Erhan Selim
Vergi Müfettişi
E. Gelirler Kontrolörü
erhanselim@yahoo.com

Affımıza Sığınma Suretiyle Yürütülen Maliye Politikası

Mali geçmişimiz ne yazık ki aflarla doludur. Şöyle ki, Cumhuriyet döneminde çıkarılan af sayısı 35 olup bir ortalama alındığında her üç yıla bir mali af düştüğü görülmektedir. İçinde bulunduğumuz sıkıntılı dönem itibariyle mali af yeniden gündeme getirilmeye çalışılmaktadır. Bu yüzden eğrisiyle doğrusuyla bu yazımızda afları değerlendirme konusu yapalım istedim. Safımız belli olsun diye en başta affa karşı olduğumuzu söylemekte bir sakınca görmüyorum. Zaten gerekçelerimizi sıraladığımız zaman belki de bize hak vereceksiniz. Hiç vakit kaybetmeden af karşıtlığımızı birkaç maddede temellendirelim:

1. Öncelikle aflarla dürüst mükellefi mutlu edemezsiniz. Aflarla cezalandırdığınız kişiler genellikle en dürüst vergi mükellefleri olup zamanla bu kitleden kopmalar yaşanmakta, devlete ve vergi adaletine olan inançları azalmaktadır. Bu mükelleflerden bir kısmının böyle bir vergi ikliminde vergi rekortmenleri olarak ilan edilmesi ise trajikomiktir. Borcunuzu ödemediğinizde de bir listede ilan edilirsiniz ancak bir afla bu listeden silinebilirsiniz. Oysa vergi rekortmenleri listesi daha katidir,
2. Aflar kendi içerisinde bile adil değildir. Aflar belli bir kitle tarafından her zaman önceden duyulur. Dünya’nın en katı kardeşlik örgütünü yönetseniz ya da kamuda gestapo yöntemlerini hayata geçirseniz dahi bu sonucu değiştiremezseniz. Bu gözler kasa affından yararlanıp %5 -10 gibi düşük vergi yükleriyle çekilmek üzere kasasında 5 milyon biriktiren mükellefler görmüştür,
3. Aflar, toptancı politikaların ve kısa dönemli çalışmaların eserleridir. Üzerinde çok kafa patlatılmayan kanuni metinlerle kusursuz bir düzenleme tesis edemezsiniz. Örneğin yakın tarihlerde çıkan bir vergi affından tüm sahteciler yararlanmakla beraber bir sonrasında gelen siyam ikizi kardeşinden sahtecilerin yararlanamaması için özel bir çalışma yapılıp Başkanlığa iletildiğini bilemezseniz,
4. Aflarla devletin denetim mekanizmasını zedelemekten daha ileri gidemezseniz. 5000 müfettiş alıp müfettiş sayısını 8000 küsürlü rakamlara tamamladıktan sonra kısa aralıklarla af ve seçim ekonomisi gibi sebeplerle bu kişileri çalıştırmamanın yarattığı psikolojiyi tarif edemezsiniz. Vicdanlı bireylerde devletime yük oluyorum hissi göğüs kafesine oturup zamanla bu kısmı ezmektedir,
5. Aftan yararlanıp incelemesi devam eden mükellefin ellerinizden kayıp gitmesi kadar romantik bir sahne resmedemezsiniz. Bazı yaşanmışlıklar vardır bilançodan dahi görebilirsiniz. Ancak hesapta olmayan bir af kanunu dolayısıyla ilişkinin sonuna gelmişsinizdir dile getiremezsiniz,
6. Afları rutine bindirip, denetimi boşa alıp mevcut ceza hükümleriyle istediğiniz geliri de elde edemezsiniz. Öncelikle caydırıcılığı tesis etmelisiniz. İktisadi anlamda gören gözlerden gayrisafi hasılaya oranla aflardan elde eden gelirin azaldığını inkâr etmesini bekleyemezsiniz,
7. Aflar sayesinde akıllı bir mükellefin kendisini afla hedge etmesini engelleyemezsiniz. Bu kavramı da literatüre kazandırmak isterim. Son aftan sonra kum saatini ters çevirdiğinizde sizin için mantıklı bir zamanda 6 milyon matrah yerine 1 milyon matrah beyan edersiniz. Merkezinizi İstanbul’a taşıyıp büyükken, büyükler arasında nispeten küçük kalmışsanız; olasılık hesabında bir incelemenin denk gelmesi ihtimalinin düşüklüğü ve affa yakın olmanın verdiği rahatlıkla dilediğinizce hareket edebilirsiniz. Riski sevmeyen bir kişilikseniz vergisini ödemediğiniz 5 milyonu dövize çevirip mevduat olarak değerlendirerek riski daha da minimize edebilirsiniz. 
8. Aflarla yurtdışına bir kez çıkan parayı kolay kolay geri getiremezseniz. Virjin Adalarında şirket kurup, Cayman’da hesap açarak parayı birkaç ülke üzerindeki hesaplarda gezdirdikten sonra yabancı yatırım olarak ülkeye sokup hem teşviklerden yararlanıp hem de satın aldığınız bir şirkete kendinizi genel müdür olarak atamanızın önünde zaten engel yoktur,
9. Aflarda hiçbir zaman tahsilatı garanti edemezseniz. Çoğu zaman zaten ödeme niyeti olmayan mükellefi ihya edersiniz. Geçmişte sadece beyanda bulunan mükellefin geçmişini bir daha açılmamak üzere kapattığımızı dikkate alırsak bu durumun vahametini daha iyi görebilirsiniz. Denetim birimlerinden kaldırdığınız iş yükünü tahsil işiyle uğraşan birimlere yıkmamız ise cabası,
10. En önemlisi tekrarlanan aflarla algıyı yönetemezseniz. Geçmiş döneme bakıldığında her bakanın demeçlerinde bir ikincisi olmayacak söylemini görebilirsiniz. Sonuçta hep ikincisi, üçüncüsü gelmiştir. Bu söylemden sonra ikincilerin üçüncülerin olması durumunda mükelleflerin gözünde itibar kaybedersiniz.

Bu başlıkları 20’ye kadar uzatabiliriz ancak ana fikri vurgulayabildiğimizi düşünüyorum.  Aflar Türkiye Cumhuriyeti’nin genel bir problemidir. Bu yüzden herhangi bir siyasi görüş veya düşünceye mal edemeyiz. Buna karşın devletin af politikasını yeniden gözden geçirmesini, bu konuda yasal veya anayasal bazı sınırlar getirilmesinin değerlendirilmesini temenni ederiz.

Mükellef Rating Sistemi

Her ne kadar aflara karşı olsak da özel sektörde bazı iyi niyetli mükelleflerin zor durumda olduğunu göz ardı edecek durumda değiliz. Buna karşın af ve yardımlarda toptancı bir politika uygulanması yerine sınırlı ve selektif bir politikanın hayata geçirilmesini tercih ederiz. Örneğin af, yapacağımız parasal yardım veya kredi kullandırmak suretiyle tüm mükellefleri hayatta tutmamız mümkün olmayıp bir kısmı için artık kaçınılmaz olan sonu engelleyemeyiz. Bu mükellefler finansal yönetimden bihaber olarak önce faiz riskini, hedge stratejisinden bihaber daha sonra döviz riskini kucaklamış bulunuyorlar. Ardından gelen bu reel şokla beraber üzücü bir şekilde yolun sonuna gelmiş durumdalar.

Aslında batması gereken bazı şirketleri finanse ederek birkaç ay sonra kamu zararına dönüşerek batacak zombi şirketleri yarattığımızı öngörebilmeliyiz. İkinci olarak aslında kurtarılabilir ve kurtarılması gereken mükellefler için tahsis edebileceğimiz kaynağı sınırladığımızı bilmeliyiz. Parasal bir sınır koyup belli bir ölçeğin üzerinde olan ve zor durumda kalan (büyük ölçekli)mükellefleri finansal durum analizini içerecek kısa süreli (30 - 45 gün) inceleme yoluyla kendi ihtiyaçlarına özgü ve özel olarak aftan yararlandırabilir veya parasal yardım veya kredi imkânı tanıyabiliriz. Muhtemelen daralan bir ekonomide yürütebilecek en doğru inceleme bu olacaktır.  Belli bir ölçeğin altındaki mükelleflerde Gelir İdaresi Başkanlığı’nın bir ara duyurduğu ve mükellefe bir mali not verilmesini öngören sistemi hayata geçirip mali notuna, siciline ve bazı finansal oranlarına bağlı bir sistemi hayata geçirebiliriz. Zor ama imkansız değil.

Tek Replikli Karakterler

Mali hayat gerek kamu gerekse özel sektör olarak bir bütün oluşturmakta ve birbirini beslemektedir. Başınız ağrıdığında doktora, biri kişilik haklarınıza saldırdığında avukata ve vergisel bir sıkıntınız olduğunda müşavirinize gidersiniz. Üç senede bir çıkan aflarla vergi bir sıkıntı olmaktan çıktığında, kamu denetimi vasfını yitirdiğinde ve cezaların caydırıcılığı kalmadığında müşavirlik hizmetinden de tasarruf edersiniz. Bu yüzden başka hiçbir yaşam formu yoktur ki yerli yersiz af çağrısı yapan bir meslek mensubu kadar kendi habitatına zarar versin. Bu mantıkla hikâyenin sonunun “iadelerle sonsuza kadar mutlu yaşamışlar” şeklinde biteceğini sanıyorsunuz yanılıyorsunuz. Sunduğunuz hizmetlerde bir çeşitlendirmeye gitmemek, kurumsallığı tesis etmemek ve teknolojinin ulaştığı noktayı göz ardı etmek suretiyle zaten geleceğe meydan okuyorsunuz. Ateşe uçan pervane olmak niye? Mali alanda çalışan kişileri bir bütün olarak seven, takdir eden, bu alandaki tüm mesleklerin hak ettiği yerlere gelmesini arzu eden biri olarak üzülerek söylüyorum ki tek replikli karakterle çok yol kat edemezsiniz.

22.05.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.