Erhan Selim
Vergi Müfettişi
E. Gelirler Kontrolörü
erhanselim@yahoo.com

Thodex Vurgunu ve Türkiye’deki Kripto Para Borsalarının Geleceği

Kripto para ülkemizde iyi günler geçirmiyor. Merkez Bankasının kripto paralarla yapılacak ödemeleri yasaklaması bu piyasalarla ilgilenen, kripto para üzerinden ödeme teknolojileri geliştirmeye çalışan veya kripto para ödemesi kabul etmeyi planlayan çok sayıda kişi için adeta bir şok etkisi yaratmıştı. Doğrusunu söylemek gerekirse, kripto para Türk milletinin nadiren zamanında bindiği trenlerden birisi. Spekülatif yapısı dolayısıyla, tabiri caize bir koyup beş almak isteyen kişilerin yatırım aracı olduğu dillendirilse de kripto paraya olan ilginin canlı olması, kripto teknolojilerinin geliştirilmesinde önemli bir kriter.

Bizde de kimisi fikri planlama, kimisi geliştirme, kimisi piyasaya sunum ve kullanım aşamasında olan çeşitli projeler vardı. Söz konusu projelerin arkasındaki girişimcilerin öngörülebilirlik anlamında yaşadıkları şoku kavrayabilmek güç. Çağın gerekleri ve teknolojinin seyri ile pek bağdaşmayan bu kararın devletimiz tarafından yakın bir gelecekte tekrar değerlendirme konusu yapılabileceğini ummaktan başka çare yok.

Yasaklama haberinin üzerinden çok geçmemişti ki bu sefer de kripto paraların yükselme seyrinde bir duraklama ve terse dönüş yaşandı. Örneğin bir haftalık bir süreçte bitcoin 62 bin USD düzeyinden 54 Bin USD seviyelerine geriledi. Bu gerileme kripto para çevrelerinde boğa sezonunun bitişine yönelik endişeleri arttırmakla beraber ülkemizdeki çok da bilgili olmayan bir kesim yatırımcının tedirgin satışları ile beraber bazı karların realize olmasına veya zararların ortaya çıkmasına neden oldu.

Son olarak Thodex Kripto Para Borsasının kapandığı ve sahibinin borsa bünyesindeki kripto paralarla beraber yurtdışına çıktığı haberleri basına yansıdı[1]. Borsanın aynı zamanda CEO’luğunu yapan Faruk Fatih Özer’ın kendi röportajından yola çıkarsak Ocak ayı itibariyle aylık 97 Milyar TL’lik işlem ve 400 bin kullanıcıya erişen bir borsadaki bir vurgundan bahsediyoruz. Buharlaştığı tahmin edilen tutar 2 Milyar USD[2]. Mağdur olduğunu düşünen insanların borsanın arkasındaki Koineks A.Ş. ile ilgili olarak hukuki işlemler başlattığını duymaya başladık.

Thodex Kripto Para Borsası

Thodex Kripto Para Borsasının henüz basına yansımayan hikayesini ve arka planı dilerseniz biz anlatalım. Thodex bu borsanın Şubat gibi duyurulan Mart 2020 tarihi itibariyle resmi olarak aldığı isim. Kripto para yatırımcılarının bildiği eski adıyla bu borsanın ismi Koineks’ti. Koineks Kripto Para Borsası 1 Ekim 2017’de Faruk Fatih Özer tarafından kuruldu. Koineks, kuruluş tarihi itibariyle Türkiye’nin dördüncü kripto para borsası olmasıyla tanınıyordu. Hızlı bir gelişim gösterdiğini söyleyebiliriz. Bankalarla anlaşmalarını tamamladıktan sonra ilerleyen dönemlerde buna ek olarak Papara ile ödeme almaya başlamıştı.

Kripto para çeşitliliğiyle ön plana çıkan bir borsaydı. Kurulduğu zaman 5 altcoin (Bitcoin, Ethereum, Litecoin, Dash, Dogecoin) üzerinden işlem yaparken sırasıyla Nem(Xem), BitcoinGold(BTG), Ethereum Classic(ETC), Tether(USDT), Tron(TRX) gibi diğer kripto paraları bünyesine katarak 38 kripto para birimi üzerinden işlem yapma imkanını müşterilerine sundu. Her ne kadar dışarıdan geniş bir yelpazede işlem yapıldığı görülse de bu borsanın amiral gemisi Dogecoin’di. Dogecoin işlemlerinde dünya sıralamasında bir dönem ilk sıralarda yer almaktaydı. Veri girişinin sonlandığı tarih itibariyle son 24 saatlik işlem hacmi %53,08 Dogecoin, %12,85 Tether, %7,48 Ripple, %2,25 Litecoin ve diğer kripto paralardan oluşuyor[3].

Kripto para çeşitliliği dışında hızlı üyelik oluşturulabilmesi, görece düşük tutulmaya çalışan komisyonlar, 2018 yılında Nişantaşı’nda açılan Türkiye’nin ilk Kripto Para ATM’si, bazı ekonomistlerin videolarına sponsor olması ve çeşitli kesimlerden ünlülerle yapılan reklam kampanyaları ile adını duyuran bir borsa görünümündeydi. Şimdi hem bu kampanyalarda yer alan ünlüler hem de siyaset ve bürokrasiden CEO’su ile aynı karede görüntülenen kişiler gündeme gelecektir. Bu insanların boş yere yıpratılmaması gerektiği kanaatindeyiz.

Hemen bir parantez açıp borsanın Fincen lisansından da bahsedelim. Thodex ayrıca ABD’deki Hazine Bakanlığına bağlı Mali Suçları Araştırma Ağı’na(Fincen) Para Hizmetleri İşletmesi (MSB) olarak kaydını[4] yaptırmış ve bunu bir lisanslama ya da tanınma olarak duyurmuştu. Fincen’in şüpheli para işlemlerinin takibini yaptığı düşünülürse bu sadece bir kayıttan ibaret olup ilgili ülkede Delaware üzerinden bir başvuru yapılmış bulunmaktaydı. 4000’den fazla yabancı yatırımcıya ulaştığını iddia eden borsanın bu kaydı bir güven göstergesi olarak pazarladığını görebiliyoruz[5].   

Thodex Tarafından Verilen Bazı Sinyaller  

Borsada işlerin normal seyrinin değiştiğine ilişkin olarak bazı emarelerin olduğunu ifade etmekte bir sakınca görmüyorum. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Şirket 3 yıllık bir mirası çöpe atarak 2020 yılı başı itibariyle borsa adını Thodex olarak değiştirmeyi tercih etmişti,
• Borsa yine 2020 başı itibariyle daha fazla üye kazanmak amacıyla çekiliş işine imza attı. Üye olanlara Porsche Panemara vermeyi vadediyordu ve bu çekilişler çeşitli ürünler üzerinden böylece devam etti,
• Sosyal medya hesaplarına üye kazandırmak için çeşitli tutarlarda etkileşim karşılığı kripto para dağıtmaya başladı,
• Yine aynı dönemler itibariyle satış ortaklığı müessesini (affiliate) gündemine aldı,
• Reklam ve sponsorluk işlerine giriş yaptı ve buraya eskisinden daha fazla bir bütçe ayırdı, (eskiden forumlarda reklamı dönen firma ünlülere sponsor olmayı tercih ediyordu),
• Bazıları tarafından ısmarlama haber olduğu iddia edilen ve öyle de bir izlenime sahip bazı övgü içeren haberleri basına servis ettiği düşünülüyordu.

Tüm bu çabalar yeni bir vizyon ve borsanın ciddi bir büyüme stratejisi izlediği yönünde yorumlanabilir. Borsa 15 Mart 2021 tarihi itibariyle üye olup hesabını aktive eden tüm yatırımcılara 24 saat içerisinde 150 Dogecoin vereceğini açıkladı[6]. Toplam dağıtılacak Dogecoin miktarı 2 milyondu. Daha sonra bu tutarın 4 milyon Dogecoin olduğu açıklandı. 15 mart tarihinde Dogecoin tutarı 0,05 USD kadardı. Kampanyanın bittiği 15 Nisan’da Dogecoin fiyatı 0,12 USD’ye fırladı. Nisan ayı itibarıyla 0,33 USD’ye kadar çıkan Dogecoin bu yazı tarihi itibariyle 0,30 USD’ye geriledi.

Aslında Dogecoin’deki grafik ve Thodex’in akla zarar kampanyasını birlikte değerlendirirsek Thodex borsasının kapanmasında Dogecoin’in pay sahibi olduğunu da ifade edebiliriz. Bu kampanyadan dogecoin kazanan kişilerin bir kısmının paralarının hesaplarına geçildiğini biliyoruz. Ancak soğuk cüzdana çekme ve talep aşamasında borsanın ellerinde bu kadar dogecoin olmadığı ve piyasa fiyatına düşük fiyatlar karşılığı dogecoin’i müşterilere vermek istediğini ve işlemlerde zorluk çıkardığını söyleyen müşteriler de gündeme gelmişti. Bir iddiaya göre dogecoin kampanyasından kazanan dogecoinler hesapta görülmesine karşın müşteriler tarafından istendiği vakit piyasadan alınarak müşteriye aktarılıyordu. Dolayısıyla bu tezi savunanlar borsanın dogecoin kampanyasından zarar etmiş olduğunu dile getiriyorlar.

Dogecoinlerin bir kısmı yatırımcılar tarafından soğuk cüzdanlara çekilirken bir kısmı borsa bünyesinde tutulmaktaydı. Buradan şunu anlıyoruz ki taahhütleri dolayısıyla ki 2 milyon yahut 4 milyon dogecoin tedarik etmiş olma durumu olan borsa için bir zarar veya paranın dağıtılması durumunda bir fırsat maliyeti ortaya çıkmış oldu. Normal bir borsa olarak devam edip komisyon kazancı elde etmek yerine mevcut kripto paraları alıp kaçmanın daha cazip geldiği bir noktaya erişildiğini düşünebiliriz. Ponzi olarak ifade edilse de ponzi özelliği göstermeyen, yanlış yönetilen ve yatırımcının parasının çalınmasının çalınmasıyla ticareti hayatının sonuna erişen bir girişim niteliğinde olduğunu değerlendiriyoruz.

Yine Aynı İyi Niyetli İnsanlar

Ne yazık ki bazı yatırımcılar hala Thodex’in tekrar faal hale geleceğine inancını yitirmedi. Buna karşın 6 saatlik site ve mobil uygulama üzerinden hizmet verememe süresi yapılan yeni bir açıklamayla 4 – 5 gün olarak güncellendi. Gerekçe olarak güncelleme ve yeni yatırım alındığı yönünde açıklama yapıldı. Dünyanın hiçbir yerinde dakikaların bile değerli olduğu bir piyasada önceden haber verilmeksizin 4 -5 günlük kapanmalara imza atılması mümkün değildir.

Geçmişte 5 -6 saatlik güncellemeler ve bilinen adreslerinde bulunamadıklarına ilişkin iddialar yine gündeme gelmişti. Ancak borsa dedikoduya mahal vermeden güncelleme sonunda işlemlere dönmüş, adreslerin sadece yazışma adresleri gibi formalite icabı sahip olunan yerler olduğu bilgileri gündeme gelmişti. Bu günleri hatırlayan yatırımcılar o yüzden çok da karamsar olmamayı tercih etmiş olabilir.

Fakat izleyen süreçlerde önce CEO Faruk Fatih Özer twitter hesabını kapattı ve daha sonra bu kişinin yurtdışına çıktığı haberi gündeme geldi. Ayrıca borsanın %30 daha düşük fiyatla dogecoin satışları gerçekleştirdiği duyuldu ve kaçma stratejisi olarak yorumlandı. Şu an eldeki emareler gösteriyor ki kendisinin dönmemek üzere ülke dışına çıktığını düşünmek ve yasal yollara başvurmak en doğru tercih gibi görünüyor.

Türk Kripto Para Borsalarının Geleceği

Thodex Türkiye’de faal borsalardan sadece birisiydi. Dünya sıralamasında 100 – 50 arasında gezinen yine faal olduğu dönem 0 – 600 milyon USD bandında günlük işlem hacmine sahip olan Türkiye’nin az bilinen ama önemli bir borsasıydı. Borsaların veri beslemeleri genel olarak şişirilir ve muhtemelen daha düşük bir hacme sahiptir. Kaybolan parada daha düşük bir miktar olarak tespit edilecektir. Türkiye’de şu an 4 – 5 tanesi çoklukla bilinmek üzere 15 kadar borsa veya borsamsı şirketleşme bulunuyor[7]. Bu şirketlerin bünyesinde bulunan yani soğuk cüzdana çekilmeyen kripto paraların aynı kaderi yaşaması, bir harici diske söz konusu paraların aktarılması ve yurtdışına bir uçak bileti alınması kadar kolay. Hiç kimsenin yatırımı güvende değil.

Yatırımcıların ülkemizdeki borsaları yanlış anlamasına mahal yok. Bu kurumlar devlet tarafından tanınmak istenen ve bu konuda çabaları olan kurumlar. Komisyon gelirleri üzerinden vergi ödeyen ve katma değer yaratan bir yapıları var. Beklenen düzenleme kripto paranın tanımlanması, kripto para borsalarının düzenlenmesi ve akabinde gelecek vergi uygulamasıyken ödemelerin yasaklanması olayı ne kadar farklı yorumladığımızın bir göstergesi. Bir düzenleme yapmak için herhangi bir ülkenin uygulamasından kopya etmemizin gereği yok. Belki de bazı işlerde öncülük edecek bir noktadayken yaşadığımız tereddütler hem ciddi bir fırsatı kaçırmamıza hem de daha fazla kayıpların ortaya çıkmasına neden olacak.  

---

[1] Dünya, Bu kez de 'kriptobank' skandalı: Thodex, https://www.dunya.com/finans/haberler/bu-kez-de-kriptobank-skandali-thodex-haberi-618687

[2] Sputnik Türkiye, Kripto para borsası Thodex'in kurucusu Faruk Fatih Özer, 2 milyar dolarla yurt dışına kaçtı' iddiası, https://tr.sputniknews.com/ekonomi/202104221044330999-kripto-para-borsasi-thodexin-kurucusu-faruk-fatih-ozer-2-milyar-dolarla-yurt-disina-kacti-iddiasi/

[3] Coinmarketcap, https://coinmarketcap.com/exchanges/thodex/

[4] Fincen, https://www.fincen.gov/fcn/financial_institutions/msb/msbstateselector.html

[5] DHA, Yerli kripto para borsası global pazara nasıl açıldı?https://www.dha.com.tr/ekonomi/yerli-kripto-para-borsasi-global-pazara-nasil-acildi/haber-1781345

[6] Dogecoin Kampanyası, https://campaign.thodex.com/dogecoin-kampanya/

[7] 21 Milyon, Borsalar, https://21milyon.com/turkborsalari

22.04.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.