İşçinin tedavi süresinin uzamaması, malul kalmaması, sorumluluktan kurtulabilmesi için 2 gün içinde Kurum’u bilgilendirmelidir. Sigortalının en kısa sürede sağlığına kavuşabilmesi için hekim tavsiyesine uymalıdır.

 

YARARLANILAN KAYNAKLAR

1.       http://www.kademe.com.tr/meslek_nedir.php  Erişim tarihi:19.06.2006

2.       Kurt, Resul, iş ve sosyal sigorta mevzuatında usul ve esaslar, güncelleştirilmiş 3. baskı eylül.2004, sayfa: 573

3.       Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü,

4.       506 Sayılı Soasyal Sigortalar Kanunu,

5.       5489 Sayılı Sosyal sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

26.06.2006

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.