Erhan Balcı
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
erhanbalci@outlook.com.tr

Satış İndirimleri Hesap Grubuyla İlgili Dikkat Edilmesi Gerekenler

1. Giriş

Ticari bir organizasyonu en basit şekliyle alış, satış, ödeme ve tahsilat olarak tanımlayabiliriz. Doğru zamanda doğru stoğun temin edilebilmesi (gerek üretim gerekse ticaret) ve istenilen sürede satılarak nakde çevrilmesi işletmecinin başlıca amaçlarındandır. Satış sonrası çeşitli nedenlerle malların iadesi, anlaşılan fiyatta indirimler vb. durumlar ortaya çıkabilmektedir. Satış işlemi gerçekleştikten sonra iade, iskonto ve diğer indirimler adı altında negatif sonuç doğuran bu işlemlerle ile ilgili uygulamada hata yapılabilecek hususlar çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Konu örnek muhasebe kayıtları ile açıklanmıştır.

2. Satış İndirimleri

Tek düzen hesap planı açıklamasında satış indirimlerinin; Net satış hasılatına ulaşabilmek için brüt satışlardan indirilmesi gereken değerleri kapsadığı belirtilmiştir.

Aşağıdaki hesaplardan oluşmaktadır.

            610.Satıştan İadeler (-)

            611.Satış İskontoları (-)

            612.Diğer İndirimler (-)

Satıştan iadeler hesabı satılan malların fiziken iadesi olup, satış iskontoları ve diğer indirimler hesabı genel anlamda satışla ilgili sonradan oluşan fiyat farklarını kapsamaktadır.

2.1. 610. Satıştan İadeler Hesabı Örnek Uygulamaları

Satılan malların iade edilen bölümünü kapsayan hesapla ilgili dikkat edilmesi gereken husus satış indirimleri hesap grubunun özünde brüt satışların netleştirilmesi olduğudur. Muhasebenin ve vergilemenin temel unsurlarından olan dönemsellik ilkesi gereği işletmenin sınırsız kabul edilen ömrü dönemler itibariyle birbirinden ayrılır ve bu şekilde faaliyet sonuçları diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanabilir.

Uygulamada satıştan iadeler hesabı ile ilgili dikkat edilmesi gereken husus dönemsellik ilkesine göre işlemin bir netleştirme olup olmadığıdır.

Örnek 1; İnci Saat A.Ş. 20.12.2018 tarihinde Doruk Perakende Saatçilik Ltd. Şti.’ne satışını gerçekleştirdiği 1.000 adet saatin 100 tanesini sipariş edilen modellerden farklı olduğu gerekçesiyle satış bedeli olan KDV dahil 11.800,00-TL’den 28.12.2018 tarihli İade Faturası ile stoklarına almıştır. Muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir

-----------------28.12.2018--------------

610-Satıştan İadeler   10.000

191-İndirilecek KDV 1.800  

                                    120-Alıcılar     11.800

---------------------------------------------

Örnek 2; İnci Saat A.Ş. 20.12.2018 tarihinde Doruk Perakende Saatçilik Ltd. Şti.’ne satışını gerçekleştirdiği 1.000 adet saatin 100 tanesini sipariş edilen modellerden farklı olduğu gerekçesiyle satış bedeli olan KDV dahil 11.800,00-TL’den 10.01.2019 tarihli İade Faturası ile stoklarına almıştır. Muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir.          

-----------------10.01.2019--------------

153-Ticari Mallar        10.000

191-İndirilecek KDV   1.800

                               120-Alıcılar     11.800

---------------------------------------------

2. örnekte 2018 yılında gerçekleştirilen satışın 2019 yılında iadesi durumunda dönemsellik ilkesi gereği artık brüt satışların netleştirilmesinden söz edilemeyeceğinden iade edilen ürünlerin niteliğine göre stoklar hesap grubunda takip edilmesi gerekmektedir.

2.2. 611. Satış İskontoları Hesabı Örnek Uygulamaları

Satışla ilgili faturanın düzenlenip satışın gerçekleşmesinden sonra yapılan her türlü kasa ve miktar iskontoları bu hesapta yer alır.

Uygulamada fatura altı iskontoların muhasebenin temel kavramlarından olan Tam Açıklama Esası gereği 611-Satış İskontoları hesabı kullanılarak muhasebeleştirildiği görülmektedir. Tebliğde açıkça faturanın düzenlenip satışın gerçekleşmesinden sonra yapılan her türlü kasa (vadesinden önce ödemelerde) ve miktar (belirli bir satış miktarı) iskontolarının bu hesapta takip edileceği belirtilmiştir. Keza satış işleminde belirtilen iskontoların muhasebeleştirilmesi gelir tablosunda fiktif rakamlara sebebiyet verecektir.           

2.2.1. Kasa İskontosu (Erken Ödeme İskontosu)

Vadeli mal satışlarında alıcının vadesinden önce ödeme yapması durumunda satıcı firmanın uyguladığı iskontodur.

Örnek 1;  Cansu Kırtasiyecilik A.Ş. 10.10.2018 tarihinde  Venüs Kırtasiye Ltd. Şti.’ne 3 ay vadeli olarak %18 KDV dahil 5.900-TL tutarında mal satışı gerçekleştirmiştir. Venüs Kırtasiye Ltd. Şti. vadesinden önce 15.11.2018 tarihinde ödeme yaptığı için KDV dahil 590-TL tutarında iskonto faturası düzenlemiştir. Cansu Kırtasiyecilik A.Ş.’nin muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir.

-----------------15.11.2018--------------

611-Satış İskontoları  500     

191-İndirilecek KDV 90       

                        120-Alıcılar     590

---------------------------------------------

Örnek 2;  Cansu Kırtasiyecilik A.Ş. 10.12.2018 tarihinde  Venüs Kırtasiye Ltd. Şti.’ne 6 ay vadeli olarak %18 KDV dahil 11.800-TL tutarında mal satışı gerçekleştirmiştir. Venüs Kırtasiye Ltd. Şti. vadesinden önce 21.03.2019 tarihinde ödeme yaptığı için KDV dahil 1.180-TL tutarında iskonto faturası düzenlemiştir. Cansu Kırtasiyecilik A.Ş.’nin muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir.

-----------------21.03.2019--------------

760-Pazarlama Satış Dağ.Giderleri    1.000  

191-İndirilecek KDV 180     

                            120-Alıcılar     1.180

---------------------------------------------

2. örnekte 2018 yılında gerçekleştirilen vadeli satışın 2019 yılında erken ödemeden dolayı iskonto edilmesi durumunda dönemsellik ilkesi gereği artık brüt satışların netleştirilmesinden söz edilemeyeceğinden söz konusu iskonto 760-Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri hesabında takip edilmiştir.

2.2.2. Miktar İskontosu (Ciro Primi)

Yılsonlarında ya da belirli dönemlerde anlaşılan satış miktarları veya tutarları üzerinden satıcının alıcıya yapmış olduğu indirimlerdir. Özü itibariyle satışı artırmak amacıyla yapılan bir pazarlama gideri olmakla beraber tebliğde ‘’Miktar iskontosu ise alıcının belli tutarlar üzerinde alışlarda bulunarak satıcının mal sürümüne katkıda bulunmasından dolayı kendisine belli oran ya da tutarlarda yapılan indirimdir.’’ denilerek bu işlemin bir gider değil hasılatı azaltıcı bir unsur olduğu belirtilmiştir.

Örnek 1;  Cansu Kırtasiyecilik A.Ş. 2018 yılı satış rakamları önceden kararlaştırılan tutarda olduğundan dolayı Venüs Kırtasiye Ltd. Şti.’ne 20.000-TL ciro primi hakkı kazandırmıştır. Ciro priminin hak kazanılan dönem içerisinde düzenlenmesi ya da ertesi yılda düzenlenmesi durumunda satıcı açısından oluşacak muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir.

Dönemi içerisinde ciro primi faturasının satıcı açısından kaydı;

-----------------31.12.2018--------------

611-Satış İskontoları  20.000

191-İndirilecek KDV 3.600  

                                120-Alıcılar     23.600

---------------------------------------------

Ertesi yılda düzenlenen ciro primi faturasının satıcı açısından kaydı;

-----------------31.12.2018--------------

611-Satış İskontoları  20.000

                    381-Gider Tahakkukları         20.000

---------------------------------------------

-----------------21.03.2019--------------

381-Gider Tahakkukları         20.000

191-İndirilecek KDV 3.600  

                          120-Alıcılar     23.600

---------------------------------------------

Ciro primi faturası 2019 yılında düzenlense de anlaşma gereği 2018 yılına ait olduğundan dönemsellik ilkesine göre 2018 yılında netleştirme yapılmalıdır. Faturanın düzenlendiği dönemde 381-Gider Tahakkukları hesabı kapatılmalıdır.

2.3. 612. Diğer İndirimler Hesabı Örnek Uygulamaları

Satıcı tarafından, alıcı hesabına, malın sevki sırasında ödenen giderleri ifade eden ve satılan mallara ait olan sevk giderleri, satılan malların hatalı ve noksan olması ya da taşıma sırasında hasara uğramış olması nedeniyle yapılması zorunlu indirimler ile satış vergileri, fonlar (KDV hariç) ve benzerleri bu kalemde gösterilir.

Malın sevki sırasında ödenen giderlerden kasıt nakliyenin alıcı uhdesinde olduğu ve bu tutarın satış fiyatına yansıtıldığı durumlardır.

Örnek 1: Venüs Beyaz Eşya Ltd. Şti.’nin Bay A.B.’ye 10.01.2019 tarihinde satmış olduğu beyaz eşya tutarı nakliye dahil 10.500,00+KDV olup nakliye bedeli için alıcıdan tahsil edilen tutar 590,00-TL’dir.           

-----------------10.01.2019--------------

120-Alıcılar                12.390

                       600-Yurtiçi Satışlar    10.500

                      391-Hesaplanan KDV           1.890

---------------------------------------------

            Malın sevki ile ilgili satıcı firmaya düzenlenen nakliye faturası kaydı aşağıdaki gibidir.

-----------------10.01.2019--------------

612-Diğer İndirimler              500     

191-İndirilecek KDV             90       

                    329-Diğer Ticari Borçlar        590

---------------------------------------------

Satılan malla ile ilgili nakliye sırasında uğranılan hasarlar, malın noksan veya hatalı olmasından kaynaklı olarak alıcının düzenlediği reklamasyon faturalarıda 612-Diğer İndirimler hesabında netleştirilmelidir.

3. Sonuç

Satışın gerçekleşmesinden sonra  satıştan iadeler,  satış iskontoları ve diğer indirimler hesaplarını ilgilendiren muhasebe işlemlerini incelediğimizde iade alınan malların muhaseleştirilmesinde, muhasebenin ve vergilemenin temel esaslarından olan dönemsellik ilkesine dikkat edilmemesi durumunda matrah azaltıcı işlem olarak vergi ziyaına sebebiyet verileceği görülmektedir.  

Faturalarda görülen iskontoların tam açıklama kavramı gereği olarak muhasebeleştirilmesi gelir tablosunda fiktif rakamlara sebebiyet verecektir. Tebliğde açıkça faturanın düzenlenip satışın gerçekleşmesinden sonra yapılan her türlü kasa (vadesinden önce ödemelerde) ve miktar (belirli bir satış miktarı) iskontolarının bu hesapta takip edileceği belirtilmiştir. E-defter, e-fatura, e-arşiv fatura vb. uygulamalarda hadlerin brüt satış hasılatı olarak düzenlendiği düşünüldüğünde fatura altı iskontoların muhasebeleştirilmesi e-dönüşümde zorunlulukları da beraberinde getirebilmektedir.

Satış miktarları ve tutarları kararlaştırılarak belirlenen, ciro primi adı altında yapılan iskontolar uygulamada 760-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri hesabında muhasebeleştirilebilmektedir. Fakat miktar iskontolarının açık bir şekilde satış iskontoları hesabı ile brüt satışların netleştirilmesi işlemi olduğu tebliğde açıkça ifade edilmiştir.

Satıcı tarafından alıcıdan tahsil edilen nakliye giderleri satış hesabında muhasebeleştirildiğinden 612-Diğer İndirimler hesabıyla brüt satışların netleştirilmesi işlemi olduğu da dikkate alınmalıdır.

Kaynakça

1 Sıra No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğ (26.12.1992), Ankara: Resmi Gazete (21447 Sayılı)

13.03.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.