Erhan Selim
Vergi Müfettişi
E. Gelirler Kontrolörü
erhanselim@yahoo.com

Eğrisiyle Doğrusuyla Kripto Paraları Vergilendirme Hamlesi

Kripto paraların üzerindeki gözetimin artacağına ilişkin sinyaller bu yıl içerisinde gelmişti. Kripto para fanları Hazine ve Maliye Bakanlığının kripto para borsalarından bilgi istediğine ilişkin haberlerle birlikte muhtemelen irkildiler. Bu hamleler piyasada kripto para işlemlerinin vergilendirebileceği ihtimaline ağırlık kazandırdı. İdarenin konuyla ilgili düşüncesiyle ilgili en ufak bir bilgim olmasa da ben de sıradan bir vatandaş olarak bir vergi uygulamasının hayata geçirilebileceği kanaatindeyim. Nedenini yazının devamında açıklayacağım. Bununla beraber bu yazıda muhtemel bir vergilendirmenin bizlere ne kaybettirip ne kazandırabileceğini de ele alalım istedim.

Büyük Dalgayı Bekleyen Sörfçü

2019 yılında kaleme aldığımız “Kripto Paraları Vergilendirme Çabaları: Nesin Sen Kripto Para?” başlıklı yazımızda, ülkemizin halen daha kripto paranın mal, para ve menkul kıymetten hangisi olduğuna karar verememesini iğneleyici bir dille ele almıştık. Oysa o tarihlerde bazı ülkeler çoktan kripto paraların vergilendirilmesinde ciddi yol kat etmişti. Örneğin ABD 2014 yılında bir rehberlik yayınlayarak mevcut vergi kanunlarıyla kripto paralarla ilgili işlemlerin ne şekilde vergilendirileceğini açıklığa kavuşturmuştu[1]. IRS’e göre kripto para mal sayılmıştı ve kabaca işlem kazançlarının sermaye kazancı olarak vergilendirilmesi gerekiyordu. Bir yıldan daha uzun süre elde tutulup sermaye kazancını ortaya çıkaracak bir işleme tabi olacak kripto para daha düşük oranda vergiye tabi olacaktı.

IRS’in 2014 yılında böyle bir karar alması aslında şaşırtıcı değildi. ABD kripto paranın doğduğu topraklardı ve bitcoin’de 2013 yılında ciddi bir dalgalanma yaşandı. Bu yılda bitcoin’in değeri 1100 USD’ye kadar hızlıca tırmandı ve tekrar yarıya kadar düştü. Geriye dönük bitcoin tarihindeki bu en önemli zıplama ve aynı yıl yaşanan iniş çıkışlar bu tarihlerde birilerinin ciddi paralar kazandığına işaret ediyordu. IRS de bu dalgayı kaçırmak istemedi. Geriye baktığımızda 2017 yılsonundan 2018 yılı ortalarına kadar ikinci büyük dalgayı yaşadığımızı görüyoruz. Bitcoin’in değeri 13.000 USD’ye kadar çıktı ve 3000 USD’ye kadar geri düştü. Şahsen 2019 yılının başında bir vergilendirme hamlesi beklerken idarenin sessiz kalması, 2019 yılsonu itibariyle kaleme aldığımız yazıdaki siteme gerekçedir. 2020 yılının Eylül ayından itibaren üçüncü dalgayı yaşamaya başladık ve Hazine ve Maliye Bakanlığının kıyıda o dev dalgayı bekleyen sörfçüler gibi artık bu dalgayı kaçırmayacağının inancındayım.

Geçmiş Yıllara Dönük Kazançlar   

Kripto paralara yönelik işlemlerde geçmiş dönem kazançlarının ne şekilde yorumlanabileceğine ilişkin fikir yürütürken IRS örneğini bir miktar daha irdelememiz faydalı olacaktır. Bir kere IRS’in 2014 yılında yayınladığının bir mevzuat değişikliği değil sadece bir rehber olduğunu iyi anlamalıyız. IRS bu rehberle, benim mevcut mevzuatım uyarınca kripto para kazançları bu şekilde vergilendirilir demiş oldu. Böylece sadece 2014 yılı ve sonrası kazançları değil de önceki yıllardaki kazançlar da kapsama alanına alındı. Daha sonra mahkeme kararıyla Coinbase Borsasından 2013 – 2015 yılı arasındaki işlemleri 20.000 USD sınırıyla istemesi dolayısıyla IRS’in bu niyetini uygulamaya koyduğunu da biliyoruz[2].

IRS’nin bu hamlesiyle beraber geçmiş dönemlerde bu kazançları elde edip beyan etmeyenler cezalı duruma düşmüş oldu. Tarihlere detaylı bakarsak, IRS rehberini 2014 yılında çıkardı ve 2013 yılı için beyan için çok geç değildi. Coinbase zaten 2012 Haziran ayında kurulmuştu. IRS 2018 yılında Coinbase’den bu veriyi alarak gerekli doğrulamayı yaptı. IRS’in 2012 ve önceki yıllara ilişkin veri talep ettiğine veya mükelleflere ilişkin işlem yaptığına yönelik bir bilgi haberlere yansımadı. Örneğin Kraken Kripto Para Borsası 2011 yılının haziran ayında kurulmuştu ve 2012 yılına ilişkin bir veri bu borsadan kolaylıkla alınabilirdi.  

Eğer idaremiz mevcut mali mevzuata göre kripto para kazançları bu şekilde vergilendirilir deyip 2020 öncesinin verisini işleme koyarsa çok sayıda mükellef beyanname vermediği için cezalı duruma düşmüş olacak. Bu açıdan IRS uygulamasının konuya ilişkin aydınlatıcı bir örnek olduğunu düşünüyoruz.

Vergilendirmede Adalet Asimetrisi   

Kripto paradan kaynaklı kazançlar vergilendirilmeli mi diye sorulacak olursa bizim cevabımız vergilendirilsin olacaktır. Çünkü diğer yatırımlara ilişkin kazançları vergilendirilen mükellefler açısından açık bir şekilde asimetri oluşturmaktadır. Bununla beraber eski yazılarımızda da ele aldığımız gibi ağır bir vergilendirmenin olumsuz etkileri olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Almanya gibi katı kuralları olan bir ülkenin bile bir seneden fazla elde tutulan kripto para kazançlarını vergilendirmemeyi tercih ettiği bir dönemden geçiyoruz.

Kripto paraya ilişkin kazançlar sadece yatırımcıların kazancından değil borsaların kazancından da oluşmaktadır. Ağır bir vergilendirme ülkemizde kurulu borsaların kazancını ve varlığını olumsuz etkileyecektir. Kripto para kayıtlı sistem içerisinde kalmalıdır. Yatırımcının Şeysellerde kurulu Poloniex Borsasında veya Malta’da kurulu Binance borsasında işlem yapmasının önünde bir engel bulunmamaktadır. Ayrıca yurtdışı borsalardan işlem yapanlar vergilendirilmezken yurtiçi borsalardan işlem yapanların öncelikli olarak vergilendirilmesi başka bir asimetri yaratacaktır. Türk yatırımcısının Türk borsasını tercih etmesi komisyon kazançlarının Türkiye’de kalması ve vergiye tabi olması demektir. Bu tercih cezalandırılmamalıdır.

Bir başka asimetri kripto paranın doğası gereği ortaya çıkmaktadır. Günümüzde dijital ürünler satarak veya çeşitli hizmetler sunarak kripto para elde edilmektedir. Bu para yurtdışındaki bir borsada dövize tahvil edilebilir ve binlerce ödeme aracı kuruluştan herhangi biri üzerinden Türkiye’ye getirilebilir. Banka incelemesinde borsa ismi görülemeyeceğinden vergiye tabi kazanç realize olmakla beraber vergi radarına girmeyecektir. Bu kazançlara ilişkin mantıklı bir politika geliştirilene kadar borsa eksenli kazançların ağır şekilde vergilendirilmesi iki kazanç arasındaki uçurumu derinleştirecektir.

Son olarak yurtdışındaki borsaların engellenmesi mantıklı sonuçlar üretmeyebilir. Kumar ve bahis sitelerinden bu engellemenin çok da başarılı olmadığını biliyoruz. Her arz kendi talebini yarattığı şekliyle bir takım aracı platformlar devreye girebilir.  

---

[1] IRS, Notice 2014-21, https://www.irs.gov/pub/irs-drop/n-14-21.pdf

[2] Techcrunch, Coinbase ordered to give the IRS data on users trading more than $20,000, https://techcrunch.com/2017/11/29/coinbase-internal-revenue-service-taxation/

02.04.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.