Erhan Selim
Vergi Müfettişi
E. Gelirler Kontrolörü
erhanselim@yahoo.com

Elektronik Belgenin Geleceği ve Bilgi Çağında Bilmeden Kullanılan Sahte Faturalar

Günümüzde hiç kuşkusuz hareket kabiliyeti yükselen en önemli şeylerden birisi de bilgi oldu. Bilgi çağında yaşıyoruz ve internetin de yardımıyla bilginin bir yerden başka bir yere çok çabuk ulaşabildiğine şahit oluyoruz.  Ufak bir söylem sosyal medyada binlerce insanın paylaştığı sloganlara dönüşebiliyor. Bir bilginin doğruluğunu araştırabilme konusunda arama motorlarından çevrimiçi sicillere, tüketici yorumlarından web arşivlerine artık elimizde pek çok araç var.

Mali idaremiz de bu imkânlardan en iyi şekilde yararlananlar arasında yer alıyor. Örneğin elektronik belge teknolojileri ile birlikte eskiden günler süren bir ekonomik işleme yönelik bilgiye ulaşma süresi, gerçekleşme anına giderek yaklaşmış durumda. Buna rağmen teknolojinin gelişimini ve devinimini takip edemeyen ve devre meydan okuyan bir mali mevzuatımız ve sorunlu bir düşünce yapımız var.

Elektronik Belgenin Sahte Belge İle Mücadeledeki Rolü

Mali alanda çalışan birçok kişinin bildiği üzere eskinden başkası adına bastırılan faturaların kullanılması yoluyla gerçekleşen bir sahtecilik uygulamamız bulunmaktaydı. Mükellef İstanbul’da olmasına karşın faturaları ülkenin öbür ucunda haberi olmaksızın el değiştirebiliyordu. E-faturanın gelişi ile beraber, teknik olarak bazı şeyler halen mümkün olsa da, ilkel güdülerle hareket eden çok sayıda sahteci için bu sahtecilik yönteminin uygulanması oldukça zorlaştı.

Merkezi bir sistemde kullanıcıların hâlihazırda tanımlı olduğu ve e-imzanın kullanıldığı bir mimaride, özünde bir kimlik hırsızlığı olan, bu yöntemi uygulamanın önüne doğal bariyerler kendiliğinden örüldü. Mali idare ayrıca; e-faturada faturanın düzenlenmesi, arşiv faturada arşiv fatura raporunun gönderilmesi gereken sürede ekonomik işleme ilişkin bilgileri elde etme imkânı kazandı.  Sonuçta sahteciler üzerindeki mali gözetim de artmış oldu.

Geride bıraktığımız dönemde e-belge düzenleme sınırlarının oldukça aşağı çekilmesiyle beraber kapsam yönünden sahtecilerin mali gözetimden kaçma olanağı azaltıldı. Dahası Gelir İdaresi Başkanlığı yapmış olduğu risk analizine bağlı olarak herhangi bir parasal sınıra takılmadan bazı mükellefleri e-belge mükellefi haline getirme gücü kazandı. Böylece e-belge, yukarıda ifade ettiğimiz kimlik hırsızlığı dışında sahte belgeyi doğrudan bitirecek bir güce sahip olmasa da, doğru kullanılması durumunda Mali İdaremiz çok güçlü bir silahı envanterine katmış oldu.

Mükellefler hakkında diğer tüm kaynaklardan elde edilen bilgiler analiz edilerek ilerleyen dönemlerde Gelir İdaresi Başkanlığının, sahteci olduğuna yönelik makul şüphe oluşan mükellefler için faturanın düzenleme anında taraflara bir sinyalizasyon yapabileceği veya faturanın gönderimini reddedilme imkânının olduğu bir teknik altyapının zeminlerinin atıldığını söyleyebiliriz. Tabi eğer bu politikada bir değişiklik olmaz ve teknik altyapı gerekli mevzuat değişiklileri ile gelecekte desteklenebilirse.

Tutmayan Hesaplar ve Mali Gözetimin Dışına Taşmak

Şu ana kadar çok olumlu bir tablo çizmemize karşın neden halen bir yere varamadık dediğinizi duyar gibiyim. Şöyle ki e-belge öncelikli olarak gücünü aldığı Vergi Usul Kanunu’nun en tabu hükümlerinden birine tosladı: gerçek mahiyet. Böylece e-fatura olarak düzenlenmesi gerekirken kağıt ortamında düzenlenen faturanın yok hükmünde olduğu atarlanmasının tutarsız olduğunu gördük. E-faturanın yerine düzenlenen kağıt faturanın zamanlamasında bir sıkıntı yoksa gider ve KDV indirimi ve iadelerinde kullanılabileceği noktasına gelmiş bulunuyoruz.

Neyse ki Anayasa Mahkemesinden olumlu bir haber geldi de, şu an kağıt fatura düzenlenmesi karşı atarına sadece ceza hükümleri bakımından direnebiliyoruz. E-faturanın kağıt olarak düzenlenmesinin bazı özel durumlar dışında dürüst mükelleflere ne gibi bir katkı sağlayabileceği tartışmalı olmakla beraber sahteciler için retro mali sistemimiz kendi boşluğunu yarattı diyebiliriz.

Şimdi diyelim ki, iki e-fatura mükellefi kendi aralarındaki e-fatura düzenlenmesi gereken bir ticarette kağıt fatura düzenledi. Sonradan öğrendik ki işlemin bir tarafı sahteci. Her ikisi de bu işlemin e-fatura olarak düzenlenmesi gerektiğini bilirken veya bilmesi gerekirken kağıt ortamında düzenlenen ve kullanılan sahte fatura için yine kendi hukukumuzu yaratır şekilde bilmeden kullandı yorumunda bulunabilecek miyiz?

E-belgeye Bakış Açısındaki Dönemsel Değişimler

Biraz normlar hiyerarşisi, biraz hukuki metinlerin yorumlanmasına ilişkin fikir sahibi olan kimselerin yapacağı hatalar değildir e-belgenin kısmi mağlubiyetine sebebiyet veren bu etmenler. Daha önce de çok defa yazdık e-belgeye bakış açısındaki değişimi. Kapsanan mükelleflerin radikal şekilde arttırılmasını; denetim, analiz, istatistik misyonlarının üzerine yüklenmesini. Fikri değişimle hukuki değişim arasındaki gecikmenin yarattığı sorunlar olduğunu görüyoruz.

Ya e-faturanın teknik ve hukuki mimarları Vergi Usul Kanunu gibi mali mevzuatımızın doğal sınırlarını öngörerek bir süre e-belgenin serbest salınımında sadece mükellefe kolaylık olarak var olmasını planladılar ya da e-belgeye yeni misyonlar yükleyen yeni yaklaşımlar hukuki, sosyolojik ve hatta politik bir takım engellerin olabileceğini öngöremeden idealist bir tavırla bazı değişikliklere imza attılar.

Neticede yaşanan gelişmeler, teknik olarak birçok işi gerçekleştirmeye muktedir olsak da kolumuzdan tutup bizi kendimize getiren bir mali mevzuatımız olduğunu hatırlattı. Şimdi umudumuz e-belgenin edindiği bu yeni misyonları kaybetmemesi. Yeni dönemde e-belgenin hikayesini hep beraber takip edeceğiz.

Sahte Faturanın Bitmesini Dilemek

Bu olguyla mücadelenin, başta bir kesim bürokrat olmak üzere denetim elemanları ve mali idarenin diğer bireylerinin emeğine bırakıldığı bir ortamda, dilek kuyusuna para atmak veya eski bir lambayı ovalamanın bile sahte belgeyi bitirme konusunda daha fazla olasılık ihtiva ettiğini bilmemiz gerekir diye düşünüyoruz.

Vergi Usul Kanunu veya ilişkili kanunlarında kapsamlı değişiklikler yapmadan, tebliğe dayanan “bilmeden kullanma” hukukumuzla kullanıcıları sırtlamaya bir son vermeksizin, e-belgenin yeni edindiği misyonların önünü açacak teknik ve hukuki altyapıya imza atmakta gönülsüz davranarak, bazı sektörlerin şımarıklığına katlanmaya devam edip belki bir elli yıl daha kamu gelirlerini çalan bu hırsızların yok olmasını dilemeye devam edeceğiz gibi görünüyor. Reform dönemi olarak ilan ettiğimiz bu yeni dönemde umarız devletimiz bu alanda da bir çalışma yürütür.

En güzel dileklerimizle…

11.02.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.