Erhan Selim
Vergi Müfettişi
E. Gelirler Kontrolörü
erhanselim@yahoo.com

Yeminli Mali Müşavirlik Tasdik Raporlarının Elektronik Ortamda Gönderileceği Sisteme İlişkin Bir Değerlendirme

1 Sıra No.lu Yeminli Mali Müşavirlerin Elektronik Ortamda Gönderilmesi Hakkında Tebliğ’in yayınlanması değerli Yeminli Mali Müşavirlerimizde heyecan yaratmıştı. 13.11.2019 tarihinde aynı konuya ilişkin bir de sirküler yayınlandı. Son olarak sistemi anlatan bir video(https://tv.gib.gov.tr/video_goster.php?Guid=39be70a2-12b9-11ea-abe8-ac853da07eb7) Gelir İdaresi Başkanlığı video portalına koyuldu. Yeminli Mali Müşavirlerimiz artık KDV İadesi Tasdik Raporlarını ikili bir ayrıma giderek (301 Mal İhracatı ve Belge Yükleme) Gelir İdaresi Başkanlığına gönderebilecek. Meslek mensuplarımız için fevkalade güzel bir gelişme. Artık raporlarını vermek için vergi dairesi müdürlüklerine gitmek zorunda değiller. Başkanlık bu hamlesiyle yeminli mali müşavirleri ciddi bir zaman maliyetinden ve kaynak israfından kurtarmış görünüyor.

Dijital Dönüşüm Yeminli Mali Müşavirlerimizin Kapısını Çaldı 

E-fatura, e-defter derken dijital dönüşüm meslek mensuplarımızın da kapısını çalmaya başladı. Bu sistemle Başkanlık yine milyonlarca ağacı kesilmekten kurtardığı gibi meslek mensupları için öğrenilmesi gereken yeni bir süreci hayatı geçirmiş oldu. Meslek mensuplarının dijital dönüşümünü yakından destekliyorum. Bu sistemi çok kısa sürece adapte olabileceklerine şüphem yok çünkü e-YMM olarak adlandırılan mimaride kafa karıştıracak ileri bir teknoloji bulunmuyor. Tıpkı defter beyan sistemi gibi basit bir içerik yönetim sisteminin hayata geçirildiğini görüyoruz.

Elektronik defter ve belge tarafında ciddi atılımlar yapılsa da meslek mensuplarının iş süreçlerinin dönüşümünde oldukça yavaş hareket edildiğini düşünenlerdenim. Böyle düşünmemim sebebi konu hakkındaki dünya örneklerini incelemek için fazlaca vakit ayırmış olmam. Bulunduğumuz noktayı özetlemek adına bunlardan birisini sizlerle paylaşmayı uygun görüyorum: Standart İş Raporlamasına (Standart Business Reporting)

Standart İş Raporlaması

Standart İş Raporlaması(SBR), Avustralya hükümeti tarafından 2010 yılından bu yana geliştirilmeye devam eden bir kamu projesi. Sistemin temel çıkış noktası muhasebe verisinin kaynağında bir kez yakalanarak mükellefler, mali müşavirler ve ilgili kamu idareleri arasında aktarımının otomatik süreçler üzerinden sağlanması. Raporlama süreçlerinde XML dili ve XBRL standardı kullanılıyor. Her ikisine de e-defter ve beratlar üzerinden aşinayız.

Mükelleflerin tek yapması gereken SBR altyapısının entegre edildiği bir muhasebe veya iş programı kullanmak. Mükellefin kullandığı basit arayüzler üzerinden mali veri arka planda SBR raporlarına yazılıyor ve ilgili makamlara gönderilmesi gereken tüm bildirim, beyan ve raporlar otomatik olarak hazırlanabiliyor. Raporlama zamanı geldiğinde mükellef raporun gönderilmesi hususunda uyarılıyor. Mükellef raporu isterse mali müşavirine gönderebiliyor veya doğrudan ilgili makamlara ulaştırabiliyor. Evet, doğru bildiniz. Mükellefin kendi muhasebesini tuttuğu kendi beyan ve bildirimlerini yapabildiği bir altyapıdan bahsediyoruz. Şuradan sistemin ne şekilde çalıştığını(https://www.sbr.gov.au/about-sbr/media-centre/how-sbr-works) görebilirsiniz.

SBR entegre bir sistemin hayata geçirilmesi için program geliştiricilerin uyması gereken kıstaslar kamu makamları tarafından açıklanıyor. Programların her biri ayrı bir dünya olsa da SBR kısmına gelince bir harmonizasyon sağlanmış durumda. Bu sistemde mali müşavire ihtiyaç var mı? Evet, var. Müşavirler mükelleflerin takıldıkları teknik konularda raporları gözden geçirebiliyor. Müşavirlerin çok fazla angarya işlerle uğraşmadığı değerli zamanlarını gerçek anlamda müşavirliğe ayırdığını söyleyebiliriz.

Türkiye’de Muhasebe Programları

İdari görevdeyken Avustralya Hükümetinin yapmış olduğu projenin bir benzerini vergi incelemeleri için Türkiye’de hayata geçirmeye çalıştığım, İncelemeye Sunum Dosyası olarak adlandırabileceğimiz bir projeye bizim de sahip olduğumuzu söyleyebilirim. İnceleme sürecinde mükellef ve mali müşavirlerden en çok istenen bilgilerin belli standart raporlara dönüştürülmesi, başta elyordamıyla ve sonuçta muhasebe programlarının entegrasyonu yoluyla otomatik olarak alınacağı bir proje. İncelemedeki dijital dönüşüm adına mimarlığını üstlendiğimiz bir başka şemsiye projenin alt projesi olarak görebilirsiniz.

Bu proje dolayısıyla, davetimiz üzerine bize sunum yaparak muhasebe programlarını tanıtan program sahibi firmalarımız oldu. Aynı zamanda kendi çabalarımızla dokümantasyonlarını edindiğimiz veya bizzat kullanıcısı olan müşavirlere giderek test edebildiğimiz programlar vardı. Hiç şüpheye yer vermeden söyleyebilirim ki Türkiye’de özellikle raporlama konusunda muhasebe programlarına yönelik belli bir standart yok. Faturanın işlenmesi, kayıtların işlenmesi bile fevkalade zahmet. Bazı programlardaki iş mantığının değil mükellefler, meslek mensupları tarafından kavranması dahi oldukça zor. Gerçekten ciddi anlamda harcanan bir potansiyel ve meslek mensupları için tasarruf edilebilir bir zaman maliyeti olduğunu deneyimledik. Umarım geride bıraktığımız tüm projeler gibi bu projede de belli bir noktaya ulaşılır.

Dijital Dönüştürenin Dönüştüğü Bir Dünya

Türkiye’deki ve dünyadaki durumu kısaca değindikten sonra YMM raporlarının gönderileceği sistemi teknik bir gözle ele almak istiyorum. Kurgulanan sisteme ilişkin olarak dile getirdiğim “İleri bir teknoloji bulunmuyor” belli dostları gücendirmiş olabilir. Bu yüzden ifadeyi açıklama ihtiyacı duyuyorum. Sadece teknik gözle ne gördüğümü ifade edeceğim çünkü her ne kadar birazdan bazı eleştirilerde bulunacak olsam da meslek mensuplarının hayatını kolaylaştıran bir adım olduğundan yine de takdir ediyorum. Emeği geçen herkesin emeğine sağlık. Şimdi tespitlerimizi sıralayalım.

Yayına koyulan videodan halen bu sistemler için JSP(Java Server Pages) teknolojisinin kullanıldığını adres satırından görebiliyoruz. JSP teknolojisi (JSF’nin gelişi ile beraber) Oracle firmasının kendisinin vazgeçtiği bir teknoloji. Aynı teknoloji Başkanlığın bu ve diğer web tabanlı projelerde vazgeçemediği bir teknoloji olarak karşımıza çıkıyor. Bu teknoloji tema kullanımı, kullanıcı arayüz tasarımı ve sistem açıkları ile beraber oldukça sorunlu bir karneye sahip. Açıkçası bu konudaki ısrarı anlamlandıramıyorum. Bir çalışıp bir çalışmayan e-defter ve belge görüntüleyici ve analiz programlarında kullanılan web start teknolojisi gibi bu alt yapıların da modasının geçtiği inancındayım.

Bu yetmediği gibi meslek mensuplarının raporları elektronik olarak imzalamaları için java formatlı bir dosyayı bilgisayarlarına indirmeleri gerektiğini görüyoruz. Ülke olarak e-imza ile imtihanımız halen devam ediyor. Bazı kamu kurumları ve firmalarda elektronik imza atabilmek için hala Chrome tarayıcısının eski versiyonlarının ve Java’nın belli bir sürümünün kullanılmak zorunda olduğunu görebilirsiniz. Tarayıcının ikide bir çökmesi bir yana java’nın eski sürümlerini kritik sistemlerde kullanmak başlı başına bir güvenlik riski yaratıyor.

Başkanlığın bu kapsamda bir tık ilerde ama modern dünyanın gerisinde kaldığını gözlemliyorum. En azından tarayıcı ve sürüm bağımlı bir imza altyapısı kurgulanmamış. Buna karşın indirilen dosyanın her sistemde çalışacağının garantisi yok. Yetki sorunlarının ve bazı güvenlik zafiyetlerinin oluşabileceği de unutulmamalı. Herhangi bir dosya indirmeksizin javascript ve node.js gibi teknolojilerle elektronik imza atılabildiği veya mobil imzanın yaygın olarak kullanıldığı günlere geldiğimizi göz önünde bulundurmanızı isterim.

Sisteme girdiğinizde oldukça basit tasarlanmış birkaç form, çeşitli sekmeler(tablar) üzerinden YMM raporlarının oluşturulduğunu anlıyoruz. Tüm sistem form doldurma ve dosya yüklemeden ibaret. Form alanlarında boş bırakma durumu dışında kontrol edilen başka bir doğrulama olmadığını, kullanıcıya yol gösterecek görsel ipuçları(tooltip) bulunmadığını ve form alanlarına girilecek formatı gösteren girdi maskelerinin (input -mask) hiç kullanılmadığını gözlemliyoruz. Modern web tasarım trendlerinin çok gerisinde kalmış bir arayüz ile karşı karşıyayız. İşin mobil ve tablet boyutuna zaten hiç girmek istemiyorum.

Ayrıca bir izleyici olarak, mükelleflere yardımcı olması adına hazırlanan videonun görüntü ve ses kalitesinin düşük, sahneler arasındaki geçişlerin kopuk, anlamı pekiştirecek herhangi bir efektin (zoom-in, zoom-out vb.) olmadığını deneyimliyorum. Dünyada anlatıcı (explainer) videolar veya eğitici (tutorial)videoların geldiği nokta ve diğer mali idarelerin çalışmaları ortadayken bu kalitedeki bir açıklamanın yayınlanmasını kavramakta güçlük çekiyorum. Streaming işini Başkanlığın kendisi yapmak zorunda değil. Videonun kalitesinden fedakârlık etmeden de bu işin başarılabileceği bir mimarinin hayata geçirilebileceğinin kanaatindeyim.

Bunlar benim sadece 30 dakikalık bir video üzerinden gördüklerim ve bu sistemin kullanıcısı değilim. Her zaman yapıcı eleştiride bulunulması gerektiği düşündüğüm için üzerinde duruyorum. Dışarda java dilinin dışında kocaman bir dünya var. Yeni ufuklara yelken açılması gerektiğini düşünüyorum. Analiz için R ve Phyton dilinin kullanıldığı, modern web ve kullanıcı etkileşim trendlerinin takip edildiği, makine öğrenmesi ve yapay zekânın süreçlere dâhil edildiği, mobil ayağının profesyonelce yönetildiği, mükelleflerin eğitici ve açıklayıcı videolar üzerinden bilgilendirildiği modern dünyadaki gelişmelere bakarak sormak istiyorum. Bir mükelleflere, bir meslek mensuplarına gelen, arada kamu tarafındaki biz denetçilere uğrayan bu dijital dönüşüm, mali hayatın en önemli ve değerli aktörlerinden Gelir İdaresi Başkanlığına ne zaman gelecek? Bu konuda, Hazine ve Maliye Bakanlığının yenilenen internet sitesi ve alt yapısının, en azından web tasarım ve yeni teknoloji trendlerinin (ember.js vb.) takip edilmesi açısından örnek oluşturabileceğini düşünüyorum.

Fidye ve Benzeri Yazılımlardan Korunma Rehberi

Gelir İdaresi Başkanlığının video portalından yayınlanan aynı tarihli ikinci bir videoya (https://tv.gib.gov.tr/video_goster.php?Guid=47e0159e-12a5-11ea-abe8-ac853da07eb7) değinmeden geçmek istemiyorum. Önceki yazılarımızda elektronik defter ve belgelerin çok kolay bir şekilde zayi edilebileceğini, siber saldırı ve virüslerden etkilenebildiğini söylemiştik. Başkanlığın bir video hazırlayarak mükellefleri bilinçlendirmeye çalıştığını görüyoruz.

Fidyeci virüslerin tabiatı anlatıldıktan sonra bulaşması durumunda daha fazla şifreleme yapmadan mükelleflerin bilgisayarı kapatmaları öğütleniyor. Niyet halis olduğundan videonun amatörlüğü üzerinde durmak istemiyorum. Ancak bu videoda en az videodaki müzik kadar acıklı olan bir konu daha var. O da mükellefin inisiyatifine bırakılan 2019 yılı ve öncesi dönemlerdeki defterlerin akıbeti henüz bir çalışma yapılmamış olması. Virüslere ilişkin uyarıları bu işin profesyonellerine bırakalım ve elektronik defterleri toplayalım diyorum. Çünkü bu iş rehber videolar hazırlayarak çözülebilecek bir konu değil.  

02.12.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.