Erhan Selim
Vergi Müfettişi
E. Gelirler Kontrolörü
erhanselim@yahoo.com

Karşıt İnceleme Evreninde Olasılık Analizi ve E-Karşıt

Bu yazıyı soru aldığım bir başlık olarak elektronik karşıt konusuna ayırmak istiyorum. Gelen soruların elektronik karşıtın mümkün olup olamayacağı ekseninde toplandığını görüyorum. Elbette işin politika kısmını ele almamız mümkün olamayacağından yalnızca teknik olarak elektronik karşıtın var olup olamayacağını tartışabileceğimizi söyleyebilirim. Ancak kısmen de olsa politikaya giriş yapmamız gerektiği de su götürmez bir gerçek. Çünkü modern problem çözme tekniklerinin ilk adımı her zaman problem tanımını içermektedir. Bununla beraber vakit geçirmeden aşağıdaki soruları öne sürüyorum:

1. Karşıt inceleme bir problem midir?
2. Kaç ülkede karşıt inceleme vardır?
3. Diyelim ki bazı ülkelerde karşıt inceleme vardır, en iyi uygulama bizce nedir?
4. Karşıt incelemenin ortadan kaldırılması ve kolaylaştırılması için bu zamana kadar hangi çalışmalar yapılmıştır?

Zamanında çalıştığımız başlıklardan olduğu için birinci soruyu cevaplayalım. İncelemede hangi işlemin ne kadar zaman aldığını ve inceleme sürelerini ele aldığımız bir çalışmada karşıt incelemenin gerçek yüzünü gördüğümüzü ifade edebilirim. Karşıt inceleme gerçekten de hem özel sektör hem de kamu sektörü için geçmişte çok fazla soruna neden olmuş ve olmaya devam edecek bir inceleme türüdür. Soruşturmalar yaşanmasına sebebiyet vermiştir, zaman kaybına neden olur, iadeleri geciktirir, içinde bulunduğumuz süreçte mantığı yadırganmaya başlamıştır ve işgücünün daha değerli işlerde kullanılması açısından alternatif bir maliyettir. Evet, karşıt inceleme bir problemdir. Bu yüzden doğru soru, elektronik karşıtın teknik olarak var olup olamayacağı değil, içinde bulunduğumuz teknolojik gelişmişlik düzeyinde karşıt incelemenin neden hala var olduğudur.

Diğer soruların cevabını, astlarına bu soruları yöneltmeleri dileğiyle, politikayı elinde tutan değerli devlet adamlarına bırakıyorum. Biz teknik kısımla devam edelim.  

Analog Karşıt İnceleme

Elektronik karşıttan anladığımız Gelir İdaresi Başkanlığı’nın mükellefle ve müşavir arasında aracılık etmesi ise böyle bir sistemin var olmasının önünde herhangi bir teknik imkânsızlık bulunmamaktadır. Şöyle ki oralarda çok makbul değildir ama C#, Asp.Net gibi bir tercihle alacağı süre bir iki haftanın üzerinde olmayacaktır. Şunu da eklememiz gerekir ki bu sistem YMM raporlarının elektronik ortamda iletilmesinden daha ileri bir teknoloji içermeyecektir. En azından bu sistemle bir TED konuşması yapamazsınız. (Başkanlığın teknolojik dönüşümünü övdüm de geldim)

Başkanlığın topladığı bir takım verileri bir sistem üzerinden müşavirlere sunduğu bir sistemden de bahsediyor olabiliriz. Aslında elektronik defterlerin bir örneğinin artık kamunun erişimine açık olacağı, BA – BS verisinin öteden beri toplandığı, elektronik belgelerin tabana yayıldığı bilgisi ışığında bir takım varsayımlarda bulunabiliriz. Malumunuz kurgulanacak böyle bir sistemde en sorunlu başlık elektronik olarak sunulacak bu verinin güvenliğini sağlamak ve yetkilendirme olacaktır.

Bir politika tercihi olarak, tıpkı kamu tarafındaki personelin bazı sistemlerdeki yetkisi gibi güven esaslı ve ucu açık sorgulamaya imkân verecek bir sistemin hayata geçirilebileceği düşünülebilir. Güven esası, söz konusu sistemin bu zamana kadar özel sektör tarafında hayata geçmemesinin sebeplerinden birisidir. Muhtemelen kimse bu riski almak istemeyecektir. Örneğin tuttuğunuz log kayıtları okuyan olduğu sürece değerlidir. Güven esaslı sistemler sadece özel sektörde değil kamu tarafında da terk edilmelidir.

Sınırlı yetkiyle sorgulama yapılabilecek bir sistem ise yetkilendirme için işgücü tahsisi gerektirebilir. BA – BS verisinin bir graph veritabanına taşınması veya bol join’li ilişkisel bir veritabanı ile yetkilendirme otomatik süreçlere bindirilebilir. Buna karşın kurgulanan hiçbir sistem kullanıcının cep telefonunu çıkarıp mükellefin alıcılar hesap dökümünün veya diğer bilgilerin resimlerinin çekilmesine engel değildir. Böyle bir sistemde hangi veri ne kapsamda ve ne şekilde sunulacak hep bilinmesi gerekmektedir. Zaten müşavire otomatik süreçlerle nokta atışı ne eksik ne de fazla veri sunulabildiği noktada bu sistem de varlık sebebini yitirecektir.

Dijital Karşıt İnceleme

Karşıt inceleme kabaca faturanın deftere işlenmesi ve beyana dâhil edilmesini kontrol eden oldukça basit iki adet başlık içermektedir. Bize göre karşıt inceleme makine tarafından yapılabilir durumdadır. Deftere eklenecek bazı bilgiler ve yazılacak basit bir algoritma karşıt incelemeyi hayatımızdan çıkarabilir. Bu işlem defter verisinin analiz edilebilir şekilde (parse) ayrıştırılarak veritabanına veya büyük veri çözümlerine aktarılmasını gerektirmektedir. Elektronik belgenin tabana yayılması sistemin kapsama alanını genişletecektir. İşte bu şekilde işleyecek bir sisteme e-karşıt diyebiliriz.

Elektronik defter ve belge ufku olan insanların elinde büyük bir nimettir. Karşıt inceleme ise yapılabilecek onca iş arasında sadece ufak bir örnek. Geçmiş yazılarımızı kontrol ederseniz karşıt incelemenin ortadan kaldırılmasını mümkün kılabilecek, elektronik defter ve belge teknolojilerindeki gerçek dönüşümün ancak çok yakın tarihte Başkanlığın yenilenen vizyonu ile beraber gerçekleştiğini göreceksiniz. Aynı yazılarda defterin toplanması gerektiğini birden fazla vurguladığımı da görebilirsiniz. Geçip giden yıllara üzülmemek elde değil.

Yeni Denizlere Yelken Açmak

Üzücü bir gelişme üzerine bir meslektaşımın bir imkânım daha olsa bu mesleğe adımımı atmam dediğini hatırlıyorum. Aksine mesleğini çok seven bir arkadaş olsa da, iş yaşantısında mutlu olduğumuz veya üzüldüğümüz çok fazla zaman var. Peki, nasıl bir hayat kurardın diye sorduğumda açıkçası beklediğim cevap bir bağ evi, bahçesinde boy boy arpalar koyun kuzu şeklindeydi. Herhalde SMMM olurdum dedi. Çok fazla uzaklaşmış olamazsın dediğimde gülüştüğümüzü hatırlıyorum. Zaten YMM oldu. Bu yazıyı okuyorsa iş hayatında başarılar dilerim. Mali hayata o kadar gömülmüşüz ki zihnen dahi fazla uzaklaşamıyoruz. Ve şaşırtıcı şekilde masanın her iki tarafında da bazı sorunlar ortak. Ortak akılla bir yerlere gelebileceğimize inananlardanım, yeter ki hedefi biraz yüksek tutalım.  

15.05.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.