Erhan Selim
Vergi Müfettişi
E. Gelirler Kontrolörü
erhanselim@yahoo.com

BA Kalkar BS Sarkar, BS Kalkar BA Sarkar

90’lı yılların sonlarından itibaren mali hayatımıza giriş yapmış olan BA – BS bildirimleri, mali hayatın özel sektör tarafında çoğunlukla angarya olarak anılan bir uygulama niteliği taşıyor. 01.01.2020 tarihinden itibaren vergiler dâhil toplam tutarı, vergi mükelleflerine düzenlenenlerde 5.000 TL’yi; diğer kişilere düzenlenenler için 30.000 TL’yi geçen faturalarda, e-Arşiv Fatura olarak düzenlenme zorunluluğunun getirilmesiyle, bu düşüncenin daha da kuvvetlendiğini söyleyebiliriz. Çünkü müşavirlerimiz BA-BS’lerden elde edilecek verilerin bu kanaldan elde edilebileceği inancındalar. Ayrıca gerek TÜRMOB’dan meslek adına, gerekse müşavirlerden münferit olarak, BA-BS’lerin kaldırılmasına yönelik talepler geldiğini görebiliyoruz. Tabi ki BA-BS’lerin kaldırılmasına ilişkin talepler yeni değil. Bu yüzden bu yazıda BA-BS bildirimlerinin kaldırılabilirliğini ele alalım istedik.

Düşünen Adam

Hâlihazırda işleyen bir sistemi kaldırıp yerine başka bir sistem kurmak için kaldıracağınız sistem ve kurgulayacağınız yeni sistem arasındaki bazı göstergeleri göz önünde bulundurmanız gerekir. Eğer bu göstergeler uyarınca yeni bir sistemin kurgulanması makul geliyorsa bir sistem değişikliğine gidebilirsiniz. BA-BS’den başlayarak elimizde neler var değerlendirelim:

1- Olgunluk: BA-BS formları uzunca zamandır elektronik ortamda veriliyor. Bu nedenle sistemin belli bir olgunluğa eriştiğini kabul edebiliriz. Elektronik sistemlerde kullanım süresi arttıkça gerek kullanıcılardan gelen geri dönüşler gerekse geliştiriciler tarafından uygulanan testler sonucu bu sistemlerin hataları zamanla giderilebilmektedir. BA-BS sistemi de teknik açıdan bu olgunluğu yaşıyor,

2- Ölçeklendirilebilirlik: BA-BS form verisini işleyen, depolayan ve görselleştirilen sistemler kolayca ölçeklendirilebilen bir yapıya sahiptir. Örneğin 250.000 yeni mükellefin BA-BS’ini daha almak için yapacağınız yatırım yeni bir disk almaktan ibaret. Sistemde yoğunluk olacağını düşünüyorsanız sunucularınızın kapasitesini yükseltebilirsiniz,

3- Performans: BA-BS formlarından elde edilen verileri mükelleflerin (5, 10, 15 vb.) altlarına kadar inerek analiz eden sistemlerin var olduğunu bilmek, bazı kişilerin BA-BS sistemine tutumunu değiştirebilir. Analizler, kurgulanan mimari gereği hızlı bir şekilde yürütülebilmekle beraber verinin görselleştirilmesi aynı hızda gerçekleşmektedir. Örneğin bir gösterge olarak Gelir İdaresi Başkanlığının sistemlerinden en hacimli mükelleflerin yıllık, aylık BA-BS verilerini kısa sürede sorgulayabilirsiniz,

4- Entegrasyon: BA-BS sistemi (bir kısmı taşınsa da)GİB ve VDK bünyesinde bulunan sistemlerle entegrasyon içerisindedir. Bu aşamalar yıllar önce kat edilmiştir. Örneğin Başkanlıklarda kullanılan risk analiz sistemlerinde (KDVİRA, MBR gibi) BA-BS verileri girdi olarak dikkate alınmaktadır,

5- İşlevsellik:  BA-BS sistemine getirilen en önemli eleştirilerden birisi işlevselliğine yöneliktir. Müfettişler bildirimlerin (mal ve hizmet detayı, miktar gibi)daha detaylı olmasını isterken müşavirler çıkacak iş yüküne de bağlı olarak tam aksini düşünmektedir. BA-BS sistemi diğer sistemleri beslemesine ek olarak vergi incelemeleri ve iade sürelerinin kısalmasına katkı sunan bir sistem niteliğindedir,

6- Sürdürülebilirlik: Bir sistemin sürdürülebilirliği öncelikle maliyetine sonrasında insan kaynağına bağlıdır. Maliyet kalemlerinde; günlük faaliyetleri yürütecek, sistemi geliştirecek ve hatalarını giderecek teknik personel gideri önemli bir yer tutmaktadır. BA-BS sistemi çok karışık bir sistem olmayıp sürdürülebilirliği için çok sayıda ve çok nitelikli personelin istihdam edilmesi gerekli değildir. Yönetsel açıdan bakıldığında, veri zaten müşavirler tarafından yüklenmekte olup depolanmadan önce üzerinde çok fazla bir işlem gerçekleştirilmemektedir.  

Mega BA-BS’lerde Bu Hafta

BA-BS bildirilmelerine dayanan bu sistemin başlı başına kaldırılıp yerine bir şey koyulmaması mümkün değildir. Müşavirlerimizin düşündüğü şekliyle elektronik belge teknolojilerine dayanılarak BA-BS sisteminin ikame edilmesinde bir takım zorluklar bulunmaktadır. Bir kere BA-BS sisteminin yerine koyacağınız sistemin hem iadeler, hem incelemeler hem de risk analizi bakımından çok daha fazla katma değer üretmesini beklemek gerekir. Eğer faturalar üzerinden detay bilgiler yerine sadece alım satım toplamı ayrıştırılacaksa, BA-BS’lerin kaldırılması kamu maliyesi anlamında hiçbir anlam ifade etmeyecek ve BA-BS sisteminin ötesinde bir işlevselliğe sahip olamayacaktır. Bu yüzden Başkanlığın detay bilgilerin işlenmesini ve analizini sağlayacak yeni bir sistem kurgulamasını beklemek daha makul bir seçenektir.

Yukardaki başlıklar üzerinden devam edecek olursak, elektronik belge teknolojilerinde ilerleme kaydetsek de sistem henüz BA-BS sistemi kadar olgun değildir. Örneğin bazı mükelleflerde arşiv fatura düzenlenebilmesine imkân veren portal henüz yeni devreye alınmıştır. İkinci bir husus arşiv fatura düzenleme sınırının radikal bir şekilde aşağı çekilmesidir. İş akışının rutine bağlanacak şekilde yerine oturmuş olması ve tüm hataların giderilmesi zaman alacaktır. Bir başka başlık BA-BS sisteminin yılların verisini analiz ediyor olmasıdır. Mevzuat gereği geçmişe dönük beş senelik bir dönem üzerinden yeni bir sistemin kurgulanmasını düşünmek, soğuk arşivlerden faturaların yeninden gün yüzüne çıkarılmasını gerektirebilecektir.

Arşiv fatura uygulamasında, Başkanlığın kendisi dışında sürece, mimari gereği, entegratörler, özel entagratörler gibi başka aktörler de girmektedir.  Portal başlı başına yönetilmesi gereken bir başlıktır. Bu yüzden ölçeklendirme BA-BS sisteminde olduğu kadar kolay değildir. Mevcut mimari, ölçeklendirme kararları alınırken diğer aktörlerin varlığının dikkate alınmasını zorunlu kılmaktadır. Dolayısıyla karar alma süreçleri BA-BS sistemine göre daha uzun olma eğilimindedir. Sonuçta maliyete kamu kurumları kadar diğer aktörler de ortaktır.

Müşavirler tarafından doldurulan ve çok hacimli olmayan ham bir verinin kolon tabanlı veya klasik ilişkisel bir veritabanına aktarılarak analiz edilmesiyle; arşiv faturalarında yer alan kapsamlı verilerin etiketlerinden ayrıştırılarak veritabanına işlenmesi aynı şey değildir. Başkanlık geçmişte arşiv faturaların iletilmesine aracılık etmemiş bunun yerine kendisine özet bilgileri içeren xml formatlı arşiv fatura raporlarının gönderilmesini talep etmiştir. Bu şekilde hem yer tasarrufu sağlamış hem de hacimli bir veriyi ayrıştırma zahmetinden kurtulmuştur. Faturalardan kapsamlı bir veri çekilmesi planlanıyorsa bu mimari de bir değişiklik yapılması söz konusu olabilecektir. BA-BS sisteminin aksine, Başkanlık sistemlerinde müfettişler en fazla birer haftalık zaman aralıklarıyla e-fatura ve arşiv fatura istatistiğini, o da sayfalama yardımıyla, zar zor sorgulayabilmektedir. Bu bile tek başına güzel bir performans göstergesidir.

Kurgulan yeni sistem aynı zamanda KDVİRA, MBR gibi risk analiz sistemlerine entegre olacak ve bu sistemleri de besleyecektir. Entegrasyon gerçekleşmeden ve diğer sistemlerin doğru beslendiğini görmeden BA-BS sistemini kaldırmak bir domino etkisiyle diğer sistemleri de felç edebilir. Peki kurgulanan bu yeni sistem bir büyük veri çözümü mü olacaktır yoksa BA—BS sisteminde olduğu gibi klasik ilişkisel veritabanlarını mı süsleyecektir? Büyük veri çözümü olması entegrasyon ayağını güçleştirirken klasik çözüm Bakanlığın yeni veri yönetim stratejisi ile çelişecektir.

Elektronik belge teknolojilerinde karşılaşılan sorunların çözümü teknik bilgi kadar alan bilgisini gerektirmektedir. Elektronik belgeye ilişkin verdiğiniz cevapların, e-fatura forumda açıklananın aksine bir realite olarak, hukuki anlamda bir karşılığı olmak zorundadır. Elektronik belge teknolojilerin BA-BS sisteminin yerine geçecek bir sistem için ölçeklendirilmesi, başta uzman personel olmak üzere, bir takım kaynakların bu alana kanalize edilmesini gerektirmektedir. Sistemin sürdürülebilirliği BA-BS sistemine göre daha zahmetli ve daha maliyetli olacaktır.    

BA-BS Kalkar Yeni Sistem Sarkar

Müşavirlerden olumsuz tepkiler alsa da, Başkanlığın değişen vizyonu ile beraber elektronik belge düzenleme sınırının tabana indirilmesi, eski günlerin aksine BA-BS’nin kaldırılabilirliğinin ve bu konunun tartışılabilirliğinin yolunu açmıştır. Benzer şekilde elektronik defter ve belge teknolojilerinin yaygınlaşması pek çok kolaylığı beraberinde getirecektir. Şurası da bir gerçek ki, BA-BS sisteminin kaldırılması gerekmektedir. BA-BS’nin kaldırılması kararı Başkanlığa ait olup politika anlamında bir günlük iştir. Ancak yerine belge teknolojilerine dayanan yeni bir sistemin kurulması Başkanlığın ve Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğünün ortak çalışmasını gerektiren zahmetli bir süreçtir. Elbette mali kurumların yeni ve başarılı bir sistemi kurgulama gücü ve kaynağı bulunmaktadır. Ancak bu sürecin doğru yönetilmesi gerekir. BA-BS sistemi kamu tarafında halen işlerliği olan ve katma değer üreten kilit bir sistemdir.  

Sistemin kaldırılması çok büyük bir batık maliyet yaratmayacaktır. Kum saatinin bir yerlerde BA-BS aleyhine işliyor olması gerekir. Fakat BA-BS kalkar ve yeni sistem sarkarsa bazı sıkıntılı durumların ortaya çıkma ihtimali yüksektir. Bu durum (incelemeye yanlış mükelleflerin seçimi, haksız iadeler, iade sürelerinin uzaması, incelemelerin uzaması gibi)sonuçları itibariyle zaten tüm mükellefleri ve müşavirleri olumsuz etkileyebilecektir. Bu yüzden elektronik belge tarafında kayda değer gelişmeler olsa bile BA-BS tarafında gerekli çalışmaların yapılmasının zaman ve mesai gerektirdiği anlaşılmalıdır.  

18.06.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.