Erhan Selim
Vergi Müfettişi
E. Gelirler Kontrolörü
erhanselim@yahoo.com

Türk Kripto Para Borsaları: Devletin Gözü Önünde Şişen Balon

Bugün tarihi bir gün. Merkez Bankası tarafından hazırlanan ve kripto paralarla ödemeyi yasaklayan Yönetmelik bugün yürürlüğe giriyor. Bu Yönetmeliğin kripto para borsalarını etkileyen kısmı ise “ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık edemez”. hükmü diyebiliriz. Zira borsalara giren paranın bir kısmı bu aktarıma dayanıyordu.

Boğa sezonuna ilişkin göstergeler, borsalara ilişkin düzenleme ve denetleme sinyali, ödeme aracılarından fon transferinin kesilmesi, üst üste bazı borsaların batması ve vergilendirme tehlikesini ele aldığımızda Türk borsalarından ciddi bir fonun yurtdışındaki borsalara çıkmasını beklemek yanlış olmaz. Üstelik yabancı menşeli birkaç borsanın ülkemizdeki yatırımcıyı hedef alan, yerine göre örtülü, reklam kampanyalarını ele alırsak bu kitlenin alıcısı da hazır gibi. Neredeyse her yerde elinde referans linkleriyle dolaşan ve Türk borsalarını kötüleyen tipler türedi.

Fon Çıkışından Kaynaklı Kaybın Görünen Yüzü

Aşağıda Türkiye’de faaliyet gösteren bazı borsaların Amerikan Doları cinsinden son 24 saatlik alım satıma bağlı hacimleri yer alıyor[1].

1. Paribu - $576,264,477
2. BTCTurk - $338,046,175
3. Bitexen - $213,348,469
4. Bitci - $40,463,545
5. Coinzo - $20,891,269
6. Paritex - $27,176,015
7. Felixo - $26,268,149
8. Narkasa - $1,817,553
9. Koinim - $99,076
10. Bithesap - $565

Toplam olarak günlük yaklaşık 1 Milyar 244 Milyon USD (1.244.375.293) tutarında hacim. Normalde daha yüksek olsa bile bu trendin Nisan 2021 itibariyle hiç bozulmadığını kabul edersek, aylık yaklaşık 37 Milyar USD (37.331.258.790) tutarında bir alım satım işlemi. Borsaların, kripto paraların birbirlerine ve fiat paraya dönüşümlerinde komisyon aldığını biliyoruz. Binde 4 gibi bir komisyon alınması durumunda borsaların toplam aylık cirosu yaklaşık 150 Milyon USD (149.325.035,16) ve yıllık ciro yaklaşık 1,8 Milyar USD(1.791.900.421,92). Komisyon oranlarına çoğunlukla %18 KDV dahil. Bunu ve giderleri çıkıp gelir üzerinden bir değerlendirme yapsak dahi ciddi bir vergi matrahı.

Akcoin Karacoin Denklemi

Borsalar için hacim alım ve satımların çok hızlı bir şekilde en düşük maliyetlerle karşılık bulması demek. Ne kadar büyük hacminiz varsa o kadar çok ön plana çıkıp daha fazla müşteri üzerinden daha fazla komisyon geliri elde edebiliyorsunuz. Kripto para borsaları ile ilgili hesap edilen milyar dolarlık ve hatta trilyonluk hacimlerle ilgili bir başka husus var ki, o da bu hacmin önemli bir kısmının balon olması. 2019 yılında Bitwise tarafından borsa verileri üzerinden gerçekleştirilen araştırma, Coinmarketcap gibi borsa hacimlerini izleyen platformlara raporlanan verilerinin % 95 oranında sahte olduğunu ortaya koymuştu[2]. Yine bitwise tarafından analizlere bakarsak Binance Kripto Para Borsasının son 24 saatte Coinmarketcap’teki[3] hacmi yaklaşık 37,5 Milyar USD iken Bitwise’a[4] göre bu hacim gerçekte yaklaşık 3 Milyar USD.

Hacimle ilgili verileri sağlayanlar borsaların kendileri. Basit bir otomasyon yazılıp borsadaki birden fazla cüzdan üzerinden alım satım yapılması oldukça basit bir iş. Bugün birçok borsanın REST Api bağlantılı geçmiş dönem verileri üzerinden bir analiz yürütülmesi durumunda verilerdeki tuhaflık zaten göze çarpabiliyor. Elbette alım satım zaman ve tutarlarının, cüzdanların randomize edilmesi yoluyla bu sahte hacmin toplam hacim içerisine saklanması mümkün. Peki, Türkiye’de faaliyet gösteren borsaların daha önce hesap ettiğimiz hacim ve muhtemel cirolarının ne kadarı gerçek?

Thodex’in Uçan Balonu

Mevcutta faaliyet gösteren hiçbir borsayı töhmet altında bırakmanın anlamı yok. Batan borsalardan biri olan Thodex Kripto Para Borsasını ele alalım. Daha öncede yazdığımız üzere, Thodex’in kendisinin Coinmarketcap’e bildirdiği raporlamaları göz önünde bulundurursak, bu borsa Dünya sıralamasında 100 – 50 arasında gezinen, yine faal olduğu dönemde 0 – 600 milyon USD bandında günlük hacimler açıklayan bir borsaydı. Faruk Fatih Özer’in kendisi verdiği röportajlarda kripto paranın en ateşli döneminde 2021 Ocak ayı için dolar üzerinden hesap edildiğinde yaklaşık 10 Milyar USD, 2020 yılında önceki üç ay için yine aynı hesapla 6 – 7 milyar USD aylık borsa hacimlerinden bahsetmekteydi[5]. Günlük hacim Coinmarketcap’te bu sürede kabaca 500 – 300 USD bandında gidip geliyordu.

 Dört ayın ortalaması 7,5 milyar USD olsun. Binde 4 üzerinden borsa komisyon aldı dersek aylık ortalama 30 milyon USD kadar bir cironun Thodex tarafından beyan edilmiş olması gerekiyor. Basına yansıdığı üzere borsa 2018, 2019 kurumlar vergisi beyanında zarar beyan etmiş görünüyor[6]. 2020 yılı kurumlar vergisi beyanı verilmemiş olabilir ancak geçici beyanlar mevcuttur. İşin ilginci bu borsanın hacmi 2018 yılından itibaren hızlı bir şekilde artmıştı. Gayri resmi bir kanala milyar dolarlık cirolar raporlayan ve aylık milyon dolarlık kazançları olması gereken ve sürekli zarar eden bir borsa. Ne yazık ki bu rakamlar sahibi yurtdışına kaçtığı zaman 2 milyar dolarla kaçtığı şeklinde yorumlanmasına da neden oldu. Açıkçası kripto para borsaları ile ilgili uzunca süredir bilgi sahibi olan pek çok kişinin bildiği üzere bu rakam ve borsanın açıkladığı hacimler şişirilmiş rakamlardı[7].

Hacim Buysa Ciro Nerde, Ciro Oysa Vergi Nerde

Bugün ülkemizdeki borsaların raporladığı veriler doğruysa bankaların hacim ve karlılığına ulaşan borsalara sahibiz. İster istemez soruyoruz hacim buysa beyan edilen ciro ve vergiler nerede diye. Henüz bilançosunu, gelir tablosunu, beyanını, matrahını açıklayan bir tane kripto para borsası yok. Oysa milyar dolarlık hacimlere ulaşan borsalar için müşterilerine güven aşılamak adına önemli bir araç olabilirdi bu rakamlar.

Rekabetin içerisine girerseniz rekabetin kurallarını uygularsınız bu kuralı ülkesinde borsa kurulu olan tüm ülkeler bilmekte. Yıllık toplam hacim bizim hesap ettiğimiz gibi 1,8 milyar USD olmasın da 400 milyon USD olsun. Yine oldukça güzel bir matrah. Kaldı ki büyüme potansiyeline sahip bir rakam. Bugün kendi borsalarını lisanslayan ve bazı güvenceler sağlayan ABD’nin borsaları ve Çin menşeli borsalar ile kıyaslandığında bu kazancı neden bir başkasına bırakalım. Üstelik devlet belli düzenlemeler ve ılımlı bir vergi uygulaması karşılığı güven ortamını tesis etme ve dünyadan daha fazla yatırımcıyı Türk borsalarına çekme imkânına sahip. Arada ki çürük elmalarda elendiğinde daha sağlıklı bir yatırım ortamı oluşturmak devletin elinde. Bazı borsalar şişiyorsa bunu ilk etapta devletin bilmesi gerekli ki insanlar paralarını kaybetmesin.   

---

[1] 30.04.2021 tarihi itibariyle Coinmarketcap.com adresinden alınan verilerle oluşturulmuştur.

[2] SEC, Bitwise Asset Management Presentation to the U.S. Securities and Exchange Commission, https://www.sec.gov/comments/sr-nysearca-2019-01/srnysearca201901-5164833-183434.pdf

[3] Coinmarketcap, https://coinmarketcap.com/rankings/exchanges/, 30.04.2021 tarihli borsa verileri.

[4] Bitwise, https://www.bitcointradevolume.com/, 30.01.2024 ölçümleri

[5] Thodex olayının patlamasından sonra bu haberler hızlı bir şekilde ilgili sitelerden kaldırılmıştır. Neyse ki hiçbir şeyi unutmayan bir internet var: https://web.archive.org/web/20210205092731/http://fintechtime.com/tr/2021/02/thodexte-islem-hacmi-100-milyar-tlye-dayandi/

[6] Sozcu, Thodex’i kuran firma ‘zarar ettim’ diyerek, hiç vergi ödememiş, https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/thodexi-kuran-firma-zarar-ettim-diyerek-hic-vergi-odememis-6389671/

[7] SonDakika, Thodex vurgununda gerçek rakamı hesapladılar: 2 milyar dolar değil, 150 milyon dolarmışhttps://www.sondakika.com/haber/haber-thodex-vurgununda-gercek-rakami-hesapladilar-2-14090762/

30.04.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.