Erhan Selim
Vergi Müfettişi
E. Gelirler Kontrolörü
erhanselim@yahoo.com

İki Yüzlü Elektronik Fatura ve Görüntüsü İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenleme Suçu

E-fatura, XML formatlı bir elektronik belge ve XML formatının tek başına bizlere sergileyebileceği bir görselliği bulunmuyor. XML formatlı bir dosyayı, belge veya defter görselliğine sahip olarak görüntülemek isterseniz, onu HTML gibi başka bir formata dönüştürmelisiniz. Bu görevi XSL(Extensible Style Language) veya XSLT(Extensible Style Language Transformations) teknolojileri üstleniyor.

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından e-defter için hazırlanan paketlere bakarsanız içerlerinde berat.xslt, yevmiye.xslt, kebir.xslt gibi dönüşüm dosyalarını görebilirsiniz. Aslında tüm defter ve belgeler için bu dönüşüm dosyaları mevcut. Bu dosyalar sayesinde defter ve belgenin görüntüsünü oluşturabiliyoruz. Bu yüzden stiller ve dönüşüm dosyaları elektronik defter ve belge teknolojilerinde önemli bir yere sahip.

 E-defter tarafında mükelleflerin defter görüntüsünde çok fazla bir değişikliğe gitmesi söz konusu olmuyor diyebiliriz. Entegratörlere veya firmaların IT ekibine bu konuda çok fazla talep geldiğini sanmıyoruz. Çünkü henüz karşılaştığımız aykırı bir örnek yok.

E-fatura ve diğer belgelerde ise durum biraz daha farklı. Mükelleflere görüntüleme konusunda çok geniş bir opsiyon tanınmış durumda. Mükellefler isterlerse kendi XSLT dosyalarını kullanabiliyorlar. Hatta bazı firmalar mükelleflere belge tasarım arayüzlerini sunar duruma geldi diyebiliriz. Yani elektronik belgenin görünümünü dizayn edebiliyorsunuz.

Elektronik Belgeye Kaçak Kat Çıkmak

Başlık elektronik fatura olmasına karşın bu olanak hemen hemen tüm elektronik belgelerde mevcut. Denetim tarafındaki e-fatura ile olan imtihanımızda, bu imkânın çok farklı şekillerde kullanılabildiğini gördük. En masum kullanımı mükellefin kendi logosunu faturaya eklemesi. Eğer XSL yazabiliyor, Xpath gibi XML dili ile ilgili teknolojilere aşinaysanız, logoyla yetinmeyip faturanın sağ üst köşesine masum bir öpücük de kondurabilirsiniz. Mevcut alt yapı buna izin veriyor.

Masum olmayan diyemeyiz ama bazı tuhaf kullanımları da görmedik değil. Faturaya yeni bir kolon ekleyen veya faturada yer alan XML etiketleri ile işaretlenmeyen bir bilgiyi dönüşüm dosyası üzerinden faturaya ekleyen mükelleflerimiz de karşımıza çıktı. Örneğin fatura uygulamalarında döviz dönüşümlerinin veya kesafet kolonlarının faturaya bu şekilde eklendiğini gördüğümüzde şaşırmıştık.  

Peki, XSLT kullanarak bundan daha fazlasının yapılabileceğini söylesem ne düşünürdünüz?

 GDO’lu Elektronik Fatura Örneği

XSL ve XSLT çok ciddiye alınmasa da gerçekten güçlü bir dil. Bu dille veriler üzerinde istediğiniz işlemi yapabiliyorsunuz. Örneğin toplama, çıkarma, çarpma gibi matematik işlemler gerçekleştirebilirsiniz. Bu durumu örneklendirmek için sizlere genetiği değiştirilmiş bir elektronik fatura hazırladım. Söz konusu faturayı aşağıdaki adresten indirebilirsiniz. (http://www.mediafire.com/file/86g33uw7duwszk0/gdolufatura.xml/file)

Eğer bu faturayı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından mükelleflerin hizmetine sunulan e-fatura görüntüleyici programı ile açarsanız, aşağıda listesi verilen elemanların belge görüntüsü ile XML görüntüsünün birbirini tutmadığını göreceksiniz.

Bunun sebebi XSLT kullanarak bu elemanlarının hepsinin değerini 10 ile çarpmış olmamız. Örneğin fatura edilen Motorin miktarını 378,19 Litre değil de 3781,90 Litre olarak göreceksiniz. Ayrıca fatura notu “Yalnız BinDörtYüzElliBeş TL Üç kuruş” yerine “OnDörtBinBeşYüzElli TL Otuz Kuruş” olarak görülecek. Ha bir de faturaya logo ekledim, masum amaç hasıl olsun diye. Aşağıda da faturanın görüntülenmesi durumunda ortaya çıkacak görüntünün ufak bir kesiti yer alıyor. Daha geniş ölçekli bir görüntüye buradan ulaşabilirsiniz(http://www.mediafire.com/view/phuzjy0ttl3ena6/fatura_goruntu.JPG/file).

E-fatura görüntüleyici ile bu faturayı doğruladığınızda tüm şema ve şematron kontrollerinden geçtiğini görebilirsiniz. Sadece içerisindeki değerlerle oynadığımızdan imza değerlerinin değişmesi nedeniyle “mali mühür geçersiz” uyarısı alacaksınız. Mali mührümüz olsaydı bunu da atlatabilirdik. Neyse ki mükelleflerimiz de mali mühür var. Bu ve benzeri faturaları diledikleri gibi imza edebilirler.

Sonuçta bu fatura mevcut uygulama alt yapısı itibariyle Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından sağlanan tüm kontrollerden geçerek karşı tarafa ulaşacaktır. Bunun temel sebebi XSLT ile ilgili sağlanan serbesti ve faturaya gömülü stil kodlarının kontrolünün mümkün olmaması. Farklı bir ifade ile fatura görüntüsü ve XML kodları ile işaretlenen veri birbirine eş mi şeklinde bakan bir e-belge sistemimiz yok. 

E-Dönüşüm Sihirbazı: İleri, İleri, Kabul Ediyorum, Son: Tebrikler Elektronik Dönüşümünüz Tamamlandı

GDO’lu faturamızın görüntüsünde sadece belli rakamlarla oynadık ve belli ifadeleri değiştirdik. XML kodlarının işaretlediği veriler ise aynı şekilde kaldı. Ne kadar değişiklik yapılabilir diye sorarsanız, sahte Kabadayı filminde bombacı karakterinin muhtara söylediği gibi: “Bu çakmağa tank sokarım” ölçeğinde bir değişiklik yapabiliriz diye cevaplarım. Yani aslında bir faturanın içine tamamen farklı ikinci bir fatura da gömebiliriz.  İşte bu sebeple iki yüzlü elektronik faturamız ve diğer elektronik belgelerimizin başımızı ağrıtma potansiyeli bulunuyor. Mali hayatın tarafları açısından durumu aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.

Mükellefler açısından: Mükelleflerin XML kodlarını bir kod editörle açıp içeriğini kontrol etmesini bekleyemeyiz. Bir mükellef böyle fatura ile yanıltıldığında ne şekilde hesap verilebileceğini göz önünde bulundurmalıyız. Yani mükelleflere görüntüsüne aldanmayın içeriğini tanısanız çok seversiniz tarzı bir açıklama sunamayacağımızı tahmin ediyorum.

Kamu İdaresi Açısından: Bu fatura ile belli rakamların yüksekliğine duyarlı tüm risk analizi ve denetimlerini atlatabilirsiniz. Özellikle arşiv fatura açısından bakıldığında Gelir İdaresi Başkanlığına raporladığınız tutarlar ile nihai tüketicinin göreceği tutarlar birbirinden ayrıldığından dikkat çekmeyecektir. İki mükellefin anlaşması(iki sahtecinin faturalaşması gibi – BA – BS’nin kaldırılması) durumunda e-faturalardan ayrıştırıp veritabanına kaydettiğiniz bilgilerle mükelleflerin defterlerindeki bilgilerin tutarlı olmadığını ve analizlerinizin yanılması ise paha biçilemez.  

Denetçiler Açısından: Elektronik belge üzerinden denetim yapan denetçilerimize ekstra bir üş yükü yüklediğimizi, elektronik olarak ayrıştırılan veriler dışında faturaların tek tek görüntülenmek zorunda kalınabileceği denkleme dâhil etmeliyiz.

Mali Mevzuat Açısından:  509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde elektronik belgelerin görüntüsü ile XML etiketlerinin işaretlediği verilerin birbirleriyle tutarlı olması konusunda bir uyarı göremiyoruz. Görüntüsü itibariyle yanıltıcı belge düzenleme suçunu da mali mevzuatımıza eklemeyi düşünmediğimize göre mali açıdan böyle bir fatura ile karşılaştığımızda somut olayı hangi soyut kurala göre yorumlayabiliriz soru işareti.     

Elektronik defter ve belge uygulamalarına yönelik olarak geride bıraktığımız süreçte işittiğim en ilginç iddia bu teknolojilerin sahte belgeyi bitireceği olmuştur. Oysa bu bir arz talep meselesi, aksine sahteciliğin bitmesinden ziyade şekil değiştirmesini beklemelisiniz. Belki de yeni sahtecilerimiz elinde koçanla gezen arkadaşlar yerine kod yazanlar olacak bunu bilemeyiz.

07.01.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.