Erdoğan AVDER
Öğretim Görevlisi
Balıkesir Üniversitesi
erdoganavder@mynet.com

Muhasebenin Ülkemizdeki Tarihi Gelişimi ve Tek Düzen Hesap Planı

Ülkemize son yıllarda muhasebe mesleği ile muhasebe uygulamaları konularda önemli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalardan bir tanesi, Maliye Bakanlığı tarafından 26.12.1992 tarihinde yayımlanan “Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği”; bir diğeri ise  1.1.1997 tarihinden itibaren yürürlüğe giren muhasebe standartlarıdır ( TMS ). Muhasebe standartları ile ilgili çalışmalar süreklilik arz etmekte; ve gerektiğinde güncelleştirilmekte ve yenileri yayımlanmaktadır.

Muhasebe sistemi uygulama genel tebliği ile yapılan düzenlemenin amacı, işletmelerin faaliyetlerinin ve faaliyet sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi; ve mali tablolar aracılığı ile ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve karşılaştırılabilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumun yansıtılmasının sağlanması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması olarak ifade edilmiştir. Tebliğde a) Muhasebenin Temel Kavramları, b) Muhasebe Politikalarının Açıklanması, c) Mali Tablolar İlkeleri, d) Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması, e) Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı ve İşleyişi konularında düzenlemeler yapılmıştır. Tebliğde yapılan bu düzenlemelerin 01.01.1994 tarihinden itibaren tüm ülke düzeyinde uygulanması zorunludur.( istisnalar tebliğde belirtilmiştir.

Muhasebe standartlarının amacı ise, ülkemizde faaliyette bulunan işletmelerin ve diğer kuruluşların mali tablolarının düzenlenmesini esas almak, muhasebe ilkelerinde tekdüzeni gerçekleştirmek, meslek mensuplarının mali tabloların bağımsız denetimine esas alacakları denetim standartlarını belirlemektir.

1994 yılında uygulamaya giren tek düzen hesap planı ülkemizdeki muhasebe uygulamalarına belirli bir standart kazandırmıştır.

Tekdüzen hesap planında tüm işletmelerde maliyet hesaplarının 7/A ve 7/B seçeneğine ayrılma zorunluluğunun getirilmesi, şüphesiz içinde ticaret, üretim ve hizmet birimlerinin oluştuğu şirket topluluklarının Tekdüzen hesap çerçevesine uygun bir genel hesap planında toplanma kolaylığını ve konsolide bilanço ve gelir tablolarının oluşturulması imkanını verecektir.

Bu nedenle tek düzen hesap planının temelini oluşturan genel muhasebe – maliyet muhasebesi ilişkisinin açık ve süratli bir şekilde anlaşılması, sadece muhasebe mesleğini uygulayanlar için değil, muhasebe eğitiminde çalışanlara, öğrencilere , muhasebeden yararlanmak isteyenlere bir referans kaynağı ihtiyacını doğurmaktadır.   

 

           MUHASEBENİN TANIMI 

Muhasebe, bir işletmenin ekonomik faaliyetlerine ilişkin finansal bilgileri ölçmek ve çeşitli kullanıcılara bu finansal bilgileri raporlamak amacıyla kullanılan bir süreçtir.bu süreç içinde ele alınması gereken muhasebe fonksiyonları kaydetmek ,sınıflandırmak ,özetlemek, analiz etmek ,yorumlamak ve raporlamaktır.bu tanımdaki unsurları tek tek ele alınması muhasebenin ne olduğunun daha kolay anlaşılmasına yardımcı olacaktır.

            Muhasebe fonksiyonları,kar amacı olsun veya olmasın bir işletmenin finansal faaliyetleri ile ilgili olacaktır. O halde işletme nedir? İşletme,insanların çok çeşitli olan ihtiyaçlarını gideren mal ve hizmetleri üreten ve bu üretimin gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan para, ilk madde ve malzeme ,işgücü vb. üretim faktörlerinin bilinçli ve sistemli şekilde bir araya getirildiği iktisadi varlıktır.

İşletmelerin sahip oldukları varlıklar çok çeşitlidir.Bu nedenle varlıklara birkaç örnek vermekle yetineceğiz.Para ,mal, alacak, demirbaş vb. işletmelerin sahip oldukları bu varlıkların mutlaka bir kaynağı vardır.Diğer bir ifadeyle, bu varlıklar bir kaynaktan sağlanmıştır.İşletme kurulurken işletmeyi kuranlar bu varlıkları sağlamışlarsa, varlıkların kaynağı “ Sermaye” olacaktır.işletme varlıklarını üçüncü şahıslardan sağlamışsa, bu durumda da varlıkların kaynağı “borçlar” olacaktır.

Yukarıda verilen tanımın bir diğer unsuru ekonomik faaliyetlerdir.Bu ekonomik faaliyetler para ile ifade edilmelidir.Para ile ifade edilemeyen faaliyetler muhasebenin konusu değildir.

Muhasebenin ilk fonksiyonu, finansal bilgileri kaydetmektir. Bu kayıt sırasında işlemler oluş tarihlerine göre sıralanır ve ayrıca bir belgeye bağlanır. Bu belgelerin kayıtlarının yapıldığı deftere “Yevmiye Defteri (Günlük Defter)” denir.

İşlemlerin kaydedilmesi sonucu çok sayıda bilgiler “Yevmiye Defteri”de toplanır. Ancak, bu bilgileri anlaşılır ve yararlanılabilir hale getirmek için “sınıflandırmak” gerekir. Bu da, işlemlerin “Büyük Defter (Defter-i Kebir)”e kaydedilmeleri ile sağlanır.

Sınıflandırılan bilgileri kısaltmak ve “özetlemek” bu bilgilerden yararlanmada büyük önem arz eder. Bu da finansal tabloların hazırlanması ile sağlanır. İşletmelerin dönem sonlarında hazırlayacakları finansal tablolar, dönemin tüm işlemleri sonucu ortaya çıkan özet durumları ve sonucu gösterirler.

Kaydetmek, sınıflandırmak ve özetlemek sonucu ortaya çıkan bilgiler mutlaka yararlı ve gerekli bilgilerdir. Ancak, işletme yönetimi için yeterli bilgiler değildir. Bu nedenle, özetlenen bilgileri “analiz etmek” ve ayrıca analiz sonuçlarını da “yorumlamak” gerekir. Bu yorumları da yöneticilerin anlayacağı bir dille “raporlamak” hep muhasebenin tanımı içine giren fonksiyonlardır.

Muhasebenin tanımında yer alan kaydetmek, sınıflandırmak ve özetlemeyi kapsayan işlemler için kayıt tutma (veya defter tutma ) sözcükleri kullanılabilir. Fakat bu işlemler için hiçbir zaman “muhasebe” kavramı kullanılmamalıdır. Zira, defter tutma ile muhasebe eş anlamda değildir. Muhasebe denince defter tutma yanında analiz, yorum ve raporlamayı da kapsayan daha geniş anlamlı bir kavram söz konusudur.

Ülkemizde bu ayırım üzerinde gerektiği kadar durulmadığı için defter tutma ile muhasebe eş anlamda kullanılmakta ve anlaşılmaktadır.

Muhasebe bazı tanımlarda disiplin olarak, bazı tanımlarda ise ilim, sanat veya işletmenin temel aracı olarak ele alınmıştır. Muhasebenin sistemleştirilmiş bir bilgi olması anlamında ilim olarak kabulü gerekir. Zira muhasebe finansal karakterdeki işlemleri kaydetme ve sınıflandırma ilmidir. Bunun yanında muhasebe, kaydedilen ve sınıflandırılan işlemlerin yararlı özetlerini yapma, analiz etme, yorumlama sanatıdır. İki ressamın aynı anda, aynı manzarayı aynı resim ekolü prensiplerine uyarak tuvallerine,geçirdiklerini kabul edelim.Hiçbir zaman bu iki eserin birbirinin aynı olacağı söylenemez. Çünkü, iki ressamda aynı araçları kendi hünerlerini ve maharetlerini kullanarak işlemişlerdir. Aynı şekilde, aynı bilgilere sahip iki muhasebeciden veya iki analistten, belirli bir işletmenin gerekli verileri sağlayarak, bunların analiz ve yorumu istendiğinde birbirinden farklı iki sonuç çıkacaktır. Yalnız unutulmamalıdır ki, birbirinden farklı olan iki resim nasıl neyin resmi olduğunu anlatmakta birleşiyorsa analistlerin de ortaya koyacakları sonuçlar ancak belirli sınırlar içinde farklılıklar gösterecektir. Bu farklılık hiçbir zaman görüşteki maharetin sonucu olan farklılıktan öte, tamamen birbirinden zıt durumları ifade etmez. 

MUHASEBECİLİK MESLEĞİ  

            Muhasebeci, bir işletmedeki finansal nitelikli işlemleri kaydeden, sınıflandıran, özetleyen, analiz edip, yorumlayan ve bu bilgilere gereksinimi olan ilgililere raporlayan kişidir.Bu tanımı da dikkate alarak muhasebeci bir işletmede hangi işlemleri yapar sorusuna cevap aramak gerekir.

            Muhasebeci ;

·        bir işletmedeki finansal nitelikli işlemler ile ilgili olayları kaydeden, sınıflandıran, özetleyen, analiz eden yorumlayan ve sonuçları ilgililere raporlayan kişidir,   

·        bütçeleşme ve denetim amacıyla bilgi üreten kişidir,

·        muhasebe politikalarını oluşturan kişidir,

·        hesap planını oluşturan ve finansal raporları tasarlayan kişidir,

·        muhasebe faaliyetleri yürüten kişidir,

·        yönetim gereksinim duyduğu özel raporları üreten kişidir ve,

·        vergi ile ilgili işlemleri yürüten ve beyannameleri düzenleyen kişidir.

Burada sadece muhasebecinin belirtilen bu görevlerinden birincisi üzerinde durulacaktır.

 

            Ülkemizde muhasebecilik mesleği 3568 Sayılı “Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Kanunu Kanunla” düzenlenmiştir. Bu düzenlemenin amacı, Kanunun güvenilir 1. maddesinde “işletmelerde faaliyetlerin ve işlemlerin sağlıklı ve güvenilir bir şekilde işleyişini sağlamak, faaliyet sonuçlarını ilgili mevzuat çerçevesinde denetlemeye, değerlendirmeye tabi tutarak gerçek durumu ilgililerin ve resmi mercilerin istifadesine tarafsız bir şekilde sunmak ve yüksek mesleki standartları gerçekleştirmek üzere, Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik meslekleri ve hizmetleri ile Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları,   Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliğinin kurulmasına, teşkilat, faaliyet ve denetimlerine, organlarının seçimlerine ilişkin esasları düzenlemek” olarak ifade edilmektedir.

            Kanunda meslek mensupları yukarıda da ifade edildiği gibi  üç grupta ele alınmaktadır.

·        Serbest Muhasebeci ( SM )

·        Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavir( SMMM )

·        Yeminli Mali Müşavir  ( YMM )

 

                        1.MESLEK MENSUBU OLMANIN ŞARTLARI 

            Kanun her bir meslek mensubu için mesleğe başlayabilmek hangi şartları taşımaları gerektiğini genel ve özel şartlar olmak üzere düzenlemiştir.       

Her üç meslek mensubunun da her şeyden önce genel şartlara sahip olması gerekir.Bu şartları;

·        T.C. vatandaşı olmak( yabancı serbest muhasebeci mali müşavirler hakkındaki hüküm saklıdır).

·        Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip bulunmak.

·        Kamu haklarından mahrum bulunmamak

  Taksirli suçlar hariç olmak üzere; affa uğramış olsalar dahi ağır hapis veya 5 yıldan fazla hapis veya zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma veya devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçlarından dolayı hüküm giymiş bulunmamak.

·        Ceza veya disiplin soruşturması sonucunda memuriyetten çıkarılmış olmamak.

·        Meslek şeref ve haysiyetine uymayan durumları bulunmamak. 

A.     Serbest Muhasebeci  Olmanın Özel Şartları 

            Mesleğe girmek isteyen kişinin belli bir eğitim düzeyinde olması ve staj yapması gerekmektedir. Bir kişinin serbest muhasebeci olarak çalışabilmesi için hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilimler dallarında ön lisans seviyesinde öğrenim görmüş olanlar  ile ticaret liseleri ve maliye meslek liselerinden mezun olanlar staj şartını yerine getirmiş olmaları halinde, sınav şartı aranmaksızın serbest muhasebeci unvanı ile çalışabilirler. Staj süresi ön lisans seviyesinde mezun olanlar için 4 yıl, ticaret liseleri ve maliye meslek liselerinden mezun olanlar için 6 yıl olarak belirlenmiştir. 

B.     Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavir Olmanın Özel Şartları 

SMMM olabilmek için kanunda eğitim durumu , staj ve sınav ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır.Tüm bu şartları yerine getirenlerin ayrıca ruhsat almaları gereklidir.SMMM olabilmek için:

·        Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakülte ve yüksek okullardan veya denkliği Yüksek öğretim kurumunca tasdik edilmiş yabancı yüksek öğretim kurumlarından en az lisans seviyesinde mezun olmak veya diğer öğretim kurumlarından lisans seviyesinde mezun olmakla beraber bu fıkrada belirtilen bilim dallarından lisans üstü seviyesinde diploma almış olmak.

·        Staj amacıyla serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavir yanında iki yıl çalışmış olmak.

·        Serbest muhasebecilik mali müşavirlik sınavını kazanmış olmak. Türkiye genelinde mali denetim yapan kamu bankalarının müfettişleri ile kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanlardan, bu yetkilerini aldıkları tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında 8 yıl öğretim üyesi veya görevlisi olarak çalışmış bulunanlar için sınav şartı aranmaz.

·        Serbest muhasebeci mali müşavirlik ruhsatını almış olmak.  

C.Yeminli Mali Müşavir Olmanın Özel Şartları 

                  Yeminli mali müşavir olmak isteyen bir kişinin:

·        En az 10 yıl serbest muhasebeci mali müşavirlik yapmış olması,

·        Yeminli mali müşavirlik sınavını başarmış olması ve

·        Yeminli mali müşavirlik ruhsatını almış olması gerekir.

Ancak kanun bazı bazı meslek mensuplarına YMM olma hakkını daha önceki kamu kurumlarındaki hizmet sürelerini dikkate alarak doğrudan tanımaktadır.

Bunlar :

Kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanların, bu yetkiyi aldıkları tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında geçen hizmet süreleri ile

Hukuk, iktisat, maliye, işletme,muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilimler dallarında öğretim üyeliği veya görevliliği yapmış olanların bu hizmetlerinde geçen süreleri serbest muhasebeci mali müşavirlikte geçmiş süre olarak kabul edilir.

Bunun da ötesinde; kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış ve mesleki yeterlilik sınavını vermiş olanlar ile yukarıda sayılan konularda profesörlük unvanı almış olanlar için sınav şartı aranmamaktadır.

Yeminli mali müşavirlik mesleğine kabul edelinler, görevlerine fiilen başlamadan önce, Asliye Ticaret Mahkemesinde yemin etmeleri gerekir.

 

2. MESLEK MENSUPLARININ YAPACAĞI İŞLER 

Bu meslek mensuplarının yapacağı işlerin neler olduğu kanunun 2. maddesinde belirlenmiştir.

A.Serbest Muhasebecilerin Yapacağı İşlemler 

Gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin; genel kabul görmüş muhasebe prensipleri ve ilgili mevzuat hükümleri gereğince, defterlerini tutmak, bilanço,kar-zarar tablosu ve beyannameleri ile diğer belgelerini düzenlemek ve benzeri işleri yapmak. 

B.Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirlerin Yapacağı İşlemler 

Gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin;

·        Genel kabul görmüş muhasebe muhasebe prensipleri ve ilgili mevzuat hükümleri gereğince, defterlerini tutmak, bilanço, kar-zarar tablosu ve beyannameleri ile diğer belgelerini düzenlemek ve benzeri işleri yapmak.

·        Muhasebe sistemlerini kurmak, geliştirmek, işletmecilik, muhasebe, finans, mali mevzuat ve bunlar uygulamaları ile ilgili işlerini düzenlemek veya bu konularda müşavirlik yapmak.

·        Yukarıdaki belirtilen konularda, belgelere dayanılarak, inceleme, tahlil, denetim yapmak, mali tablo ve beyannamelerle ilgili konularda yazılı görüş vermek, rapor ve benzerlerini düzenlemek, tahkim, bilirkişilik ve benzeri işleri yapmak.  

C.     Yeminli Mali Müşavirlerin Yapacağı İşlemler 

·        Muhasebe sistemlerini kurmak, geliştirmek, işletmecilik, muhasebe, finans, mali mevzuat ve bunları uygulamaları ile ilgili işlerini düzenlemek veya bu konularda müşavirlik yapmak,

·        Yukarıdaki belirtilen konularda, belgelere dayanılarak, inceleme, tahlil, denetim yapmak, mali tablo ve beyannamelerle ilgili konularda yazılı görüş vermek, rapor ve benzerlerini düzenlemek, tahkim, bilirkişilik ve benzeri işleri yapmak,

·        Tasdik ve tasdikten doğan sorumluluk ile ilgili maddeye göre çıkartılacak yönetmelik çerçevesinde tasdik işlerini yapmak olarak belirlenmiştir.

Ancak, yeminli mali müşavirlerin muhasebe ile ilgili defter tutmaları yasaklanmıştır. Ayrıca bu meslek mensupları, muhasebe bürosu açamazlar ve muhasebe bürolarına ortak olamazlar.

  

III. MUHASEBEYLE İLGİLİ TARAFLAR 

Muhasebenin sağladığı bilgilerden yararlanan ve bu nedenle muhasebeyle ilgilenenler sadece işletmeler değildir. İşletmelerin dışında kalan taraflar da söz konusudur. Bunlar : 

·        İşletme sahibi kişi veya kişiler

·        Yöneticiler   

·        İşletmelerde çalışanlar

·        Kredi verenler

·        Devlet

·        Kamu

İşletme sahipleri, günümüzde işletmeleri yönetmekten çok kontrol etmek durumuna gelmişlerdir. Zira, günümüz işletmeleri her yönden gelişme ve büyüme içindedirler. Bu nedenle onların yönetimleri aynı bir uzmanlık konusu olmaktadır.Bunun sonucu olarak da, işletmelerin yönetimi artık özel bilgi ve maharet isteyen başlı başına bir meslek haline gelmiştir. Evvelce işletme sahipleri aynı zamanda işletme yöneticisi de olmakta iken günümüzde bu durum genelde ortadan kalkmıştır. İşletmelerin yönetimi artık yönetici olarak yetişmiş ,uzmanlaşmış, tecrübeli kişiler tarafından yürütülmektedir. Ancak, bu yöneticilerin yaptıkları işleri kontrol etmek, başarılarını ölçmek ve bunun sonucunda yöneticiyi işte tutmak veya değiştirmek yine işletme sahiplerinin yetkisindedir. Ancak, işletme sahiplerinin bu yetkilerini işletme yararları doğrultusunda kullanabilmeleri ancak muhasebeden elde edecekleri bilgilerle olacaktır. Ayrıca, işletme sahiplerinin ortalıkta kalıp kalmama, sermaye paylarını olumlu veya olumsuz yönde değiştirme vb. kararlarını yine muhasebeden edinecekleri bilgilerle alacakları bir gerçektir. İşletme sahiplerinin gerek yöneticiler üzerindeki yetkileri ve gerekse kendilerinin işletmeyle ilgili kararları, işletmelerin varlığını doğrudan etkileyen kararlardır.işletme sahiplerinin bu kararlarında yanılgıya düşmemek için mutlaka muhasebe veri ve raporlarından yararlanmaları gerekir. İşte bu yakın ve önemli ilişki nedeniyle, işletme sahipleri muhasebeyle ilgili taraflar arasında en başta inceleme konusu yapıldı.

Yöneticilere gelince, bunların işletme yönetimi için yetişmiş uzman kişiler olduğunu daha önce de belirtmiştik.

İşletmelerin büyümeleri; “işletme sahipliği” ile “yöneticilik” kavramlarını kesinlikle birbirinden ayırmış ve temel yönetim fonksiyonunu yerine getirmekle yükümlü olan yeni ve profesyonel bir sınıf yaratmıştır. Böylece, yönetici sadece işletmeye karşı değil, diğer sosyal taraflara karşı da sorumlu olan kişi niteliğini kazanmıştır.

İşletme yönetiminden sorumlu olan yöneticinin başarılı olup olmaması, başarılı ise başarı derecesi kendisinin yönetim görevinde tutulup tutulmaması hakkında kararların verilmesinde rol oynar. Yöneticinin başarı olup olmaması ise, faaliyetler sonucu işletmenin ulaştığı finansal güç ve karlılık ile ölçülür. Bu bilgileri veren araç muhasebedir. Yöneticinin başlıca görevinin, işletmede etkin bir yönetim biçiminin gerçekleştirilmesinin sağlanması olarak düşünüldüğünde, işletmenin finansal durumuna, faaliyetlerinin sonucuna ve bu sonucun oluşumuna ilişkin bilgilerin sık sık değerlendirilmesi gereği ortaya çıkar.

Değerlendirilecek bu bilgiler; üretim, pazarlama, finans, personel, araştırma ve geliştirme fonksiyonları ile ilgilidir ve bağlantılıdır. Bu nedenle, her bir ünitenin yöneticisinin kendi ünitesinin fonksiyonlarına ilişkin bilgileri muhasebeye aktarması gereklidir. Aslında  bu fonksiyonlara ilişkin bilgilerin çoğu mali nitelikte olup muhasebenin kapsamındadır.

            İşletmenin etkin bir yönetim biçiminin gerçekleştirilebilmesi için yöneticinin de belirsizlikleri azaltacak bir unsur olarak muhasebe bilgilerine gereksinim duyacağı açıktır.

            Muhasebe ile ilgili taraflardan bir diğeri de işletmede çalışanlardır. Bunlar ; işçi, memur, müstahdem vb. isimler altında işletmede hizmet görürler.Bu hizmetlerinin karşılığı olarak da işletmeden maaş veya ücret alırlar. Maaş ve ücretlerin yeterli olmaması halinde bunların artırılması yolunda zam isteklerinde bulunurlar. Bunların çalıştıkları sürece hakkettikleri maaş veya ücreti alabilmeleri işletmenin ekonomik ve mali yapısının güçlü ve yeterli olmasına bağlıdır. İşletmenin ekonomik ve mali yapısının gerçek gücü muhasebe veri ve raporlarıyla ortaya çıkacaktır. Çalışanların bunlardan yararlanarak kendilerini güvence altına alma ve isteklerini kabul ettirme imkanlarına kavuşurlar. İşletmenin ekonomik ve mali yapısına aykırı isteklerde bulunmaktan kaçınırlar.

            “ İşçi ve memurların ücret artışı ve diğer istekleri, bunların temsilcisi olan sendikalar tarafından yapılır.işletme ile sendikalar arasında yapılan görüşmeler ve imzalanan toplu sözleşmelerin dayanağı muhasebe verileridir.

İşletmeler ile sendikalar arasındaki anlaşmazlıkları bir hükme bağlayan yüksek hakem kurulları ile mahkemeler gerekçelerini muhasebe verilerine dayandırırlar.”

            Sonuç olarak, işletmelerde çalışanların, gerek işletmede çalışmaya devam edip etmeme ve gerekse yeni isteklerde bulunup bulunmama konusundaki kararlarında, yararlanabilecekleri ve başvurabilecekleri tek kaynak muhasebe olmaktadır.

            Kredi verenler, daha önce işletmenin ödeme kabiliyeti, yatırım politikası, karlılık durumu hakkında bilgi edinmek isterler. Bu bilgilere göre de işletmeye kredi verip vermemekte, verdikleri takdirde kredinin şartları konusunda bir karara varırlar.İşte kredi verenler, söz konusu kararların alınmasında, kredi verecekleri işletmenin muhasebe veri ve raporlarından yararlanırlar.

            Günümüzde işletmelerin kredilerden yararlanmadan faaliyetlerini yürütmeleri genelde düşünülemez. Zira, bu imkansız denecek derecede zor bir iştir. Bu nedenle işletmeler kendi mali yapıları ve ödeme güçleri oranında bazı kuruluşlardan kısa, orta ve uzun vadeli olmak üzere kredi alma yoluna giderler. Örneğin ülkemizde; kamu işletmelerinin kredileri Devlet Yatırım Bankası , özel işletmelin kredileri ise; Türkiye Sanayi Kalkınma Bankası, Sınai Yatırım ve Kredi Bankası vb. bankalar tarafından karşılanır.Bu bankalardan kredi sağlanırken bir proje hazırlanması gerekir.bu projelerde muhasebe verilerine dayanır.

            Yukarıda adı geçenler dışında kalan bankalar ve kişilerden de işletmeler kredi sağlayabilirler. Bunlardan bankalar, kredi açacakları işletmelerden daha önce belirlenmiş kapsam ve şekle uygun muhasebe verileri ve raporları isterler. Krediyi  kullanmak isteyen işletme de bu veri ve raporları krediyi açacak olan bankaya vermek zorundadır. Zira, bunlar olmaksızın kredinin verilmesi ve kullanılması söz konusu değildir. Görülüyor ki, kredi verenlerin en büyük güvencesi yine muhasebe veri ve raporları olmaktadır. Böylece muhasebe ile ilgili taraf olarak kredi verenler için muhasebe en büyük ve güvenilir kaynak olmaktadır.

            İşletmeye kredili mal satan kişiler( satıcılar) içinde yine muhasebe veri ve raporları güvence ve önem taşır. Bu nedenle, kredi verenler arasında, muhasebeyle ilgili taraf olarak “satıcıları”da ilave etmek gerekir. Hatta bunu daha da genişleterek işletmeyle ilişkili müşterileri de taraf olarak düşünmek uygun olur.

            Muhasebeyle ilgili önemli bir taraf da Devlettir. “Devlet gelirlerinin önemli bölümünün vergiler yoluyla sağlandığı bir gerçektir. Vergi kaybına neden olabilecek sonuçların ortadan kaldırılması, gerek gelir üzerinden alınan vergilere temel olacak matrahın doğru hesaplanmasına ve gerekse dolaylı vergilerin sağlıklı bir biçimde toplanabilmesine bağlıdır.

Günümüzde işletmelerin ödemekle yükümlü oldukları vergiler, muhasebe verilerine dayanılarak saptanır. Vergi alacağının belirlenmesi için gerekli görülen durumlarda devlet, işletme muhasebesini yasalar aracılığıyla yönlendirerek gerekli kontrol ve denetimi yapar. İşte bu noktada devletin; işletme faaliyetlerine ilişkin sayısal bilgileri veren bir kaynak olarak muhasebe ile ilgi kurması gerekliliği ortaya çıkar.

             Önceleri işletme muhasebesi ile yalnızca vergisel yönden ilgilenen devlet,

Günümüzde işletme muhasebesinden sağlanan bilgilerin milli ekonomiye yön vermekte büyük katkısının olduğunu da kabul etmiştir. 

Aynı zamanda, devlet ekonomik politikasını uygularken ve ekonomiyle ilgili “mikro ekonomik” ve “makro ekonomik” analizler yaparken işletmelere ait muhasebe verilerini kullanır. 

Muhasebe ile ilgili taraflardan bir diğerine kamu (toplum)dur.Ekonomik yapının oluşmasında ve refahın sağlanmasında işletmelerin ve gerçekleştirdikleri faaliyetlerin büyük etki ve katkıları vardır.Bu nedenle işletmelerin verecekleri kararlar kamu tarafından sürekli olarak ilgiyle izlenir. 

İşletmelerin sorumluluklarının ne ölçüde yerine getirdiğinin değerlendirilebilmesi açısından konuya ilişkin bilgilerin kamuya aktarılması gerekir. Bilgi aktarma,diğer bir deyişle kamuyu aydınlatma fonksiyonu ise; muhasebenin hizmet amaçlarından biridir.Bu konu ekonomik ve mali amaçların ötesinde özellikle sosyal amaçları içermesi yönünden önem taşır. 

İşletmelerin gelecek dönemlere ilişkin sağlıklı planlamalara gidebilmeleri için,kamunun da işletme yönetimini gereksinim duyulan bilgilerle desteklemesi gerekir. 

İşletme-Kamu, Kamu-İşletme ilişkisi çift taraflı olarak sürüp giderken,günümüzde işletmelerin dili olarak nitelendiren muhasebe de buna yön verir. 

Bir toplumu meydana getiren kamuda,o toplumun geleceği,refahı ve istikrarlı gelişmesi ile çok yakın ilgisi olan işetmeler hakkında bilgi sahibi olmak ister. Toplumun önemli bir kısmını oluşturan işletmeler hakkında bilgileri,kamu da muhasebe verilerinden elde eder.

Potansiyel ortaklar denilen gelecekteki  ortaklarında muhasebeyle ilgili taraflardan birisi olarak ayrıca incelemeye değer buluyoruz.Bu nedenle,bazı eserlerde “işletme sahipleri” başlığı altında sözü geçen potansiyel ortakları burada ayrı bir başlık ele almayı yararlı ve uygun bulduk.

“Gelişmekte olan ekonomilerde mal ve hizmet üretimi gerçekleştirebilecek mi finansal olanakların sağlanması sorunu, tasarrufların değerlendirilmesinde sermaye piyasası gibi finansal kuruluşların geliştirilmesi sonucunu yaratmıştır.Sermaye piyasasının geliştirilmesi ise,bazı yan kuruluşlarında bir bütün olarak ele alınması gerektirir.Tasarrufların değerlendirmek isteyen bireylerin,ortak olacakları veya borç verecekleri kuruluşlarda haklarının korunacağını bilmeleri,ortağı yada alacaklısı buldukları işletmelerin finansal yapılamalarını tanımaları gelecekteki yapılması düşünülen yatırımları için bir güvencedir. Bu güvence hisse senedi ve tahvil ile katkıda bulunacak işletmelerin hesaplarının yetkili muhasebe uzmanlarınca onaylanması ile anlam kazanır.Bu nedenle,potansiyel ortaklarının sağlıklı,güvenilir ve tarafsız muhasebe bilgilerine ilgi duymaları kaçınılmazdır.

 

                      MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 

Muhasebe veri ve raporlarının muhasebeyle ilgili taraflara aynı derecede yarar ve güvenilirlik sağlayabilmesi, bu veri ve raporların hazırlanmasında “muhasebe kavramlarına” uyulmasına bağlıdır.

Muhasebe kavramları, muhasebenin anmayası gibidir ve muhasebe uygulamalarının temelini oluşturmaktadır.Muhasebe kavramlarının neler olduğunu ortaya koymak gerekir. Muhasebe kavramlarının gerekliliği şu başlıkları altında ele alınmaktadır.      

               --Uygulama standartları belirlenirken muhasebe kavramları esas alınacaktır.

               --Ortaya çıkan problemler,belirlenen muhasebe kavramlarına göre daha kolaylıkla çözülebilecektir.

                --Muhasebe kavramları işletmelerin finansal tabloların karşılaştırılanlığını arttırılacaktır.

 

Daha önce de belirtildiği gibi muhasebe kavramları,muhasebe uygulamalarına ilişkin genel düzenlemeleri içermektedir. Ancak özelliği olan muhasebe problemlerinin çözümlenmesi ayrı bir düzenlemeyi gerektirmektedir. Bu amaçla Amerika Birleşik Devletlerin`de temel olan iki tebliğ yayımlamaktadır.Birincisi,muhasebe kavramlarına ilişkin düzenlemeleri içeren tebliğler (Finansal Muhasebe Kavramları Tebliğleri-SFAC);ikincisi ise,uygulamada ortaya çıkan problemlerin çözümüne ilişkin tebliğlerdir.(Finansal Muhasebe Standartları Tebliğleri-SFAS)Bunların Yanında Açıklama Bültenleri ve Teknik Bültenleri ile uygulamayı yön verilir.Örneğin finansal tablolardan biri olan bilanço ile ilgili şu düzenlemeler yapılmıştır.

                  --43Nolu Muhasebe Araştırma Bülteni (bölüm 2,3)

                  --22 Nolu Muhasebe prensipleri kurulu Görüşü

                  --5,6 ve 12 Nolu Finansal Muhasebe standartları tebliğleri

                  --6 Nolu Finansal Muhasebe kavramları tebliği

                  --14 Nolu Finansal Muhasebe standartları kurulu yorumu

Burada da görüldüğü gibi,çok sayıda düzenleme bilançonun sunulması ile ilgilidir.

Ülkemizdeki muhasebe uygulamalarının belirli düzen içinde yürütülebilmesi için önemli çalışmalar yapılmaktadır. 3568 Sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlilik ve yeminli mali Müşavirlilik Kanunu,Muhasebe Sistemi Uygulama Genel tebliğleri ile Türkiye Muhasebe Standartları bu konudaki ciddi çalışmalardır. 3568 sayılı kanunla meslek ve meslek mensuplarına ilişkin düzenleme;Genel tebliğler ile de muhasebe uygulamalarının ülke düzeyinde tekdüzen standartlar oluşturulması ve Türkiye Muhasebe Standartları ile de muhasebe standartlarının oluşturulması amaçlanmıştır.

1 Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğ ile;           

         --Muhasebenin Temel Kavramları,

         --Muhasebe Politikalarının Açıklanması,

         --Mali Tablolar İlkeleri,

         --Mali Tabloların Düzenlenmesi ve sunulması,

         --Tekdüzen Hesap Çerçevesi,Hesap planı ve işleyişi konularında düzenlemeler yapılmıştır,

Bu tebliğ kapsamında muhasebe kavramları şu şekilde belirlenmiştir.

         --Sosyal Sorumluluk Kavramı

         --İşletmenin Sürekliliği Kavramı

         --Kişilik Kavramı

         --Dönemsellik Kavramı

         --Parayla Ölçülme Kavramı

         --Maliyet Esası Kavramı

         --Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı

         --Tutarlılık Kavramı

         --Tam Açıklama Kavramı

         --İhtiyatlılık Kavramı

         --Önemlilik Kavramı

         --Özün Önceliği Kavramı

 

                        Sosyal Sorumluluk Kavram : 

Bu kavram,muhasebenin işlevini yerini getirme hususundaki sorumluluğunu belirtmekte ve muhasebenin kapsamını,anlamı,yerini ve amacını göstermektedir.Soysal Sorumluluk kavramı;;Muhasebenin organizasyonunda,muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında,belli kişi veya grupların değil,tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun,tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder. 

Bu Kavrama bağlı kalmanın şartlarından biri muhasebeye esas olan verilerin güvenilir olmasıdır.Dolayısıyla bu kavramın “Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı” ile de ilgisi vardır.Sosyal sorumluluk kavramının yasal düzenlemelerle desteklenmesi gereklidir.Ancak bu  başarıldığından sosyal sorumluluk kavramından beklenen etkenlik ve toplum çıkarlarının gözetilmesi amaçlarına ulaşabilecektir.Ülkemizde muhasebe uygulamalarını yönlenenden VUK,TTK,SPK vb. muhasebe bilgilerinin doğru ve tarafsız olarak işletme içi ve işletme dışı kullanıcılara sunulması konusunda düzenlemeleri içermektedir.Ancak doğaldır ki,sosyal sorumluluk,kavramı uygulaması için sadece yasal düzenlemeler yeterli değildir.Muhasebecinin de işletmenin finansal tablolarını hazırlarken ve bu tablolarını üçüncü kişiler için yorumlarken sorumluluk kavramının gerektirdiği kişilik içinde tarafsız davranabilme becerisine sahip olması gerekir. 

            Kişilik Kavramı : 

Bu kavram;işletmenin sahip veya sahiplerinden,yöneticilerinden,personelinden ve diğer ilgilileri ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür.İşletmenin,işletme sahiplerinden ayrı bir kişiliğe sahip olması kavramı çift taraflı kayıt esasına temel olan bir kavramdır.Varlıklar ile kaynaklar arasındaki eşitliği gösteren temel muhasebe eşitliği bu varsayımın bir ifadesidir. 

            İşletmenin Sürekliliği Kavramı : 

Bu kavram,İşletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder.Bu nedenle işletme,sahiplerinin yada hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı değildir.İşletmenin sürekliliği kavramı maliyet esasının temelini oluşturur.Diğer bir ifadeyle işletmenin sahip olduğu kıymetlerinin tamamının dönem içinde veya sonunda nakde çevrilmeyeceği(satılıp paraya çevrilmeyeceği)esasına dayanır.Bu kavramdan hareket edildiğinde,herhangi bir tarihte veya dönem sonunda işletme durumunun tespitinde,iktisadi kıymetlerin o günkü değeriyle değerlenmesi uygun olur.Bu kavramın işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise,bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır. 

            Dönemsellik Kavramı : 

Dönemsellik kavramı;işletmeni sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır.Gelir ve Giderlerin tahakkuk hesabına göre muhasebeleştirilesi,hasılat,gelir ve karların aynı döneme ait maliyet,gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.Bu kavramın,işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı  durumlarda ise,bu husus mali tablolarının dipnotlarında açıklanır.İşletmeler için sıklıkla karşılaştığımız dönem 01.Ocak-31 Aralık’tır.Ancak işinin özelliği gereği bazı işletmeler için bu dönem farklı olabilir.Örneğin bir işletmenin üretim yapması veya bunu satması (faaliyet süresi)bir yıldan az veya çok olabilir.Bu durumda işletme için dönem bu süre olacaktır. 

          Parayla Ölçme Kavramı :

         Parayla ölçme Kavramı,parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılması ifade eder.Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır.Ortak bir ölçü olan ulusal para ile birbirinden çok farklı olan değerleri toplamak,çıkarmak ,karşılaştırmak ve yorumlamak olanaklı olacaktır. 

            Maliyet Esası Kavramı : 

Maliyet esası kavramı;para mevcudu,alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç,işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde,bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğini ifade eder.

Bu kavram “İşletmenin sürekliliği Kavramı” ile çok yakından ilgilidir.Zira,sabit varlıkların işletme devam ettiği sürece satılmaları söz konusu değildir.Bu nedenle bu varlıkların maliyet değeriyle değerlenmesi günlük değerlendirmeleriyle değerlenmesi daha yararlı olur.Özellikle işletme varlıklarının piyasa değerinde meydana gelecek her değişmede muhasebe kayıtlarının buna göre düzeltilmesi pratik olmadığı kadar yakarıda olmayan bir yoldur.Maliyet esasının genel fiyat düzeyindeki değişmelerin etkisi altında kalacağı konusu tartışılmakla birlikte bu varsayımın diğer değerleme ölçü teknikleri için gerekli ve düzenli bir dayanak olduğu benimsenmiştir. 

           Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı : 

Bu kavram;muhasebe kayıtlarını geçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder.Bu kavramdaki objektif belgelerle faturalar,makbuzlar,senetler,bordrolar vb. kastedilmiştir.Bu kavrama uymak diğer taraftan “Sosyal Sorumluluk Kavramı’nın da gereklerinin yerine getirilmesi anlamındadır.Bu nedenle bu iki kavram arasında yakın ilişki vardır.İşletmelerde objektif belgeye dayanmayan işlemlerde söz konusudur.Ancak bütün işlemlere ait verilerin güvenilir olması işletmede devamlı yapılması gereken iç kontrole sağlanabilir.Bu kavramın anlamı,işletmedeki değişmeler ve bunlarının etkilerinin ölçülmesinde,tarafsız ve yetkili bir uzmanla aynı sonuca ulaşılmasıdır.      

                         Tutarlılık Kavramı : 

Tutarlılık Kavramı;muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının,birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder.işletmelerin mali durumunun,faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması ve bu kavramın amacını oluşturur.Tutarlılık kavramı,benzer olay ve işlemlerde kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür.Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda,işletmeler uygulandıkları muhasebe politikalarını ve bunların parasal etkilerlinin mali tablolarının dipnotların açıklanması zorunludur.Özellikle denetim raporları açısından tutarlılık kavramı önem taşır.Denetim raporunu düzenleyerek olan Yeminli Mali Müşavirlerin işletmelerde bu kavrama uyulup uyulmadığı belirtmeleri gerekir. 

                        Tam Açıklama Kavramı : 

Tam açıklama kavramı; mali tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder.

            Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi  bu kavramın gereğidir. 

                İhtiyatlılık Kavramı : 

            Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve karları için karşılık ayırırlar, muhtemel gelirleri ve karları için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapamazlar. Ancak bu kavram gizli yedekler veya gereğinden fazla karşılık ayrılmasına gerekçe oluşturamaz.

            Örneğin ; eğer işletmenin dönem içinde tahsil edemeyeceğini düşündüğü alacakları varsa bunun için karşılık ayıracak ve zarar yazacaktır. Ancak, eğer işletme gelecekte doğabilecek bir gelirini önceden muhasebeleştiremeyecektir.  

Önemlilik Kavramı : 

Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi veya mali bir olayın nispi ağırlık ve değerinin ,mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder. Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur. 

Özün Önceliği Kavramı : 

Özün önceliği kavramı, işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder. Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde, özün biçime önceliği esastır. Örneğin ; işletme daha sonra teslim alacağı mallarla ilgili bir peşin ödeme yapmış ise( verilen sipariş avansı ), bu tutar işletme için bir alacak gibi düşünülse de, bu işlem işletmenin stokları ile ilgili olduğundan bu kavram gereğince alacaklar grubunda değil, stoklar grubunda ele alınacaktır.
 

V.MALİ TABLOLAR İLKELERİ   

Mali tablolar ilkeleri, işletmeler tarafından hazırlanacak temel mali tabloların düzenlenmesinde uygulanacak kuralların neler olduğunu ifade eder. “1 Nolu muhasebe sistemi uygulama genel tebliği”nde, bilanço ve gelir tablosu temel mali tablolar olarak belirtilmiştir. Temel mali tabloların düzenlenmesine ilişkin ilkeler iki grupta ele alınmaktadır:

i.                  Gelir Tablosu İlkeleri

ii.                  Bilanço İlkeleri 

    a) Varlıklara İlişkin İlkeler

                                       b) Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeler

                                       c) Öz kaynaklara İlişkin İlkeler

 

1. GELİR TABLOSU İLKELERİ

Gelir tablosu ilkelerinin amacı ; satışların, gelirlerin, satışların maliyetinin, giderlerin, kar ve zararlara ait hesapların ve belli dönemlere ait işletme faaliyeti sonuçlarının sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesini sağlamaktır. Bütün satışlar, gelir ve karlar ile maliyet, gider ve zararlar brüt tutarları üzerinden gösterilirler ve hiçbir satış, gelir ve kar kalemi bir maliyet, gider ve zarar kalemi ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosu kapsamından çıkarılamaz. Bu amaç doğrultusunda benimsenen gelir tablosu ilkeleri aşağıda belirtilmiştir :

a)      gerçekleşmemiş satışlar, gelir ve karlar; gerçekleşmiş gibi veya gerçekleşenler gerçek tutarından fazla veya az gösterilmemelidir. Belli bir dönem veya dönemlerin gerçeğe uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için, dönem veya dönemlerin başında ve sonunda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.

b)      Belli bir dönemin satışları ve gelirleri bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile karşılaştırılmalıdır. Belli bir dönem veya dönemlerin başında ve sonunda maliyet ve giderleri gerçeğe uygun olarak gösterebilmek için stoklarda, alacak ve borçlarda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.

c)      Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ve tükenme payı ayrılmalıdır.

d)      Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, onarım ve bakım ve diğer gider grupları arasında  uygun bir şekilde dağıtılmalıdır. Bunlardan direkt olanları doğrudan doğruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve kullanma faktörü dikkate alınarak tahakkuk ettirilip, dağıtılmalıdır.

e)      Arızi ve olağan üstü niteliğe sahip kar ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir.

f)        Bütün kar ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir.

g)      Karşılıklar, işletmenin karını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir döneme ait karı diğer döneme aktarmak amacıyla kullanılmamalıdır.

h)      Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulana gelen değerleme esasları ve maliyet yöntemlerine bir değişiklik yapıldığı taktirde, bu değişikliğin etkileri açıkça belirtilmelidir.

i)        Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya birkaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ifade eden, şarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir şekilde gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır. Şarta bağlı gelir ve karlar için ise gerçekleşme ihtimali yüksek de olsa herhangi bir tahakkuk işlemi yapılamaz, dipnotlarda açıklama yapılır.  

 

2. BİLANÇO İLKELERİ 

Bilanço ilkelerinin amacı; sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait karı işletmede bırakan sahip ve hissedarlar ile alacaklıların işletmeye sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt, hesap ve tablolarında anlamlı bir şekilde tespit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla, belli bir tarihte işletmenin mali durumunun açıklıkla ve ilgililer için gerçeğe uygun olarak yansıtılmasıdır.

Bilanço, varlıkların içinde bulunulan zamandaki değerini veya tasfiye halinde bunların satışından elde edilecek para tutarlarını yansıtan bir tablo değildir.

Bütün varlıklar, yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar bilançoda gayri safi değerleri ile gösterilirler. Bu ilke, bilançonun net değer esasına göre düzenlenmesine bir engel oluşturmaz. Bu doğrultuda net değer bilanço düzenlenmesinin gereği olarak indirim kalemlerinin ilgili hesapların altında açıkça gösterilmesi esastır.

Bu amaç doğrultusunda benimsenen bilanço ilkeleri; varlıklar, yabancı kaynaklar  ve öz kaynaklar itibariyle aşağıda belirilmiştir: 

a.Varlıklara İlişkin İlkeler  : 

I.                    İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşebilecek varlıkları, bilançoda dönen varlıklar gurubu içinde gösterilir.

II.                 İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşemeyen, hizmetlerinden bir hesap döneminden daha uzun süre yararlanılan uzun vadeli varlıkları, bilançoda duran varlıklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar dönen varlıklar grubunda ilgili hesaplara aktarılır.

III.               Bilançoda varlıkları, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleriyle gösterebilmek için, varlıklardaki değer düşüklüklerini göstererek karşılıkların ayrılması zorunludur.

IV.              Dönen varlıklar grubu içinde yer alan menkul kıymetler , alacaklar, stoklar ve diğer dönen varlıklar içindeki ilgili kalemler için yapılacak değerleme sonucu gerekli durumlarda uygun karşılıklar ayrılır.

V.                 Bu ilke, duran varlıklar grubunda yer alan alacaklar, bağlı menkul kıymetler, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve diğer duran varlıklardaki ilgili kalemler için de geçerlidir.

VI.              Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak , gelecek dönemlerde tahsil edilecek olan gelirler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.

VII.            Dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacak senetlerini, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleriyle gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır.

VIII.         Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.

IX.              Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla , her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.

X.                 Bilançonun dönen ve duran varlıklar gruplarında yer alan alacaklar , menkul kıymetler, bağlı menkul kıymetler ve diğer ilgili hesaplardan ve yükümlülüklerden işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilişkili bulunduğu ortaklara, personele, iştiraklere ve bağlı ortaklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir.

XI.              Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk işlemi yapılamaz. Bu tür alacaklar bilanço dipnot veya eklerinde gösterilir.

XII.            Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer alamayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları bilanço dipnot veya eklerinde açıkça belirtilmelidir.

XIII.         Bu ilke, alınan rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatlar için de geçerlidir.

XIV.         Ayrıca, işletmesi varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarlarının da bilanço dipnot veya eklerinde açıkça gösterilmesi gerekmektedir.    

b.Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeler  

1.İşletmenin bir yılı veya normal faaliyet önemi içinde vadesi gelen borçları,bilançoda kısa vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir.

2.İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiş borçları,bilançoda uzun vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir.

Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeli bir ılın altında kalanlar kısa vadeli yabancı grubundaki ilici hesaplara aktarılır.

3.Turlarları kesinlikle saptanamayanları veya durumlar tartışmalı olanları da içermek üzere,işletmenin bilinen v tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yabancı kaynakları kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda gösterilmeli.

4.İşletmenin bilinen ancak tutarları uygun olarak tahmin edilemeyen durumlarda bilançonun dipnotlarında açık olarak belirtilmelidir.

5.Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari dönemde  tahakkuk eden ancak,gelecek dönemlerde  ödenecek olan giderler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.

6.Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan borç senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır.

7.Bilançonun kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar gruplarında yer alan borçlar,alınan avanslar ve diğer ilgili hesaplardan işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilgili bulunduğu ortaklara,personele,iştiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir. 

c.Öz kaynaklara İlişkin İlkeler 

1.İşletme sahip veya ortaklarının sahip veya ortak sıfatla işletme varlıkları üzerindeki hakları öz kaynakları oluşturur.

2.İşletmenin bilanço tarihindeki ödenmiş sermayesi ile işletme faaliyetler sonucu oluşup,çeşitli adlar altında işletmede bırakılan karları ile dönem karı(zararı)bilançoda öz kaynaklar grubu içinde gösterilir.

3.İşletmenin ödenmiş sermayesi bilançonun kapsamı içinde tek bir kalem olarak gösterilir.Ancak esas sermaye özellikleri farklı hisse gruplarına ayrılmış bulunuyorsa,esas sermaye hesapları her grubun haklarını,kar ve tasfiye paylarının dağıtımında sahip olabilecekleri özellikleri ve diğer önemli özellikleri yansıtacak biçimde bilançonun dipnotlarında gösterilmelidir.

4.İşletmenin hissedarları tarafından yatırılan sermayenin devam ettirilmesi gerekir. İşletmede herhangi bir zararın ortaya çıkması  herhangi bir nedenle öz kaynaklarda meydana gelen azalmalar ,hem dönemsel hem kümü latif olarak izlenmeli ve kaydedilmelidir.

5.Öz kaynakların bilançoda net olarak gösterilmesi için geçmiş yıllar zararları ile dönem zararı,öz kaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yer alır.

6.Öz kaynaklar;ödenmiş sermaye ,sermaye yedekleri ,kar yedekleri,geçmiş yıl karları(zararları)ve dönem net karı (zararı)ndan oluşur.Kar yedekleri yasal ,statü ve olağanüstü yedekler ile yedek niteliğindeki karşılıklar,özel fonlar gibi işletme faaliyetleri sonucu elde edilen karların dağıtılmamış kısmını içerir.Sermaye yedekleri ise hisse senedi ihraç primleri,iptal edilen ortaklık payları,yeniden değerleme değer artışı gibi kalemlerden meydana gelir.Sermaye yedekleri,gelir unsuru olarak gelir tablosuna aktarılmaz. 

Yukarıda “muhasebe kavramları” ve “mali tablolar ilkeleri”başlıkları altında ele alınan konularda,muhasebe standartlarına,bunların olmadığı durumlarda ise,işletmenin içinde bulunduğu  sektörde söz konusu işletme büyüklüğü için yaygın  olarak kullanılan uygulamalara bakılacaktır.Yukarıda sayılanlar için de çözülemeyen problemlerle karşılaşıldığında ise “uluslararası  standartlar”da benimsenen esaslar uygulanacaktır. 
 

6. TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI 

Daha önce de ifade ettiğimiz gibi muhasebe standartları ,muhasebe biliminin ve uygulamalarının anayasasıdır.Ülkemizde de meslek mensupları  ve muhasebe uygulamaları ile ilgili yasal düzenlemelerin yapılmasından sonra Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler  Odaları Birliği(TÜRMOB)tarafından”Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu(TMUDESK”9 Şubat 1994 tarihinde kurulmuştur.

Amacı,”Ülkemizde faaliyette bulunan işletmelerin ve diğer kuruluşların mali tablolarının düzenlenmesini esas almak,muhasebe ilkelerinde tekdüzeni gerçekleştirmek,meslek mensuplarının mali tabloların bağımsız denetimine esas alacakları denetim standartlarını saptamak”olarak ifade edilen kurul,11 Standart ile ilgili çalışmalarını tamamlamıştır.Bu standartlar 1 Ocak 1997 tarihinden itibaren yürürlüğe  girmiştir.Ayrıca kurulun çalışmaları sonucu biri Türkiye Muhasebe Standardı 1 Ocak 2000 Tarihinde yülürlülüğe girmek üzere kabul edilmiştir.Böylece Kurulca kabul edilen 15 adet Türkiye Muhasebe Standardı mevcuttur..

TMUDESK muhasebe standartlarını oluştururken öncelikle her bir standart için üç kişilik bir “Standart Komisyonu”belirler.Bu komisyon  en fazla iki ay içinde “ön taslak çalışmasını”tamamlar .Tamamlanan  taslak tüm kurul üyelerine dağıtılır ve ilk kurul toplantısında görüşülür.Ön taslağın yayımlanabilmesi için kurul üyelerinin beşte üçünün olumlu görüş bildirmesi gerekir.

Bundan sonra taslak ilgili kurumların  belirleyeceği kişilere,TÜRMOB üyelerine ,bağlı odalara ve Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenecek muhasebe ve denetim alanındaki profesör,doçent,yardımcı doçent ve öğretim görevlilerine gönderilir.Belirlenen süre içinde gelen yorum ve öderlilere göre Kurul tarafından Taslak ,Muhasebe Standardı(TMS)olarak yayımlanır.

Yayımlanan standartlar şunlardır:

 

SIRA                                               STANDARDIN ADI

NO

1-Finansal Tabloların Sunuluşu

2-Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Finansal Raporlama

3-Nakit Akış Tabloları

4-Satışlar ve Diğer Olağan Gelirler

5-Konsolide Finansal Tablolar

6-İştiraklerdeki Yatırımların Muhasebeleştirilmesi

7-Yatırımların muhasebeleştirilmesi 

8-Maddi,Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar

9-Amortisman Muhasebesi

10-Dönem Net Karı veya Zararı,Temel Hatalar ve Muhasebe Politikalarında Değişiklikler   

11-Finansal Bilgilerin Bölümlere Göre Raporlanması

12-Kur Değişim Etkilerinin Muhasebeleştirilmesi

13-Stoklar

14-Borçlanma Maliyetlerinin Muhasebeleştirilmesi

15-Araştırma ve Geliştirme Maliyetleri

 

Bu standartların amaçları aşağıda kısaca ele alınmıştır. 

TMS 1 Finansal Tabloların Sunuluşu Standardı:Finansal tabloların sunuluş esasları;gerek işletmenin bir önceki döneme ait tablolarını,gerekse diğer işletmelerin finansal tablolarıyla karşılaştırmaya olanak verecek biçimde düzenlenmesine ilişkin esaslar düzenlenmiştir.

TMS 2 Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Finansal Raporlama Standardı:Yüksek enflasyon ortamında ,temel finansal tabloların düzenlenmesi ile ilgili esaslar ele alınmıştır.

TMS 3 Nakit Akış Tabloları Standardı:Belli bir muhasebe döneminde işletmelerin nakit ve nakde eşdeğer  varlıklarında meydana gelen değişiklikleri”işletme faaliyetleri”,”yatırım faaliyetleri”ve “finansman faaliyetleri”itibariyle sınıflandırarak,nakit tablosunda ne şekilde gösterileceği açıklanmıştır.

TMS 4 Satışlar ve Diğer Olağan Gelirler Standardı:Olağan İşlemler ve olaylar sonucu gelirler ve karların  muhasebeleştirme yöntemlerinin neler olduğu ele alınmıştır.

TMS 5 Konsolide Finansal Tablolar: Bir şirketler topluluğuna dahil ana ortaklık ile bağlı ortaklıkların ve kontrol gücüne sahip olunan iştiraklerin ve diğer ortaklıkların varlık, borç, sermaye, gelir ve giderlerinin tek bir ortaklık şeklinde gösterilerek topluluğun finansal durumu ve faaliyet sonuçları hakkında gerçeğe uygun ve güvenilir bilgi verilmesini sağlamak amacıyla yapılacak işlemleri açıklamaktadır.

TMS 6 İştirakleri Yatırımların Muhasebeleştirilmesi: İşletmelerin iştiraklerindeki yatırımlarını ne şekilde muhasebeleştirilmeleri gerektiği incelenmiştir.

TMS 7 Yatırımların Muhasebeleştirilmesi: Bir işletmenin ticari faaliyetlerinin yanı sıra servetini arttırmak veya sermayesini değerlendirmek ve benzeri yarar ve kazançlar elde etmek üzere edindiği varlıkların muhasebeleştirilmesine ilişkin açıklamalar yer almaktadır.

TMS 8 Maddi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar: İşletmelerin toplam varlıkları içerisinde genellikler önemli bir yer tutan ve bu nedenle finansal durumun belirlenmesinde büyük öneme sahip olan maddi, maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye varlıkların muhasebeleştirilmesi ile ilgili açıklamalar yer almaktadır.

TMS 9 Amortisman Muhasebesi: tüm amortismana tabi varlıklara ilişkin amortisman esasları ala alınmaktadır.

TMS 10 Dönem Net Karı veya Zararı, Temel Hatalar ve Muhasebe Politikalarında Değişiklikler: İşletmenin finansal tablolarının önceki dönemlerdeki finansal tablolarıyla ve diğer işletmelerin finansal tablolarıyla karşılaştırılabilmesi için, gelir tablosundaki bazı kalemlerin sınıflandırılması, açıklanması ve muhasebeleştirilmesi ile ilgili esaslar belirlenmiştir.

TMS 11 Finansal Bilgilerin Bölümlere Göre Raporlanması: İşletmenin faaliyette bulunduğu farklı endüstri kollarında ve coğrafi bölgelerdeki oransal büyüklükleri, kar dağılımları ve büyüme eğilimleri ile ilgili konularda bilgi verecek finansal tabloları kullananların, bölümlere ayrılmış bir işletmenin tümü hakkında daha doğru yargıya varabilmeleri için gerekli olan finansal bilgilerin neler olduğu açıklanmıştır.

TMS 12 Kur Değişim Etkilerinin Muhasebeleştirilmesi : İşletmenin yurtiçindeki yabancı paraya dayalı işlemleri ile yurtdışındaki faaliyetlerinin muhasebeleştirilmesine ilişkin esaslar düzenlenmiştir.

TMS 13 Stoklar : Stoklarla ilgili temel konu, stokların bir varlık olarak muhasebeleştirilmesinde ve elden çıkarılmasında tahakkuk ettirilecek gelirler ile karşılaştırılacak olan ilgili maliyetin ne olacağıdır. Ayrıca stok maliyetlerinin net gerçekleşebilir değere nasıl indirgeneceği ve gidere dönüşeceği; ile stok maliyetlerinin oluşumu ve içeriği bu standartta ele alınmıştır.

TMS 14 Borçlanma Maliyetlerinin Muhasebeleştirilmesi: İşletmelerin katlandıkları borçlanma giderlerin ne şekilde muhasebeleştirilmesi gerektiği bu standart ile açıklanmıştır.

TMS 15 Araştırma ve Geliştirme Maliyetleri: Araştırma ve geliştirme maliyetlerinin finansal tabloların düzenlenmesinde ve sunulmasında ne zaman aktif olarak, ne zaman gider olarak raporlanacağı konusundaki esaslar açıklanmıştır.     

MUHASEBENİN ÜLKEMİZDEKİ GELİŞİMİ 

Batı ülkelerinde muhasebe tekniğinin yazılı eserlere gelişmeye başlamış olduğu 15. ve 16. yy.da Osmanlı İmparatorluğu’nda uygulanan vergiler ve maliye usullerine ilişkin incelemelerde: kamu; kamu maliyesinin, Abbasi hilafetinin parlak devirlerinde ve İlhanlılar İranı’nda gelişmiş usullerden esinlenildiği belirtilmektedir.

Ticaret muhasebesi alanındaki gelişmeler ise, esas itibari ile batıdaki tarihsel gelişimin özelliklerinin taşıdığı görülür.Bu bakımdan batı memleketlerinde olduğu gibi, muhasebe, önce ticari işletmelerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere uygulanmış, daha sonra da alanı yavaş yavaş genişleyerek günümüzdeki duruma ulaşılmıştır.  

1850-1925 DÖNEMİ 

Ülkemizde muhasebenin belli bir disipline bağlanması 1850 tarihli “Kanunnamesi Ticaret” ile başlar.1807 tarihli Fransız Ticaret Kanunu’nun tercümesi olan bu metin,tüccarların tutakla yükümlü bulundukları defterler hakkında hükümler getirmiştir.Aynı tarihlerde,muhasebe derslerinin rüştiye ve idadi seviyesindeki bazı okulların ders programlarında yer aldığı,1883 yılında da “İstanbul Ticaret Mektebi Alisi”nin kurulduğu görülmektedir.

Batı ülkelerinde de olduğu gibi,muhasebe konuları ülkemizde uzun süre ticaret muhasebesi veya genel muhasebe çerçevesinde kalmıştır.1854 Kırım Savaşı’ndan sonraki dönemde yabancı sermayenin faaliyet göstermiş olduğu alanlarda da genel muhasebe esasları geçerli olmuştur.Ayrıca Osmanlı Bankası’nın ve 1880 yılında kurulan Düyunu Umumiye personelinin eğitimi için açılan kurslarda Fransız literatürünün etkisi altında bulunuyordu. 

            1926-1938 DÖNEMİ 

1926 yılında yürürlüğe giren Ticaret Kanunu’nda;şirket hesaplarının tutuluş şekli ile kârın hesaplanması üzerinde durulmuş,ayrıca hesap dönemleri ile sınırlı olarak envanter çalışmaları,bilanço ve K/Z tablolarının düzenlenmesi gibi hususlarda belli esaslar getirilmiştir. 1933 yılından itibaren,devletçilik tatbikatına bağlı olarak iktisadi devlet teşekküllerinin temelini teşkil etmek üzere kurulan Türkiye Sanayi ve Maden Bankası ile buna bağlı fabrikaların muhasebe organizasyonu,daha sonra ise Sümerbank’ın genişleyen faaliyetlerinin doğal bir sonucu olarak Almanlar tarafından yapılan maliyet muhasebesine ilişkin çalışmalar, hem kamu hem de özel sektör çerçevesinde faaliyette bulunan işletmelere örnek olmuştur.  

            1933-1947 DÖNEMİ 

İktisadi devlet teşekküllerinin faaliyetlerini düzenlemek üzere 1938 yılında yürürlüğe girmiş bulunan 3460 sayılı kanun aynı zamanda “işletme bütçesi” tatbikatına yol açmakla gelişmeleri daha da ileri götürmüştür.Burada özellikle ll.Dünya Savaşı’nın devam ettiği yıllarda, devletçe yapılan fiyat kontrolüne ilişkin uygulamalar işletmeleri ayrıca maliyet hesaplama usulleri ile muhasebe konuları üzerine eğilmek durumunda bırakmıştır. 

            1948-1960 DÖNEMİ 

ll.Dünya Savaşı’nın sona ermesinin ardından savaş ekonomisinden çıkılarak batı ülkeleri ile artmaya başlayan ilişkilerle birlikte ülkemiz yeni iktisadi ve mali sorunlarla karşı karşıya kalmıştır.

Özellikle hazırlıkları tamamlanıp 1950 yılında yürürlüğe girmiş bulunan gelir vergisi reformuna ilişkin mevzuat,eskisine kıyasla çok geniş bir mükellef zümresini muhasebe konularıyla yakından ilgilenme durumunda bırakmıştır.

Aynı dönemde,bankalarla sigorta şirketlerinin faaliyetlerini düzenleyen yeni mevzuatla buna ilişkin uygulamalar,bilanço ve K/Z tablolarının düzenlenmesi bakımından hem söz konusu müesseseleri hem de özellikle bankalardan kredi talep eden işletmeleri belli muhasebe standartları uymak durumunda bırakılmıştır. 

1960 SONRASI DÖNEMİ  

1960 yılından sonra ülkemizde başlayan planlı kalkınma dönemi ile birlikte,gerek kamu sektöründe,gerekse özel sektörde faaliyette bulunan işletmelerden, özellikle plan hedeflerine uygun yatırım harcamalarına girişenleri,yeni muhasebe tekniklerini de izlemek mecburiyetinde bırakmıştır.

Özellikle 1964 yılında iktisadi devlet teşekküllerinin mali işler ve muhasebe düzenlerini tarihi gelişimi içinde inceleyip tüm teşekküllerde uygulanabilir yeknesak bir sistem geliştirmek amacıyla muhasebe teorisi ile uğraşanlarla uygulamacılardan oluşan bir çalışma komisyonu kurulmuştur.

Komisyon dört yıllık çalışma sonucu 8 adet muhasebe el kitabı hazırlanmış ve 1968 yılında bastırılmıştır.

1971 yılında “Tek Düzen Muhasebe Uygulama Komisyonu” tarafından hazırlanan Tek Düzen Muhasebe Sisteminin Genel Muhasebe bölümü 1972 yılında uygulamaya konmuştur.

1974 yılında Tek Düzen Muhasebe Sisteminin uygulanmasında karşılaşılan güçlükler ve noksanları inceleyerek sonuçlandırmak üzere bir komisyon kurulmuştur.Bu komisyonun yaptığı çalışmalar sonucu 1976 yılında maliyet muhasebesi hesap çerçevesini ihtiva eden “Tek Düzen Maliyet Muhasebesi Rehberi” hazırlanmış ve 1977 yılından itibaren uygulanmaya başlanmıştır.

1980’den sonra Türk Ekonomisinde pazar ekonomisi uygulamasına geçiş ve dışarıya açılma hareketleri yabancı sermayenin ülkemize girmesinin yoğunlaşması ile Türk Ekonomisinde meydana gelen bu yapısal değişim 1981’de  amacı, “tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak halkın iktisadi kalkınmaya etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını sağlamak sermaye piyasasının güven,açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını,tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunmasını düzenlemek ve denetlemek” olan Sermaye Piyasası Kanunu’nun çıkmasına ve ardından da 1982 yılında kuruluş amacı, “Menkul Kıymetler ve Sermaye Piyasası ile ilgili kuruluşlar hakkındaki kanunun aydınlatılması,borsanın gelişmesine ve yaygınlaşmasına zemin hazırlanması,Sermaye Piyasası’nda sağlıksız gelişme eğilimlerini önlemek, ilgili kuruluşları yurt ekonomisi yararına yönlendirmek ve halkın iktisadi kalkınmaya etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını sağlamak” olan Sermaye Piyasası Kurulu’nun oluşmasına neden olmuştur. 

Yabancı sermayenin ülkemize girmesi,yabancı denetim şirketlerinin ülkemizde faaliyet göstermeleriyle sonuçlanmıştır.Bu denetim şirketleri,denetim işlevlerini belirli standartlarla yapabilmeleri için Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi A.Ş.’lerin Standart Hesap Planı’na sahip olmasını gerektirmiştir.1989’da Sermaye Piyasası Kurulu amacı, “kanun kapsamına giren kurumların düzenlemek ve yayımlamak zorunda oldukları mali tabloların çıkarılmasında yardımcı olmak,ortakların mali durumlarının güvenilir bir şekilde izlenmesine imkan hazırlamak” olan Standart Hesap Planı’nı çıkarmıştır.Zira, Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi A.Ş.’ler dönem sonlarında bilanço,gelir tablosu ve denetim raporlarını yazılı basında yayımlamak zorundadırlar.

Denetim işlevini yapacak olan organlar,denetim işlevi hakkında Sermaye Piyasası Kurulu’nca düzenlemeler yapılmış ve Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi A.Ş’lerin sözü edilen hesap planına uymaları önerilmiştir.

Ancak Türkiye’de bir meslek yasasının olması,muhasebe mesleğini ve muhasebe denetimini serbestçe icra edenlerin bir meslek yasası şemsiyesi altında örgütlenmesini zorunlu hale getirmiştir.

1.6.1989 tarihinde kabul edilen 3568 sayılı “Serbest Muhasebecilik,Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu”işletmelerde faaliyetlerin ve işlemlerin sağlıklı ve güvenilir bir şekilde işleyişini sağlamak,faaliyet sonuçlarını ilgili mevzuat çerçevesinde denetlemeye,değerlendirmeye tabi tutarak gerçek durumu ilgililerin ve resmi mercilerin istifadesine tarafsız bir şekilde sunmak ve yüksek mesleki standartları gerçekleştirmek üzere “Serbest Muhasebecilik,Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavir Odaları,Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavir Odaları Birliği’nin”kurulmasına,teşkilat,faaliyet ve denetimlerine,organlarının seçimlerine dair esasları düzenlemek amacıyla meslek mensuplarını;

-Genel kabuk görmüş muhasebe prensipleri ve ilgili mevzuat hükümleri gereğince,defterlerini tutan,bilanço,kâr/zarar tablosu ve beyannameleri ile diğer belgelerini düzenleyen ve benzeri işleri yapanlar serbest muhasebeci,

-Yukarıdaki işlerin yanısıra muhasebe sistemlerini kuran, geliştiren,işletmecilik, muhasebe,finans,mali mevzuat ve bunların uygulamaları ile ilgili işlerini düzenleyen veya bu konularda müşavirlik yapan.

Yukarıda konusu geçen belgelere dayanarak inceleme,tahlil,denetim yapan,mali tablo ve beyannamelerle ilgili konularda yazılı görüş veren,rapor ve benzerlerini düzenleyen,bilir kişilik ve benzeri işleri yapanlara Serbest Muhasebeci Mali Müşavir,

Yukarıdaki ilk madde hariç ikinci maddede sayılan işlere ek olarak kanunun 12. maddesine göre çıkarılacak yönetmelik çerçevesinde tasdik işlerini yapanlara Yeminli Mali Müşavir olarak adlandırarak 3. sınıfta gruplandırmaktadır.

Meslek yasasının yürürlüğe girmesiyle bu tarihe kadar denetim işlevini yapan Türk ve yabancı denetim şirketlerine Muhasebe Meslek Yasası çerçevesinde yeni bir düzenlemeyi zorunlu kılmıştır.

Bu nedenle Maliye Bakanlığı üniversite mensupları,meslek odaları mensupları ile birlikte bir dizi ön çalışma yaparak ve 213 sayıla V.U.K’nun 175. ve mükerrer 257.maddesinin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye dayanarak,

a-Muhasebenin Temel Kavramları,

b-Muhasebe Politikalarının Açıklanması,

c-Mali Tablo İlkeleri,

d-Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması,

e-Tekdüzen Hesap Planı ve İşleyişi konularında 1.1.1994 tarihinden geçerli olmak üzere olmak 1 nolu tebliğ yayınlanmıştır.

Daha sonra sırasıyla 16.12.1994 tarihinde 2 nolu, 18.9.1994 tarihinde 3 nolu ve 18.3.1995 tarihinde 4 nolu tebliğler çıkarılarak yapılan değişiklikler uygulamaya konmuştur.
 

            TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ 

            DÜZENLEMENİN KAPSAMI 

            Yapılan en son değişikliklerle birlikte düzenlemelerin kapsamı ve şirketlerin maliyet hesaplarının işleyişinde kullanılacak seçenekleri açıklayan tablolar aşağıdaki şekilde şematik olarak düzenlenmiştir.

            Düzenlenmenin kapsamı tablosunda yeralan Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması bölümünde adı geçen mali tablolar şu şekilde sıralamaktadır.

            1-Bilanço

            2-Gelir Tablosu

            3-Satışların Maliyeti Tablosu

            4-Fon Akım Tablosu

            5-Nakit Akım Tablosu

            6-Kâr Dağıtım Tablosu

            7-Öz Kaynaklar Değişim Tablosu

 

 

                        HESAPLARIN SINIFLANDIRILMASI  

            Genel olarak hesap planlarında yer alan hesaplar belirli bir gruplandırılmaya göre sıralanır.Bu gruplama hesap sınıfı,hesap grubu,ana hesap ve yardımcı hesap şeklinde olur.

            Hesaplar arasındaki sözkonusu gruplamanın ve sıralamanın yapılabilmesi için hesapların numaralanması yani belirli bir düzene göre kodlanması gerekir.

            Kodlama yöntemleri olarak, numara blokları sistemi,desimal sistem,harfli sistem,harf ve numaralı sistem sayılabilir.

            Tekdüzen hesap çerçevesi olarak desimal yöntemin benimsenmiş olması nedeniyle hesaplar (0)’dan (9)’a kadar on sınıfa ayrılmış ve bu on sınıfın her biri yine kendi içinde on ana gruba ayrılmıştır.Tekdüzen hesap çerçevesinde belirttiğimiz hesap gruplarımız ise 11’den başlamak üzere 99’a ulaşan iki rakamlı kodlardan oluşur.Tekdüzen hesap çerçevesine dayanarak hazırlanan genel hesap planında ise işletmelerin kullanacakları üç rakamlı kodlardan oluşan ana hesaplar yani defteri kebir hesapları oluşturulmuştur.

            Açıkladığımız hesap sınıfları,ana hesap grupları ve ana hesapların kodları ve isimleri uygulayıcılar tarafından kesinlikle değiştirilemez.Ancak ana hesaplar içinde kodlanarak isimlendirilmemiş hesaplar uygulayıcılar tarafından hesap sınıfı ve grubun özelliğine uygun olacak şekilde bir isimlendirme yapılabilmektedir.

            Bununla birlikte uygulayıcılar, boş olan bu ana hesaplarla birlikte, ara hesapları ve ayrıntılı hesapları yine kodlama sistemine uygun olacak şekilde düzenleme serbestine sahiptirler.Böylelikle faaliyet özelliklerine göre hesap planlarını istedikleri şekilde genişletebilme imkanına sahip olmaktadırlar.

            Tek Düzen Hesap Çerçevesinde 1’den başlayarak 9’a kadar aşağıdaki şekilde isimlendirilmiştir.

            1.Dönen Varlıklar

            2.Duran Varlıklar

            3.Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

            4.Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

            5.Öz kaynaklar

            6.Gelir Tablosu hesapları

            7.Maliyet Hesapları

            8.        

            9.Nazım Hesaplar

           

            Görüldüğü gibi, 1’den 5’e kadar olan hesap sınıfları bilanço kalemlerinden oluşmaktadır.Dolayısıyla bu sınıfların altında yer alacak olan hesap grupları bilançoyu oluşturacak hesaplar meydana getirecektir.6 nolu sınıf gelir tablosunu oluşturacak hesapların sınıfını ifade etmektedir.7 nolu hesaplar ise maliyet hesaplarından oluşmaktadır.

            8 nolu sınıftaki hesapların oluşturulması işletmelerin kendi faaliyet konuları ve yönetim organizasyonları dikkate alınarak serbest bırakılmıştır.Dolayısıyla işletmeler bu hesapla istedikleri gibi belirleme yetkisine sahiptirler.

            9 nolu sınıf ise nazım hesaplardan oluşmaktadır.

            Hesap sınıfı,hesap grubunu,ana hesapları ve yardımcı hesaplar desimal sisteme göre hesap planımızda aşağıdaki şekilde kodlanmıştır.

 

            1.DÖNEN VARLIKLAR                                                      Hesap Sınıfı

                        10.HAZIR DEĞERLER                                             Ana Hesap Grubu

                                   100.KASA                                                     Ana Hesap

                                               01.TL.KASASI                                  Yardımcı Hesaplar

                                               02.YABANCI  PARA KASASI         Yardımcı Hesaplar

MALİYET HESAPLARI 

            Tekdüzen hesap planı, maliyet hesaplarının işleyişi açsından incelendiğinde,iki ayrı seçeneğin alternatif olarak sunulduğu görülmektedir.Bu seçenekler Ticaret İşletmeleri,Üretim İşletmeleri,Hizmet İşletmeleri olarak 3 kategoriye ayrılmış faaliyet alanlarında çalışan işletmelerin aktif toplamları veya net satış hacimleri dikkate alınarak sunulmuş seçeneklerdir. 

 

7/A SEÇENEĞİ 

            Bir önceki yıl aktif toplamı 25 milyar lirayı veya net satışlar toplamı 50 milyar lirayı aşan üretim ve hizmet işletmeleri bu seçeneği zorunlu olarak kullanmak durumundadırlar.Burada konu olan aktif toplamı 1 sıra no’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde yer alan bilançoların aktif toplamıdır.Aynı şekilde net satışlar ise gelir tablosundaki C-Net Satışlar toplamıdır.

            Yukarıda belirtilen sınırların altında kalarak 7/B seçeneğini kullanma imkanı doğan işletmeler 1995 mali yılı içinde bu seçeneği tercih edebilirler.

            7/A seçeneğinde eş zamanlı kayıt yönteminin kullanılması önerilmekte,giderler yapıldıkları anda ilgili defter-i kebir hesaplarına “Fonksiyon Esasına” göre kaydedilirken, sözkonusu giderler aynı zamanda yardımcı defterlerde hem çeşit esasına hem de ilgili gider yerlerine göre izlenmektedir.Gider çeşitlerinin izleneceği yardımcı defter kayıtlarının, giderlerin ait oldukları gider yerlerini de gösterecek şekilde tutulması durumunda yöntem amacına uygun bir biçimde kullanılmış olacaktır.

            Bu yöntemde,giderler eş zamanlı olarak aynı anda hem fonksiyonlarına,hem çeşit yerlerine,hem de ilgili gider yerlerine göre izlendiğinden,muhasebe kayıtlarının azaltılmasına ve her kademenin üretim ve hizmet maliyetlerinin belli bir düzen içinde oluşturulmasına olanak sağlanmaktadır.

            7/A seçeneğinde kullanılan maliyet hesapları üç bölümden oluşmaktadır.

            Gider Hesapları ; dönem içinde gerçekleşen ve tahakkuk ettirilen giderlerin izlendiği hesaplardır.

            Gider Yansıtma Hesapları ; fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda gider hesaplarında toplanan giderlerin tamamının,önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin kullanıldığı durumlarda ise belirlenen giderlerin ilgili hesaplara yansıtılmasını sağlamak amacıyla kullanılan hesaplardır.

            Fark Hesapları ; önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin kullanıldığı durumlarda bu giderler ile fiili giderler arasında oluşan olumlu ve olumsuz farkların izlendiği hesaplardır.

            Fiili maliyet yönteminin kullanıldığı durumlarda 7/A seçeneği içerisinde yer alan hesaplardan çalıştırılacak olanlar ve ne şekilde çalıştırılacakları aşağıda açıklanmıştır.

 

                                   DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ 

            Bu grupta yer alan hesaplar,üretilen mamulün bünyesine ana madde olarak katılan ve hangi mamulden ne kadar tüketildiği,ekonomik bakımdan ayrı olarak izlenebilen ilk madde ve malzemelerle ilgil gider,yansıtma ve fark hesaplarını kapsar. 

                       

710-Direkt İlk madde ve Malzeme Giderleri : 

            Bu giderler, esas üretim yerleri ile ilgili olup,mamulün bünyesine giren,mamulün temel öğesini oluşturan ve mamulün bünyesine direkt yüklenebilen maddelerin kullanımı fiili tutarlarla bu hesapta izlenir.Üretimde kullanılmayan ve satılan ilk madde ve malzemenin maliyeti bu hesapta izlenmez. 

            İşleyişi :

             Dönem içinde üretimde kullanılmak üzere ana ve yardımcı üretim yerlerinde ambardan çekilen direkt maddeler bu hesabın borcuna, “150-İlkmadde ve Malzeme Hesabı”nın alacağına kaydedilir.Eş zamanlı kayıt sistemi uygulayan işletmelerden giderlerin tahakkuk kaydının yapılmasını sağlamak üzere düzenlenen fişte, gider çeşidi ile gider yeri kodunun yazılması esastır.

            Hesapla ilgili yapılan düzeltmeler hesabın alacağına kaydedilir.Dönem sonlarında bu hesap, “711-Direkt İlkmadde ve Malzeme Yansıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır. 

 

                        711-Direkt İlk madde ve Malzeme Yansıtma Hesabı : 

Fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “710-Direkt İlkmadde ve Malzeme Giderleri Hesabı”nın borcuna gider çeşidi olarak kaydedilen giderler ile,önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden hesaplanmış giderler,maliyet unsuru olarak bu hesabın alacağı karşılığında “151- Yarı Mamuller-Üretim Hesabı”na borç kaydedilir.Dönem sonlarında “710-Direkt İlkmadde ve Malzeme Giderleri Hesabı”ile karşılaştırılarak kapatılır. 

            72-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 

Bu grup bir mal veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya verilebilen işçilik giderleri ile ilgili gider,yansıtma ve fark hesaplarından oluşur. 

            720-Direkt İşçilik Giderleri Hesabı 

Bu giderler esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, belli bir mamul veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya yüklenebilen işçilik giderlerini kapsar.Bu giderler hangi mamul veya mamul grubu için harcandığı izlenebilen ve herhangi bir dağıtım anahtarına gerek duymadan, işçi başına düşen çalışma süresi ölçülebilen işçilik giderlerinden oluşur. 

            721-Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesapları : 

Fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “720-Direkt İşçilik Giderleri Hesabı”nın borcuna gider çeşidi olarak kaydedilen giderler ile önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda önceden saptanmış direkt işçilik giderleri, maliyet unsuru olarak bu hesabın alacağı karşılığında “151-Yarı Mamuller Üretim Hesabı”na borç kaydedilir.

Fiili maliyet yönteminin uygulandığı işletmelerde üretim yapılmayan işçilikler olağan durumlarda bu hesabın alacağı karşılığı “680-Çalışmayan Kısım Giderleri Hesabı”nın borcuna aktarlır.

 

            73-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 

Bu grup işletmenin üretimi ve bu üretime bağlı hizmetler için yapılan direkt ilkmadde ve malzeme ve direkt işçilik dışında kalan giderlerle ilgili gider,yansıtma ve fark hesaplarından oluşur. 

            730-Genel Üretim Giderleri : 

İşletmenin üretimi ve bu üretime bağlı hizmetler için yapılan direkt işçilik ve direkt ilkmadde ve malzeme dışında kalan giderlerin izlendiği hesaptır.

Bu giderlerin ;

-Üretim ve hizmet maliyeti ile ilgili bir gider niteliğini taşıması,

-Çeşit ve değer yönü ile doğrudan doğruya değil,ancak dağıtım yoluyla üretim ve hizmet maliyetlerine yansıtılabilir nitelikte olması gerekir.

Tahakkuk eden giderler, bu hesabın borcuna kaydedilir.Dönem sonlarında “731-Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı”ile karşılaştırılarak kapatılır. 

           

                        731-Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı : 

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda,önceden saptanmış genel üretim giderleri,

Fiili faaliyet yönteminin uygulandığı durumlarda,730-genel üretim giderleri hesabının borcuna kaydedilen giderleri, bu hesabın alacağı  karşılığı’’151-yarı mamuller üretim hesabı’’ ile diğer aktif ,gider ve zarar hesaplarına borç kaydedilir.

 

                        74- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ            

Bu grup hizmet işletmeleri ile ilgilidir.hizmet işletmelerinde 71-72-73.gruplarda yer alan hesaplar kullanılmaz.Bu  hesaplar yerine bu gruptaki hesaplar kullanılır.Hizmet işletmelerinin üretim maliyetlerinin izlenmesinde kullanılan hesaplar bu grupta yer alır. 

                        740-Hizmet Üretim Maliyeti : 

Hizmet işletmelerinde üretilen hizmetler için yapılan giderlerin fiili tutarları bu hesabın borcuna kaydedilir.Dönem sonlarında bu hesap “741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı”ile karşılaştırılarak kapatılır.

                                                          

                        741-Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı :     

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda,önceden saptanmış hizmet maliyetini oluşturan giderler,fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “740-Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı”nın borcuna kaydedilen tutarları bu hesabın alacağı karşılığı “622-Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı”nın borcuna aktarılır.Dönem sonlarında  bu hesap “740-Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı”ile karşılaştırılarak kapatılır. 

 

                        75-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ :       

Bu grup araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile ilgili gider yansıtma ve fark hesaplarından oluşur.   

                        750-Araştırma ve Geliştirme Giderleri :

Üretime devam olunan mamullerin maliyetlerini düşürmek,satışlarını attırmak ,bulunan yeni üretim çeşitlerini işletmede kullanılmakta olan yöntem ve işlemlerini geliştirmek yada yeni yöntem ve işlemler bulmak,üretimde kullanılan teçhizatın yenilerinin ve mevcutlarının geliştirilmesine ilişkin araştırmalar yapmak,satış ve pazarlama faaliyetlerini geliştirmek ve diğer bir değişle ticari alanı uygulanması için yapılan giderleri kaydedildiği hesaptır.

Aktifleştirilemeyen araştırma ve geliştirme giderleri ile aktifleştirilmiş olanlardan bu döneme isabet eden itfa payları,bu hesabın borcuna kaydedilir.dönem sonlarında bu hesap , “751-Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı”ile karşılaştırılarak kapatılır.

            751-Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı :

 Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda ,önceden saptanmış araştırma ve geliştirme  giderleri fiili maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda “750-araştırma geliştirme giderleri hesabı”nın borcuna kaydedilen tutarlar bu hesabın alacağı karşılığı,sonuç hesaplarında “630-Araştırma ve Geliştirme Giderleri”veya ilgili aktif hesaplara borc kaydedilir.Bu hesap dönem sonlarında “750-Araştırma ve Geliştirme Hesabıyla”kapatılır.

 

            76-PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ    

Bu grup araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile ilgili gider,yansıtma ve fark hesaplarından oluşur. 

            760-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri : 

Mamullü stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı andan itibaren bu mal ve hizmetlerin alıcılara teslimine kadar yapılan giderler bu hesaba borç kaydedilir.dönem sonların da bu hesap, “761-Pazarlama ,Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı”ile karşılaştırılarak kapatılır.

 

761-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı : 

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda ,önceden saptanmış pazarlama,satış ve dağıtım giderleri ile ,fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “760-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı”nın borcuna kaydedilen giderler,bu hesabın alacağı karşılığı “631-Pazarlama ve Satışa Dağıtım Giderleri Hesabı”na devredilir.

Dönem sonlarında bu hesap, “760-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

 

77-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

 

Bu grup yönetim fonksiyonu ile ilgili gider,yansıtma ve fark hesapları oluşur.

 

 

770-Genel Yönetim Giderleri :

 

Bir işletmenin yöne4tim fonksiyonları,işletme politikasının tayini,organizasyon ve kadro kuruluşu,büro hizmetleri,kamu ilişkileri,güvenlik,hukuk işleri,personel işleri,kredi tahsilatı da kapsayan muhasebe ve mali işler servislerin giderleri bu hesaba borç kaydedilir.dönem sonlarında bu hesap “771-Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

 

771-Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı :

 

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda,önceden saptanmış genel yönetim giderleri.

Fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “770-Genel Yönetim Giderleri hesabının”borcuna kaydedilen giderleri ,hesabının alacağı karşılığı “532-Genel Yönetim giderleri hesabına” borç kaydedilir.Bu hesap dönem sonlarında “770-Genel Yönetim Giderleri hesabı”ile karşılaştırılarak kapatılır.

 

 

78-FİNANSMAN GİDERLERİ

 

Bu grupta işletmenin borçlandığı tutarlarla ilgili olarak katlanılan ve varlıkların maliyetine eklenmemiş bulunan faiz ve giderlerle ,yansıtma ve fark hesapları yer alır.

780-Finansman Giderleri Hesabı :

 

İşletme faaliyetlerinin aksamadan yürütülebilmesi amacıyla borçlanılan tutarlarla ilgili faiz ,kur farkları,komisyon ve benzeri giderler bu hesaba borç kaydedilir.

 

 781-Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı :

 

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda,önceden saptanmış finansman giderleri ile fiili maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda “780-Finansman Giderleri Hesabı”nın borcuna kaydedilen giderler bu hesabın alacağı karşılığında sonuç hesaplarındaki “66-Finansman Giderleri” grubunun ilgili hesabına borç kaydedilir.

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda belirlenen giderler ile fiili giderler arasında bir farkın doğacağı ihtimali mevcuttur.Bu nedenle fiili durumlarda kullandığımız hesaplara ek olarak ortaya çıkabilecek bu farkların izlendiği bazı hesapları da çalıştırmak gerekmektedir.Çalıştırılacak olan bu hesapların açıklaması ve işleyişi aşağıda belirtilmiştir.

 

712-Direkt İlk madde ve Malzeme Fiyat Farkı  :

 

Önceden saptanmış maliyet hesaplama yöntemlerinin uygulandığı durumlarda fiili direkt ilk madde ve malzeme giderleri ile önceden saptanmış ve maliyetlere yüklenmiş,direkt ilk madde ve malzeme giderleri arasındaki olumlu veya olumsuz fiyat farklarının izlendiği hesaptır.Olumsuz fiyat farkları bu hesabın borcuna,olumlu farklar ise alacağına kaydedilir.Dönem sonunda bu hesap ilgili stok ve satış maliyet hesaplarına aktarılarak kapatılır.

 

722-Direkt İşçilik Ücret Farkı :

 

 

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz süre(zaman) farklarının kaydedildiği hesaptır.

Olumsuz süre farkları bu hesabın borcuna,olumlu süre farkları ise alacağına kaydedilir.Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır.

 

732-Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları :

 

Fiili üretim genel giderleri ile maliyetlere yüklenen önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz bütçe farklarının izlendiği hesaptır.

Olumsuz farklar hesabın borcuna,olumlu farklar ise alacağına kaydedilir.Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır.

 

 

 

 

733-Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkları :

 

Fiili üretim genel giderleri ile maliyetlere yüklenen önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz verimlilik farklarının izlendiği hesaptır.

Olumsuz farklar hesabın borcuna,olumlu farklar ise alacağına kaydedilir.Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır.

 

 

734-Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkları :

 

Fiili üretim genel giderleri ile maliyetlere yüklenen önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz kapasite farklarının izlendiği hesaptır.

Olumsuz farklar hesabın borcuna,olumlu farklar ise alacağına kaydedilir.Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktırılarak kapatılır.

 

742-Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesapları :

 

Hizmet üretim maliyetlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış hizmet üretim maliyeti arasındaki olumlu veya olumsuz farkların izlendiği hesaptır.Olumsuz farklar hesabın borcuna,olumlu farklar hesabın alacağına kaydedilir.Dönem sonlarında bu hesap “622-Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı”na aktarılarak kapatılarak.

 

752-Araştırma ve Geliştirme Giderleri Fark Hesabı :

 

Araştırma ve geliştirme fiili giderleri ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz farkların izlendiği hesaptır.

Olumsuz farklar hesabın borcuna,olumlu farklar ise alacağına kaydedilir.Dönem sonlarında bu hesap “630-Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı”na aktarılarak kapatılır.

 

762-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Fark Hesabı :

 

Pazarlama giderlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz farkların izlendiği hesaptır.

Olumsuz farklar hesabın borcuna,olumlu farklar ise alacağına kaydedilir.Dönem sonlarında bu hesap “631-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı”na aktarılarak kapatılır.

 

772-Genel Yönetim Gider Farkları Hesabı :

 

Fiili genel yönetim giderleri ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz farklar bu hesaba alınır ve dönem sonlarında “632-Genel Yönetim Giderleri Hesabı”na aktarılarak kapatılır.

 

782-Finansman Giderleri Fark Hesabı :

 

Finansman Giderlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış tutarları arasındaki olumlu ya da olumsuz farkların izlendiği hesaptır.

Olumsuz farklar,hesabın borcuna,olumlu farklar ise alacağına kaydedilir.Dönem sonunda bu hesap “66-Finansman Giderleri” grubunun ilgili hesabına aktarılarak kapatılır.

Tekdüzen hesap planı içinde genel muhasebe ile maliyet muhasebesinin birbiri ile ilişkilerine bakıldığında planın,hem monist hem de dualist sisteme imkan verecek şekilde hazırlandığı görülmektedir.Özellikle 7/A seçeneğinde,isteyen işletmeler 700-Maliyet Muhasebesi Bağlantısı hs. ve 701 Maliyet Muhasebesi Yansıtma Hs.’nı kullanarak dualist sistemde muhasebelerini tutabilme şahsına sahip olmaktadırlar.

Yukarıda açıkladığımız tüm maliyet hesaplarına ek olarak dualist yöntemin uygulanmasında kullanılacak olan bu iki hesaba ait açıklamalarda aşağıda verilmiştir.

 

70-MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESAPLARI

 

Bu grupta yer alan hesaplar genel muhasebe ile maliyet muhasebesinin birbirinden ayrı olarak yürütülmesinin istenmesi durumunda,genel muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantıların kurulmasını sağlamak amacıyla kullanılır.

 

700-Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı :

 

Genel Muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantıyı sağlayan ve genel muhasebe tarafından tutulan hesaptır.

Maliyet muhasebesinin genel muhasebeden ayrı izlendiği durumlarda maliyetlerle ilgili giderler genel muhasebe tarafından bu hesaba borç kaydedilir.

İşleyişi :

Maliyetle ilgili tüm giderler tahakkuk ettikçe bu hesaba borç,ilgili aktif ve pasif hesaplara alacak kaydedilir.Maliyet dönemleri sonunda maliyet muhasebesi tarafından genel muhasebeye bildirilen veriler ve hesabın alacağına,ilgili hesapların borcuna kaydedilir.

 

 

 

701-Maliyet Muhasebesi Yansıtma Hesabı :

 

Genel muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantıyı sağlayan ve maliyet muhasebesi tarafından tutulan ve “700-Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı”nın borcuna kaydedilen giderlerin,maliyet muhasebesince ilgili hesaplara aktarılmasını sağlayan hesaptır.

 

İşleyişi :

 

Genel muhasebe “700-Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı”nın borcuna kaydedilen giderler,genel muhasebeden gelen belgeler doğrultusunda maliyet muhasebesinde bu hesabın alacağına,fonksiyonel gider hesaplarının borcuna kaydedilir.Maliyet muhasebesinden genel muhasebeye aktarılan tutarlar ise bu hesabın borcuna,ilgili fonksiyonel gider yansıtma hesaplarının alacağına kaydedilir.

Tekdüzen hesap planı maliyet hesaplarının kullanışı ve işleyişi bakımından faaliyet konusu ne olursa olsun,tüm işletmelerin maliyetlerini en ince ayrıntısına kadar hesap edebilmeleri ve kontrol altında tutabilmeleri ilkesinden hareket edilerek hazırlanmıştır.

Bu nedenle özellikle maliyetleri etkileyebilecek faaliyet giderleri ile finansman giderleri maliyet hesapları içinden geçirilerek gelir tablosu hesaplarına aktarılmaktadır.Böylece maliyetleri etkileyebilecek giderlerin maliyet hesaplarından çıkmadan ilgili hesaplara kayıtlanması sağlanmaktadır.Gerek üretilen mal ve hizmetin,gerekse alınıp-satılan ticari malların işletmeye mal oluş değerlerini takip ve kontrol edebilmek daha kolay ve gerçekçi olabilecektir.

Tekdüzen hesap planının uygulanmasına imkan verdiği hem monist hem de dualist sistemin genel olarak işleyişini tablolar üzerinde açıklamak yerinde olacaktır.

 

                        MONİST SİSTEM

 

1 nolu tablodan da görüleceği gibi genel muhasebe ile maliyet muhasebesi hesapları birleştirilerek tüm hesaplar kapalı bir hesap düzeni içinde tutulmaktadır.

Aktif hesaplar (kasa,banka,alınan çekler,alacak senetleri gibi) ve pasif hesapların (satılar,borç senetleri,verilen çekler gibi) alacalandırılması sonucu yapılan gider çeşitlerine göre fonksiyon gider hesaplarının borcuna (1) nolu hareketle kayıtlanır.Dönem içinde periyodik olarak maliyetin oluşturulması için fonksiyonel gider yansıtma hesapları kullanılarak (2) nolu hareketle,bu oluşan giderler aktif hesapların (yarımamul, Üretim,Mamuller gibi) borcuna alınır.Aynı anda yine (2) nolu hareketle üretimle ilgili olmayan ve gelir tablosunda yer alacak olan faaliyet gider hesapları ve finansman gider hesapları borçlandırılır.

Satış aşamalarında ise satılan mamullerin maliyetini ortaya çıkarmak için aktif hesaplar alacaklandırılarak gelir tablosu hesapları (3) nolu hareketle borçlandırılır.

Böylece aktif hesaplarda kalan tutarlar bilançoda görünürken,gelir tablosu hesaplarında toplanan tutarlar da gelir tablosunda görünecektir.

Son olarak (4) nolu hareketle gelir tablosu hesaplarında toplanan gider niteliğindeki tutarlar  Dönem Kâr veya Zarar hesabında karşılaştırılarak kapatılır.Aynı zamanda açık kalan fonksiyon gider hesapları ile Fonksiyonel Gider Yansıtma hesapları yine (4) nolu hareketle kapatılır.

 

            DUALİST SİSTEM

 

2 nolu tabloya bakıldığında,genel muhasebe ile maliyet muhasebesi tekdüzen hesap planında “Bağlantı ve Yansıtma” hesapları yardımı ile ilişki kurduğu ve kontrolü sağladığı görülmektedir.Zaman alıcı ve karmaşık gibi görünmesine rağmen,maliyet muhasebesi ile genel muhasebenin ayrı mekanlarda tutulmasını gerektiren durumlarda finansal işlemleri kolaylaştırdığı söylenebilir.

(1) nolu hareketle ilgili aktif ve pasif hesaplar alacaklandırılarak yapılan giderler 700- Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı’nın borcuna aktarılır.Bu hesap bir maliyet muhasebesi hesabı olmasına rağmen genel muhasebe içinde kullanılmakta ve maliyet muhasebesi ile bağlantıyı kurmaktadır.Yapılan giderlere ait belgeler (2) nolu hareketle maliyet muhasebesine bildirilir.Bu bildirimden sonra (2) nolu hareketin devamı olarak 701-Maliyet Muhasebesi Yansıtma Hesabı alacaklandırılarak Fonksiyonel Giderler Hesap türlerine göre borçlandırılır ve maliyet muhasebesi içerisinde maliyet oluşumu gerçekleştirilir.(3) nolu hareketle Fonksiyonel Giderler Yansıtma hesapları alacaklandırılarak 701-Maliyet Muhasebesi Yansıtma Hesabı borçlandırılarak maliyet oluşumu süresi tamamlanır.Maliyet muhasebesinde tamamlanan işlemlerin genel muhasebeye bildirilmesi yine (3) nolu hareketle bilanço vr gelir tablosu hesaplarına gönderilecek tutarlar oluşturulur.(4) nolu hareketle 700- Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı alacaklanırken,bilanço bağlantını sağlamak için karşılığında hem aktif hesaplar borçlandırılacak,hem de gelir tablosunun  oluşumu için gider niteliğindeki gelir tablosu hesapları borçlandırılacaktır.

Son adım olarak dönem sonunda ilgili gelir tablosu hesapları Dönem Kâr veya Zararına aktarılırken, Maliyet Muhasebesi’nde açık kalan Fonksiyonel Giderler Hesapları ile Fonksiyonel Giderler Yansıtma Hesapları da karşılıklı olarak (5) nolu hareketle kapatılır.

 

                       

7/B SEÇENEĞİ

 

Ticaret işletmeleri ile bir önceki yıl aktif toplamı 25 milyar liranın ve net satışlar toplamı 50 milyar liranın altında kalan üretim ve hizmet işletmelerinden isteyen giderlerin izlenmesinde 7/B seçeneğini uygulanabilmektedirler.Bu rakamların altında kalan üretim ve hizmet işletmeleri ile aktif ve net satışlar toplamı ne olursa olsun,ticaret işletmeleri 7/A seçeneğini uygulamak zorunda olmadıklarından,iki seçenekten istedikleri birini kullanabilirler.

7/B seçeneği giderleri maliyet dönemi içinde çeşit esasına göre izlediği için,sözkonusu giderleri maliyet dağıtım tablosu aracılığı ile gider yerlerine ve fonksiyonel gider hesaplarına aktarmak gerekmektedir.Bu nedenle öncelikle 798-Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabının alt hesapları açılarak bu hesaplar yoluyla ve maliyet tablosu aracılığı ile gider yerlerine dağıtım yapılması gerekecektir.

Bu seçenekle çalıştırılacak hesaplar ve işleyişleri aşağıda açıklanmıştır.

 

                        79-GİDER ÇEŞİTLERİ

 

Gider çeşitleri hesapları,mal ve hizmet üretiminde katlanılması gereken maliyetlerin bünyesinde harcama çeşitlerini ifade eder.

Bu hesaplar,kuruluşların bünyelerine uygun biçimde detaylandırılır.Gider çeşitleri hesaplarının sabit,değişken ve yarı değişken olarak gruplandırılması mümkündür.

Gruplar içindeki gider çeşitlerinin sabit,değişken biçimde ayırımı,işletmelerin kendi ihtiyaç ve inisiyatiflerine bırakılmıştır.

Gider çeşitleri hesaplarının kodlamasında aşağıda belirtilen sınıflama esas alınmıştır.

 

Gider Hesapları Grupları :

 

790-İlk Madde ve Malzeme Giderleri :

 

Mal ve hizmetlerin üretilmesini,işletme faaliyetlerinin devamlılığını sağlamak amacıyla tüketilen her türlü direkt ilk madde ve malzeme,endirekt malzeme ve üretimle ilgili dışarıyla yaptırılan işleri kapsar.

 

791-İşçi Ücret ve Giderleri :

 

İşletme faaliyetlerini yürütmek,üretim ve hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla çalıştırılan işçiler için tahakkuk ettirilen (Esas işçilik, fazla mesai,üretim primleri,ikramiyeler,yıllık izin ücretleri,S.Sigorta işveren primi,gece primi,hafta tatili ve genel tatil ücretleri, her türlü sosyal yardımlar ve işçilere ait diğer giderler gibi)her türlü tutarları kapsar.

792-Memur Ücreti ve Giderleri :

 

İşletme faaliyetlerini yürütmek,üretim ve hizmetler gerçekleştirmek amacıyla çalıştırılan aylıklı yönetici,memur,büro personeli vb. için tahakkuk ettirilen her türlü tutarları kapsar.

 

 

 

 

 

793-Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler :

 

İşletme faaliyetlerini yürütmek,üretim pazarlama ve diğer hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler (elektrik,su,gaz,bakım ve onarım,haberleşme,nakliye ile diğer fayda ve hizmetler) için yapılan giderleri kapsar.

 

794-Çeşitli Giderler :

 

Yukarıda belirtilen giderler dışında,işletme faaliyetlerini sürdürmek için yapılması gerekli olan giderleri kapsar.Sigorta giderleri,kira giderleri,yolluk giderleri,dava,icra ve noter giderleri,iştirak payı ve aidat giderleri,çeşitli giderler bu grupta yer alır.

 

  795-Vergi,Resim ve Harçlar :

 

Mevzuat gereğince tahakkuk ettirilen gider niteliğindeki vergi,resim ve harçları kapsar.

 

796-Amortismanlar ve Tükenme Payları :

 

Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile, özel tükenmeye tabi varlıklar için ayrılan amortisman gideri ile tükenme paylarını kapsar.

 

797-Finansman Giderleri :

 

İşletmenin gerek yatırım,gerekse işletme sermayesi ihtiyacını karşılamak üzere yaptığı kısa ve uzun vadeli borçlanmaların faiz,komisyon ve kur farklarını kapsar.

 

 

798-Gider Çeşitlerini Yansıtma Hesapları :

 

Eş zamanlı kayıt yönetimini uygulayan işletmelerde,giderler tahakkuk ettikçe,ilgili fonksiyonel gider hesaplarına kaydedilirken,aynı anda yardımcı defterlerdeki sözkonusu çeşit hesaplarına da kaydedilir.Gider çeşitlerinin izlendiği yardımcı defter kayıtlarının gider yerlerini de gösterecek biçimde tutulması esastır.

 

799-Üretim Maliyeti Hesabı

 

Hesapların İşleyişi :

Giderler tahakkuk ettikçe,dönem boyunca 790-797 nolu çeşit esasına göre bölümlenmiş ilgili gider hesaplarının borcuna kaydedilir.

Üretim ve Hizmet İşletmelerinde,maliyet çıkarma dönemlerinde düzenlenen gider dağıtım tablosu sonucuna göre fonksiyonlarına ve gider yerlerine göre gruplanan çeşit hesaplarının toplam, “798- Üretim Maliyet Hesabı”na ve 630- Araştırma ve Geliştirme Giderleri”,631-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri”, “632-Genel Yönetim Giderleri”, “66-Finansman Giderleri”grubunun ilgili hesabına, “680-Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları” hesaplarının ilgili olanlarına veya aktifleşmesi gereken tutarlar ise ilgili aktif hesaplarının borcuna kaydedilir.Dönem sonlarında “799-Üretim ve Maliyet Hesabı” hesaplarına,hizmet işletmelerinde ise “622- Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı”na devredilerek kapatılır.

Ticaret işletmelerinde ise dönem boyunca gider çeşitleri hesabının borcuna kaydedilen tutarlar,dönem sonlarında fonksiyonlarına dönüştürülerek sonuç hesapları arasında yer alan 630,631,632 hesapları ile “66-Finansman Giderleri Grubu”ilgili hesabının borcuna, “798-Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları”nın alacağına yazılır.798 ve 799 nolu hesaplar dönem sonlarında karşılaştırılarak kapatılır.

 

TEKDÜZEN HESAP ÇERÇEVESİ, HESAP PLANI VE HESAP PLANI AÇIKLAMALARI

 

            İşletmeler, muhasebe sistemlerini tek düzen hesap çerçevesi ve hesap planı doğrultusunda kurmak zorundadır. Hesapların çalışması hesap planı açıklamalarında belirtildiği gibi gerçekleşir.

            A)TEKDÜZEN HESAP ÇERÇEVESİ HESAP SINIFLARI

            1-DÖNEN VARLIKLAR

            2-DURAN VARLIKLAR

            3-KISA VADELİ  YABANCI KAYNAKLAR

            4-UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

            5-ÖZKAYNAKLAR

            6-GELİR TABLOSU HESAPLARI

            7-MALİYET HESAPLARI

            8-

            9-NAZIM HESAPLAR

1-     HESAP GRUPLARI

DÖNEN VARLIKLAR

10-HAZIR DEĞERLER

11-MENKUL KIYMETLER

12-TİCARİ ALACAKLAR

13-DİĞER ALACAKLAR

14-

15-STOKLAR

16-

17-

18-GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

2-     DURAN VARLIKLAR

20-

21-

22-TİCARİ ALCAKLAR

23-DİĞER ALACAKLAR

24-MALİ DURAN VARLIKLAR

25-MADDİ DURAN VARLIKLAR

26-MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR

27-ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR

28-GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

29-DİĞER DURAN VARLIKLAR

3-     KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

30-MALİ BORÇLAR

31-

32-TİCARİ BORÇLAR

33-DİĞER BORÇLAR

34-ALINAN AVANSLAR

35-

36-ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

37-BORÇ VE GİDER KARŞILIKLAR

38-GELECEK AYLARA AİT GELİR VE GİDER TAHAKKUKLARI

39-DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYLAR

4-     UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

40-MALİ BORÇLAR

41-

42-TİCARİ BORÇLAR

43-DİĞER BORÇLAR

44-ALINAN AVANSLAR

45-

46-

47-BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

48-GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI

49-DİĞER UZUN VADELİ YABAN KAYNAKLAR

5-     ÖZKAYNAKLAR

50-ÖDENMEMİŞ SERMAYE

51-

52-SERMAYE YEDEKLERİ

53-

54-KÂR YEDEKLERİ

55-

56-

57-GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI

58-GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI

59-DÖNEM NET KÂRI (ZARARLARI)

6-     GELİR TABLOSU HESAPLARI

60-BRÜT SATIŞLAR

61-SATIŞ İNDİRİMLERİ(-)

62-SATIŞLARIN MALİYETİ(-)

63-FAALİYET GİDERİ(-)

64-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR

65-DİĞER FALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR(-)

66-FİNANSMAN GİDERLERİ(-)

67-OLAĞAN DIŞI GELİR VE KÂRLAR

68-OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR

69-DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)

 

7-     MALİYET HESAPLARI

7/A SEÇENEĞİ

70-MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESAPLARI

71-DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ

72-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

73-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

74-HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

75-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

76-PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

77-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

78-FİNANSMAN GİDERLERİ

            7/B SEÇENEĞİ

            79-GİDER ÇEŞİTLERİ

            790-İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ

            791-İŞÇİ ÜÇRET GİDERLERİ

            792-MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ

            793-DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER

            794-ÇEŞİTLİ GİDERLER

            795-VERGİ RESİM VE HARÇLAR

            796-AMORTİSMANLAR VE TÜKENME PAYLARI

            797-FİNANSMAN GİDERLERİ

            798-GİDER ÇEŞİTLİ YANSITMA HESAPLARI

            799-ÜRETİM MALİYET HESABI

8-     (SERBEST)

9-     NAZIM HESAPLAR

90-

91-

92-

93-

94-

95-

96-

97-

98-

99-

0-     (SERBEST)

B) HESAP PLANI

1-DÖNEN VARLIKLAR

10-HAZIR DEĞERLER

     100-KASA

     101-ALINAN ÇEKLER

     102-BANKALAR

     103-VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-)

     104-

     105-

     106-

     107-

     108-DİĞER HAZIR DEĞERLER

     109-

11- MENKUL KIYMETLER

     110-HİSSE SENETLERİ

     111-ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI

     112-KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI

     113-

     114-

     115-

     116-

     117-

     118-DİĞER MENKUL KIYMETLER

     119-MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI(-)

12- TİCARİ ALACAKLAR

     120-ALICILAR

     121-ALACAK SENETLERİ

     122-ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-)

     123-

     124-

     125-

     126-VERİLEN DEPOZİTE VE TEMİNATLAR

     127-DİĞER TİCARİ ALACAKLAR

     128-ŞÜPELİ TİCARİ ALACAKLAR

     129-ŞÜPELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI(-)

13- DİĞER ALACAKLAR

     130-

     131-ORTAKLARDAN ALACAKLAR

     132-İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR

     133-BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR

     134-

     135-PERSONELDEN ALACAKLAR

     136-DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

     137-DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-)

     138-ŞÜPELİ DİĞER ALACAKLAR

     139-ŞÜPELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI(-)

14-

15- STOKLAR

     150-İLK MADDE VE MALZEME

     151-YARI MAMULLER-ÜRETİM

     152-MAMULLER

     153-TİCARİ MALLAR

     154-

     155-

     156-

     157-DİĞER STOKLAR

     158-STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI

     159-VERİLEN SİPARİŞ AVANLARI

16-

17- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ

     170-

     171-

     172-

     173-

     174-

     175-

     176-

     177-

     178-

     179-TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR

18- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

     180-GELECEK AYLARA AİT GİDERLER

     181-GELİR TAHAKKUKLARI

     182-

     183-

     184-

     185-

     186-

     187-

     188-

     189-

19- DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

     190-DEVREDEN KATMA DEĞER VERGİSİ

     191-İNDİRİLECEK KATMA DEĞER VERGİSİ

     192-DİĞER KATMA DEĞER VERGİSİ

     193-PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR

     194-

     195-İŞ AVANSLARI

     196-PERSONEL AVANSLARI

     197-SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI

     198-DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR

     199-DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

            DURAN VARLIKLAR

20-

21-

22- TİCARİ ALACAKLAR

     220-ALICILAR

     221-ALACAK SENETLERİ

     222-ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-)

     223-

     224-

     225-

     226-VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLARI

     227-

     228-

     229-ŞÜPEHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI(-)

23- DİĞER ALACAKLAR

     230-

     231-ORTAKLARDAN ALACAKLAR

     232-İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR

     233-BAĞLI ORTAKLARDAN ALACAKLAR

     234-

     235-PERSONELEDEN ALACAKLAR

     236-DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKALAR

     237-DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-)

     238-

     239-ŞÜPELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI(-)

24-MALİ DURAN VARLIKLAR

     240-BAĞLI MENKUL KIYMETLER

     241-BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI(-)

     242-İŞTİRAKLER

     243-İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAHHÜTLERİ

     244-BAĞLI ORTAKLIKLAR

     245-BAĞLI ORTAKLIKLAR

     246-BAĞLI ORTAKLARA SERMAYE TAAHHÜTLERİ

     247-BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KAR

             ŞILIĞI(-)

     248-DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR

     249-DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI(-)

25-MADDİ DURAN VARLIKLAR

     250-ARAZİ VE ARSALAR

     251-YER ALTI VE YER ÜSTÜ DÜZENLEMELERİ

     252-BİNALAR

     253-TESİS, MAKİNA VE CİHAZLAR

     254-TAŞITLAR

     255-DEMİRBAŞ

     256-DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR

     257-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR(-)

     258-YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR

     259-VERİLEN AVANSLAR

26-MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR

     260-HAKLAR

     261-ŞEREFİYE

     262-KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ

     263-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

     264-ÖZEL MALİYETLER

     265-

     266-

     267-DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR

     268-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR(-)

     269-VERİLEN AVANSLAR

27-ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR

     270-

     271-ARAMA GİDERLERİ

     272-HAZIRLIK VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

     274-

     275-

     276-

     277-DİĞER ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR

     278-BİRİKMİŞ TÜKENME PAYLARI(-)

     279-VERİLEN AVANSLAR

28-GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

     280-GELECEK YILLARA AİT GİDERLER

     281-GELİR TAHAKKUKLARI

     282-

     283-

     284-

     285-

     286-

     287-

     288-

     289-

29-DİĞER DURAN VARLIKLAR

     290-

     291-GELECEK YILLARDA İNDİRİLECEK KATMA DEĞER VERGİ

     292-DİĞER KATMA DEĞER VERGİSİ

     293-GELECEK YILLAR İHTİYACI STOKLAR

     294-ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDİ DURAN VARLIKLAR

     295-PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR

     296-

     297-DİĞER ÇEŞİTLİ DURAN VARLIKLAR

     298-STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI(-)

     299-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR(-)

3-KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

30-MALİ BORÇLAR

     300-BANKA KREDİLERİ

     301-

     302-

     303-UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA TAKSİT VE FAİZLERİ

     304-TAHVİL ANAPARA BORÇ, TAKSİT VE FAİZLER

     305-ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER

     306-ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER

     307-

     308-MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI(-)

     309-DİĞER MALİ BORÇLAR

31-

32-TİCARİ BORÇLAR

     320-SATICILAR

     321-BORÇ SENETLERİ

     322-BORÇ SENETLERİ

     323-

     324-

     325-

     326-ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

     327-

     328-

     329-

33-DİĞER BORÇLAR

     330-

     331-ORTAKLARA BORÇLAR

     332-İŞTİRAKLERE BORÇLAR

     333-BAĞLI ORTAKLARA BORÇLAR

     334-

            335-PERSONELE BORÇLAR

            336-DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR

            337-DİĞER BORÇ SENETLERİ

            338-

            339-

      34-ALINAN AVANSLAR

            340-ALINAN SİPARİŞ AVANSLAR

            341-

            342-

            343-

            344-

            345-

            346-

            347-

            348-

            349-ALINAN DİĞER AVANSLAR

      35-YILLARA YAYGIN İNŞAATVE ONARIM HAKEDİŞ BEDELLERİ

            350-

            351-

            352-

            353-

            354-

            355-

            356-

            357-

            358-

            359-

      36-ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

            360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR

            361-ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ

            362-

            363-

            364-

            365-

            366-

            367-

            368-VADESİ GEÇMİŞ ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE

                    DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

            369-ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

      37-BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

            370-DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

            371-DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜK

                    LERİ(-)

            372-KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI

            373-MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI

            374-

            375-

            376-

            377-

            378-

            379-DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

      38-GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKULARI

            380-GELECEK AYLARA AİT GELİRLER

            381-GİDER TAHAKKUKLARI

            382-

            383-

            384-

            385-

            386-

            387-

            388-

            389-

39-DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

            390-

            391-HESAPLANAN KDV.

            392-DİĞER KDV.

            393-MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI

            394-

            395-

            396-

            397-SAYIM VE TESELLÜM FAZLARI

            398-

            399-DİĞER ÇEŞİTLİ YABANCI KAYNAKLAR

  4-UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

  40-MALİ BORÇLAR

            400-BANKA KREDİLERİ

            401-

            402-

            403-

            404-

            405-ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER

            406-

            407-ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER

            408-MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI(-)

            409-DİĞER MALİ BORÇLAR

     41-

     42-TİCARİ BORÇLAR

            420-SATICILAR

            421-BORÇ SENETLERİ

            422-BORÇ SENETLERİ REESKONTU(-)

            423-

            424-

            425-

            426-ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

            427-

            428-

            429-DİĞER TİCARİ BORÇLAR

      43-DİĞER BORÇLAR

            430-

            431-ORTAKLARA BORÇLAR

            432-İŞTİRAKLERE BORÇLAR

            433-BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR

            434-

            435-

            436-DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR

            437-DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU(-)

            438-KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR

            439-

      44-ALINAN AVANSLAR

            440-ALINAN SPARİŞ AVANSLARI

            441-

            442-

            443-

            444-   

            445-

            446-

            447-

            448-

            449-ALINAN DİĞER AVANSLAR

      45-

      46-

      47-BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

            470-

            471-

            472-KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI

            473

            474-

            475-

            476-

            477-

            478-

            479-DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

       48-GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUK

             LARI

            480-GELECEK YILLARA AİT GELİRLER

            481-GİDER TAHAKKUKLARI

            483-

            484-

            485-

            486-

            487-

            488-

            489-

       49-DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

            490-

            491-

            492-GELECEK YILLARA ERTELENEN VEYA TERKİN EDİLECEK KATMA

                    DEĞER VERGİSİ

            493-TESİSE KATIMA PAYLARI

            494-

            495-

            496-

            497-

            498-

            499-DİĞER ÇEŞİTLİ UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

       5-ÖZKAYNAKLAR

       50-ÖDENMİŞ SERMAYE

            500-SERMAYE

            501-ÖDENMİŞ SERMAYE(-)

         51-

       52-SERMAYE YEDEKLERİ

            520-HİSSE SENEDİ İHRAÇ PRİMLERİ

            521-HİSSE SENEDİ İPTAL KÂRLARI

            522-M.D.V. YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI

            523-İŞTİRAKLER YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI

            524-

            525-

            526-

            527-

            527-

            528-

            529-DİĞER SERMAYE YEDEKLERİ

      53-

      54-KÂR YEDEKLERİ

            540-YASAL YEDEKLER

            541-STATÜ YEDEKLERİ

            542-OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER

            545-

            546-

            548-DİĞER KÂR YEDEKLERİ

            549-ÖZEL FONLAR

        55-

        56-

        57-GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI

            570-GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI

        58-GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI(-)

            580-GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI

        59-DÖNEM NET KÂRI(ZARARI)

            590-DÖNEM NET KÂRI

            591-DÖNEM NET ZARARI(-)

          6-GELİR TABLOSU HESAPLARI

          60-BRÜT SATIŞLAR

            600-YURT İÇİ SATIŞLAR

            601-YURT DIŞI SATIŞLAR

            602-DİĞER GELİRLER

       61-SATIŞ İNDİRİMLERİ(-)

            610-SATIŞTAN İADELER(-)

            611-SATIŞ İSKONTOLARI(-)

            612-DİĞER İNDİRİMLERİ(-)

            613-

            614-

            615-

            616-

            617-

            618-

            619-

       62-SATIŞLARIN MALİYETİ(-)

            620-SATILAN MAMULLER MALİYETİ(-)

            621-SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ(-)

            622-SATILAN HİZMET MALİYETİ

            623-DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ(-)

            624-

            625-

            626-

            627-

            628-

            629-

      63-FAALİYET GİDERLERİ

            630-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

            631-PAZARLAMA, SATIŞ DAĞITIM GİDERLERİ(-)

            632-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ(-)

            633-

            634-

            635-

            636-

            637-

            638-

            639-

       64-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR

            640-İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLER

            641-BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ

            642-FAİZ GELİRLERİ

            643-KOMİSYON GELİRLERİ

            644-KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR

            645-MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI

            646-KAMBİYO KÂRLARI

            647-REESKONT FAİZ GELİRLERİ

            648-

            649-FAALİYETLERLE İLGİLİ DİĞER GELİR VE KÂRLAR

       65-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR(-)

            650-

            651-

            652-

            653-KOMİSYON GİDERLERİ(-)

            654-KARŞILIK GİDERLERİ(-)

            655-MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI(-)

            656-KAMBİYO ZARARLARI(-)

            657-REESKONT FAİZ GİDERLERİ(-)

            658-

            659-DİĞER GİDER VE ZARARLARI(-)

       66-FİNANSMAN GİDERLERİ(-)

            660-KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ(-)

            661-UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ(-)

        67-OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR

            670-

            671-ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KÂRLARI

            672-

            673-

            674-

            675-

            676-

            677-

            678-

            679-DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR

       68-OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLARI(-)

            680-ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI(-)

            681-ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLAR(-)

            682-

            683-

            684-

            685-

            686-

            687-

            688-

            689-DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR(-)

      69-DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)

            690-DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI

            691-DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIĞI(-)

            692-DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI

      7-MALİYET HESAPLARI (7/A SEÇENEĞİ)

      70-MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESAPLARI

            700-MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTISI

            701-MALİYET MUHASEBESİ YANSITMA HESABI

       71-DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ

            710-DİREKT İLKMADDE VE MALZEME GİDERLERİ

            711-DİREKT İLKMADDE VE MALZEME YANSITMA HESABI

            712-DİREKT İLKMADDE VE MALZEME FİYAT FARKI

            713-DİREKT İLKMADDE VE MALZEME MİKTAR FARKI

        72-DİREK İŞÇİLİK GİDERLERİ

            720-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

            721-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI

            722-DİREKT İŞÇİLİK ÜCRET FARKLARI

            723-DİREKT İŞÇİLİK SÜRE (ZAMAN) FARKLARI

       73-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

            730-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

            731-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

            732-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ BÜTÇE FARKLARI

            733-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ VERİMLİLİK FARKLARI

            734-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ KAPASİTE FARKLARI

       74-HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

            740-HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

            741-HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI

            742-HİZMET ÜRETİM MALİYETİ FARK HESAPLARI

        75-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

            750-ARAŞTIRMA SATIŞ VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

            751-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI

            752-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDER FARKLARI

        76-PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

            760-PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

            761-PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

            762-PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ FARK HESABI

        77-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

            770-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

            771-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

            772-GENEL YÖNETİM GİDER FARKLARI HESABI

       78-FİNANSMAN GİDERLERİ

            780-FİNANSMAN GİDERLERİ

            781-FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA

            782-FİNANSMAN GİDERLERİ FARK HESABI

       79-GİDER ÇEŞİTLERİ (7/B SEÇENEĞİ)

            790-İLKMADDE VE MALZEME GİDERLERİ

            791-İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ

            792-MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ

            793-DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER

            794-ÇEŞİTLİ GİDERLER

            795-VERGİ, RESİM VE HARÇLAR

            796-AMORTİSMAN VE TÜKENME PAYLARI

            797-FİNANSMAN GİDERLERİ

            798-GİDER ÇEŞİTLİ YANSITMA HESABI

            799-ÜRETİM MALİYET HESABI

       8-(SERBEST)

       9-NAZIM HESAPLAR

       0-(SERBEST)

         C)HESAP PLANI AÇIKLAMALARI

         1-DÖNEN VARLIKLAR

 

            Bu ana hesap grubu; nakit olarak elde ve bankada tutulan varlıklar ile normal koşullarda en fazla bir yıl veya işletmenin normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülen varlık unsurları kapsar.

            Dönen Varlıklar; hazır değerler, menkul kıymetler, ticari alacaklar, diğer kısa vadeli alacaklar, stoklar, gelecek döneme ait giderler ve gelir tahakkukları ile diğer dönen varlıklar şeklinde bölümlenir.

 

         10-HAZIR DEĞERLER

 

            Bu grup, nakit olarak elde veya bankada bulunan varlıklar ile istenildiği zaman değer kaybına uğramadan paraya çevirme imkanı bulunan varlıkları (Menkul kıymetler hariç) kapsar. Bu grup aşağıdaki hesaplanan oluşur.

 

           

 

100-KASA

 

            Bu hesap, işletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların TL. karşılığının izlenmesi için kullanılır.

 

            İşleyişi:

 

            Tahsil olunan para tutarları borç, ödemeler ve Bankaya aktarılan para tutarları alacak kaydedilir. Hesap daima borç bakiyesi verir veya sıfır olur. Hiçbir şekilde alacak bakiyesi vermez.

            101-ALINAN ÇEKLER

            Bu hesap, gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş olup, henüz tahsil için bankaya verilmiş ve ciro edilmemiş olan çekler izlenmesini sağlar.

 

            İşleyişi:

         Alınan çeklerin yazılı değerleri ile borç, bankadan tahsil veya ciro edildiğinde alacak kaydedilir.

            102- BANKALAR

            Bu hesap, işletmece yurt içi veya yurt dışı banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan ve çekilen paraların izlenmesini kapsar.

 

         Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği

                               Sıra No:4

 

            Bilindiği üzere, 1 sıra Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği 01/01/1994 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerine göre tanzim ettikleri mali tablolarını ilk defa, 

1994 yılına ait olup, 1995 yılında verilmesi gereken beyannamelere ekleyeceklerdir.

            1 sıra Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile uygulamaya konulan Muhasebe Usul ve Esasları, işletmelerin faaliyet sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığıyla ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve mukayese edebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmanın sağlanması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması amacını taşımaktadır. Söz konusu düzenleme, vergi mevzuatı ve uygulanmasından tamamen bağımsız olarak ve vergisel kaygılar ön planda tutulmaksızın hazırlanmışmış. Bu itibarla Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerinde vergi mevzuatına kıyasen farklılık gösteren düzenlemeler yer almaktadır.

            Vergi mevzuatına göre alacak ve borç senetlerinin reeskonta tabi tutulması mükellefin isteğine bırakılmasına rağmen, 1 sıra numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğine göre reeskont işleminin zorunlun olması veya vergi mevzuatında kıdem tazminatları için karşılık ayrılması öngörülmemişken Tebliğde, kıdem tazminatları karşılığı hesabının kullanılmasının kullanılmasının zorunluluğu bu çelişkililere örnek olarak verilebilir.

            Keza, alınan yada verilen ileri tarihli çekler, vergi uygulanmasında normal çek olarak kabul edilirken, Muhasebe Sisteminde “özün önceliği kuralı”gereğince alacak yada borç senedi olarak kabul edilmekte ve reeskonta tabi tutulmaktadır.

            Bu itibarla, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri ile yapılan düzenlemeler, vergi mevzuatı ve uygulaması ile ilgili hiçbir hususu düzenlememekte veya değiştirmemektedir.Bu düzenlemeler sadece muhasebe sisteminin işleyişini açıklamaya yöneliktir.Mükelleflerin bu hususa özellikle dikkat etmeleri ve Tek Düzen Muhasebe Sisteminin bazen vergi mevzuatına aykırı hususları da içerdiğini de gözden uzak tutmamaları gerekmektedir.

            Nitekim bu husus, 1 sıra Nolu Muhasebe Sistemi Uyguma Genel Tebliğinin, “V-YAPILAN VERGİ MEVZUAT I İLE İLİŞKİSİ VE YAPTIRIMI” başlıklı bölümlerinde bu düzenleme kapsamında bulunan işletmeler,muhasebe sistemini bu Tebliğ ve ekinde ön görülen kurallara uygun olarak yürüteceklerdir.Ancak,vergiye tabi kârın tespit aşamasında vergi kanunlarına da yer alan hükümleri göz önünde bulundurmak zorundadırlar.Diğer bir anlatımla,bu düzenlemede yer alan kavram ve ilkeler ile mali tabloların düzenlemesi ve sunulmasına ilişkin esaslar çerçevesinde düzenlenecek olan mali tabloların tekliği değiştirilmez olup; işletmeler söz konusu mali tablolardan hareketle vergiye tabi safi kazancın tespitinde vergi mevzuatı uyarınca istenilen bilgileri sağlayacak şekilde gerekli düzenleme ve hesapları yapacaklardır şeklinde ifade edilmiştir.

            Buna göre muhasebe usul ve esasları dikkate alınarak tanzim edilecek mali tablolarda yer alacak “Dönem Kârı (Ticari Kar) veya Zararı ile vergiye matrah olacak Kâr (Mali Kâr) veya Zarar arasında meydana gelecek fark, bilanço yada gelir tablosu üzerinde giderilmeyecek, vergiye tabi safi kazanç , mükellefler tarafından mali tablolar dışında hesaplanacaktır. Bu düzenleme ve hesaplama işleminde mükelleflere kolaylık sağlamak amacıyla Bakanlığımızca bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri için bir örneğide bu Tebliğe ekli “Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükelleflere Ait Ticari Kardan Mali Kar’a Ulaşmak İçin Yapılan Hesaplamayı Gösteren Bildirim” geliştirilmiş ve basımı yapılarak yıllık gelir vergisi beyannameleriyle birlikte illere gönderilmiştir.

            Gelir Vergisi mükellefleri, mali tablolarda yer alan ve Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerine (bundan böyle kısaca Muhasebe Sistemi) göre oluşacak Ticari Kardan Mali Kar’a ulaşmak için gerekli hesaplamaları bu Bildirim üzerinden yapacaklar ve yıllık gelir vergisi beyannamelerine ekleyeceklerdir.

            Bu bildirim, sadece bilanço usulüne göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri tarafından doldurulacaktır.

            Bildirim düzenlenmesine ilişkin açıklamalar aşağıda yer almış bulunmaktadır.

 

A)   BİLANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTAN MÜKELLEFLERE AİT, TİCARİ KARDAN MALİ KAR’A  ULAŞMAK  İÇİN YAPILAN HESAPLAMAYI GÖSTEREN BİLDİRİMİN DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR

 

 Bildirim, 3 ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, gelir tablosunun “ Dönem Karı veya Zararı” kısmında yer alan tutarlara tahsis edilmiştir. Bir başka anlatımla, bu bölüme 690-DÖNEM KARI VEYA ZARARI hesabının bakiyesi kaydedilecektir. Bu bölüm bildirimde 1 rakamı ile kodlanmıştır. Mükellefler gelir tablosundaki Dönem Karını  veya zararı bu bölümdeki ilgili sütuna aktaracaklardır.

                        İkinci Bölüm, 1 ve 2 rakamları ile kodlanan alanlar arasındaki “Ticari Kar’a İlave Edilecek Gider ve İndirimler” bölümüdür. Bu Bölüme, Muhasebe Sistemine göre gider ve indirim olarak Ticari Kar’ın tespitinde dikkate alınan ancak, vergi kanunlarına göre gider yada indirim olarak kabul edilmeyen ve bu nedenle Ticari Kara ilave edilmesi gereken gider ve indirimler kaydedilecektir.

                        Üçüncü bölüm ise 2 ve 3 rakamları ile kodlanan alanlar arasındaki “Ticari Kardan İndirilecek Kazanç İratlar “bölümüdür.bu bölüme, Muhasebe Sistemi gereğince Ticari Karın için yer alan ancak, vergi mevzuatına göre vergiden istisna edilen kazanç ve iratlar yazılacaktır. Bu bölümde yer alan kalemler mali karın tespitinde, ticari kardan indirilmesi gereken kalemlerdir.

2 rakamı ile kodlanan alana, “Ticari Kar’a İlave Edilecek Gider Ve İndirimler” bölümünde (budan böyle kısaca İkinci bölüm) yer alan kalemlerin toplamı, 3 rakamı ile kodlanan alana ise “Ticari Kardan  İndirilecek Kazanç ve İratlar” bölümünde (Bundan böyle kısaca Üçüncü bölüm) yer alan kalemlerin toplamı kaydedilecektir.       

                   Mükellefler sadece ihtiyaçları olan alanları dolduracaklar, kullanılmayan alanlar boş bırakılacaktır

 

B)   BİLDİRİMİN BİRİNCİ BÖLÜMÜNÜN DOLDURULMASI:

 

Gelir tablosunda dönem karı var ise, bu rakam Bildirimin Birinci Bölümündeki (+) işaretinin sağ tarafına, Dönem Zararı var ise ( - ) işaretinin sağ tarafına kaydedilecektir.

 

C)   BİLDİRİMİN İKİNCİ BÖLÜMÜNÜN DOLDURULMASI:

 

1-    Satış İndirimleri:

 

                        Bildirimin İkinci Bölümünü “Satış İndirimleri” alanında yer alan “Satıştan iadeler” satırına, Muhasebe sistemine göre 610-Satıştan İadeler Hesabına borç kaydedilen ve belgelendirilmediği için veya başka herhangi bir nedenle vergi mevzuatına göre satıştan iade olarak kabul edilmeyen tutarlar; “Satış Iskontoları” satırına, 611- SATIŞ İSKONTOLARI HESABI’NA borç kaydedilen ve vergi mevzuatına göre ıskonto olarak kabul edilmeyen tutarlar; “Diğer İndirimler” satırına, 612- DİĞER İNDİRİMLER hesabına borç kaydedilen ve vergi mevzuatına göre indirim olarak kabul edilmeyen tutarlar kaydedilecektir. Bu satırlar, halen yürürlükte bulunan vergi mevzuatı göz önünde bulundurulduğunda fazla kullanım alanı olmayan sütunlar olarak karşımıza çıkabilecektir. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğindeki temel yapıyı bozmamak ve teorik olarak, bu kalemlere ilişkin olarak vergi mevzuatı ile muhasebe sistemi arasında farklıklar olabileceği göz önünde bulundurularak bildirime dahil edilmemişlerdir.

 

            2-Satışların Maliyeti :

 

            “Satışların Maliyeti” alanında yer alan satırlar sırasıyla, 620-SATILAN MAMULLER MALİYETİ, 621- SATILAN TİCARİ MALİYET, 622- SATILAN HİZMET MALİYETİ ve 623- DĞER SATIŞLARIN MALİYETİ hesaplarına borç kaydedilen ancak, vergi mevzuatına göre gider olarak kabul edilmeyen ve yukarıdaki maliyetlere yansıyan tutarlar kaydedilecektir. 

 

     3-Faaliyet Giderleri:

 

“Faaliyet Giderleri” alanında yer alan satışlara, yıl içinde 630-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ, 631-PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ ve 632-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ hesaplarına borç kaydedilen ancak, vergi mevzuatına göre gider olarak kabul edilmeyen tutarlar kaydedilecekler.

 

 

 

 

 

 

 

     4-Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar:

 

“Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar” alanında yer alan satırlara, yıl içinde 653-KOMİSYON GİDERLERİ, 654-KARŞILIK GİDERLERİ, 655-MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI,656-KAMBİYO ZARARLARI, 657-REESKONT FAİZ GİDERLERİ ve 659-DİĞER GİDER VE ZARARLAR hesaplarına borç kaydedilen ancak, vergi mevzuatına göre gider olarak kabul edilmeyen tutarlar kaydedilecektir. Eğer bir mükellef, Muhasebe Sistemine göre 121-ALACAK SENETLERİ hesabında kayıtlı alacaklarını reeskonta tabi tutularak hesaplanan reeskont miktarını, 657-REESKONT FAİZ GİDERLERİ hesabına kaydetmiş ve Vergi Usul Kanunun 281.maddesinin ikinci fıkrası hükmünden yararlanmak istemiyorsa, bu tutarın vergiye matrah olacak Kar’ın tespitinde Ticari Kar’a ilave edilmesi gerektiği için bildirimin “Reeskont Faiz Giderleri” sütununa kaydedecektir.

 

     5-Finansman giderleri:

 

     “Finansman Giderleri” alanında yer alan satırlara, 660-KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ ve 661-UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ hesabına borç kaydedilen tutarlardan vergi mevzuatına göre gider olarak kabul edilmeyenler aktarılacaktır

.

     6-Olağandışı Gider ve Zararlar:

 

            Bildirimin “Olağan Dışı Gider ve Zararlar” alanında yer alan satırlara, 680-ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI, 681-ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI ve 689-DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR hesaplarına borç kaydedilen ancak, vergi mevzuatına göre gider olarak kabul edilmeyen tutarlar kaydedilecektir.

 

     D)BİLDİRİMİN ÜÇÜNCÜ BÖLÜMÜN DOLDURULMASI:

 

     1-Brüt Satışlar:

 

            Bildirim Üçüncü Bölümün “Brüt Satışlar” alanında yer alan satırlara, 600-YURTİÇİ SATIŞLAR, 601-YURTDIŞI SATIŞLAR ve 602-DİĞER GELİRLER hesabına alacak kaydedilen ancak, vergi mevzuatına göre vergiden istisna edilen tutarlar aktarılacaktır. Muhasebe Sisteminde, işletmenin ana faaliyet konusuyla ilgili gelir hesapları bu üç hesaptan oluşmaktadır. Bu itibarla, işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olarak elde ettikleri gelir ve hasılattan, vergi kanunlarına göre vergiden istisna edilenler ilgili sütuna kaydedilerek vergiye matrah olacak kâr’ın içinde yer almaması sağlanacaktır.

 

     2-Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar:

 

            “Diğer Faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar” alanında yer alan satırlara, işletmenin esas faaliyet konusuyla ilgili olmadığı için 644- İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ, 641- BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ, 642- FAİZ GELİRLERİ, 643- KOMİSYON GELİRLERİ, 644- KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR, 645- MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI, 646- KAMBIYO KARLARI, 647- RESKONT FAİZ GELİRLERİ  ve  649- FAALİYETLERLE İLGİLİ DİĞER GELİR  VE KARLAR hesaplarına alacak kaydedilen tutarlardan, vergi mevzuatı uyarınca gelir vergisinden istisna edilenler kaydedilecektir.

 

     3-Olağandışı Gelir ve Karlar:

 

            “Olağandışı Gelir ve Karlar” alanında yer alan satırlara ise, 671-ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI ve 679- DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR hesaplarına alacak kaydedilen ancak, gelir vergisinden istisna edilen gelir ve kazançlar aktarılacaktır.

     Tebliğin önceki bölümlerinde de belirtildiği üzere halen yürürlükte bulunan Gelir Vergisi Kanunu dikkate alındığında, Gelir Vergisi Kanunu, 3946 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan ancak geçici 38.maddesi ile 1/1/1994 tarihinden önce faaliyete geçen işletmeler için uygulaması devam eden mükerrer 20.maddesiyle istisna edilen kazançlar hariç; Bildirimin Üçüncü Bölümünde yer alan satırlara kaydedilecek bir tutar bulunmamaktadır.Söz konusu  Bildirim belirli bir mantık çerçevesinde hazırlanmış ve bu gün mevcut olmamakla birlikte, daha sonraki yıllarda Gelir Vergisinden İstisna edilecek kazanç ve iratlar ortaya çıkabileceği düşüncesiyle Üçüncü  Bölüm Bildirme dahil edilmiş bulunmaktadır. Bu itibarla Üçüncü Bölümün “Brüt Satışlar “ alanında yer alan “Diğer Gelirler” satırı dışındaki satırlar, bilanço usulüne göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri tarafından boş bırakılacaktır.

 

     E)TOPLAM ALANLARI:

 

            Bildirimin İkinci Bölümündeki satırlar toplamı 2 rakamıyla kotlanan alana ve Üçüncü Bölümdeki satırlar toplamında 3 rakamıyla kotlanan alana aktarılacaktır.1,2 ve 3 rakamlarıyla kotlanan alanların toplamı ise 4 numara ile kotlanan alna yazılacaktır.

 

      F)BİLDİRİMİN GELİR VERGİSİ MÜKELLEFLERİNCE DOLDURULMASINDA DİKKAT EDİLEC HUSULAR:

 

            Gelir vergisi mükellefleri yukarıda belirtildiği üzere vergi kanunlarına göre gider olarak kabul edilmeyen harcamalarını, Bildirimin ilgili bölümüne kaydedeceklerdir.

     İşletme sahipleri adına tahakkuk eden Bağ-kur primleri, işletmenin faaliyeti ile ilgili bir gider olmadığından bu tahakkuk ve ödemeler, Muhasebe Sisteminde yer alan hesaplara intikal ettirmeyecektir.Ancak, ödenen Bağ-kur primleri Gelir Vergisi Beyannamesindeki ilgili alanlara kaydedilecektir.

     Uygulanan yatırım indirimi tutarları da beyanname üzerinde yer alacağından bilanço yada gelir tablosu hesaplarında gösterilmeyecektir,

     Gelir Vergisi Kanunun, 3946 sayılı kanunla yürürlükten kaldırılan ancak geçici 38.madde ile 1/1/1994 tarihinden önce faaliyete geçen işletmeler için uygulaması devam eden mükerrer 20. maddesi ile istisna edilen kazançlar, Bildirimin Üçüncü Bölümünde yer alan “ Diğer Gelirler”satırına yazılacaktır.

     Gelir Vergisi Kanunun 38.maddesine göre hesaplanan Maliyet Bedeli Artışı, Muhasebe Sisteminde Dikkate alınacağı için hem Gelir Vergisi Beyannamesi hem de Bildirimde yer almayacaktır.

     Bilindiği üzere, Gelir Vergisi Kanunun 38.maddesine göre hesaplanan Maliyet Bedeli Artışları, Tek Düzen Hesap Planında Öz  Kaynaklar ana hesap grubunun altında açılacak “524-MALİYET BEDELİ ARTIŞLARI FONU” hesabında izlenmektedir.

      G)KURUMLAR VERGİSİ MÜKELLEFLERİNİN DURUMU:

     Bildirim kurumlar vergisi mükellefleri tarafından doldurulmayacaktır.Bu itibarla kurumalar vergisi mükellefleri gelir tablosunda yer alan “Dönem Kar’ı veya Zararı’nı Ticari Kar veya Zarar olarak, Kurumlar Vergisi Beyannamesinin ilgili satırına aktaracak kanunen kabul edilmeyen giderler ile kurumlar vergisinden istisna edilen kazanç ve iratları beyanname üzeride göstereceklerdir.

 

     H)TOPLAMLARIN KARŞILAŞTIRILMASI VE BEYANNAMEYE AKTARILMASI:

 

            Bilanço usulüne göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri Bildirimi, bu Tebliğin yukarıdaki bölümlerinde yer alan açıklamalara uygun olarak doldurulduktan sonra Bildirimin 4 numaralı alana kaydedilmesi gereken tutarı hesaplayacaklardır.Bunu için de 1,2 ve 3 numaralı alanlarda bulunan rakamlar toplanacaktır.Toplama işlemi sırasında (-) ve (+) işaretleri özellikle dikkat edilecektir.Örneğin, yapılan işlemler sonucunda 1 numaralı alanda – 1.000.000 –TL, 2 numaralı alanda +200.000 – TL ve 3 numaralı alanda – 100.000-TL kayıtlı bulunduğunu  varsayalım.4 numaralı alana kaydedilmesi gereken rakam (-1.000.000+200.000-100.000=)-900.000-TL olacaktır.

            Bildirimin 4 numaralı alanında yer alan tutar eğer (-) işaretli ise Gelir Vergisi Beyannamesinde 36-39,47 ve 53-54 numaralı satırların “Zarar”alanlarına,4 numaralı alanda yer alan tutar eğer (+) işaretli ise Gelir Vergisi Beyannamesinde yukarıda belirtilen satırların “Kâr”alanlarına kaydedilecektir

.

            I)MUHASEBE STANDARTLARI :

 

            Bu Tebliğin Giriş kısmında, vergi mevzuatına göre kabul edilmeyen bazı gider ve indirimlerin,Muhasebe Sisteminde zorunlu gider ve indirim olarak kaydedileceği belirtilmiş; ileri tarihli çeklerin reeskonta tabi tutulması ile kıdem tazminatları için karşılık ayrılması buna örnek olarak verilmişti.

            Bakanlığınca şu ana kadar muhasebe standartlarının yayımlanmamış olması nedeniyle mükelleflerimizin,örneğin,reeskont işlemlerinde hangi iskonto oranının dikkate alınacağı veya kıdem tazminatı karşılığının nasıl hesaplanacağı konuları ve benzeri hususlarda tereddütleri olduğu bilinmektedir.

            Her ne kadar 1 sıra numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde yer almayan konularda daha sonra yayımlanacak muhasebe standartlarına,yoksa muhasebe kavramlarına uygun olarak kullanılan,bunun da uygulanmadığı hallerde uluslararası standartlarda benimsenen esaslara uyulacağı belirtilmiş ise de, uygulamanın yeni ve mükelleflerimizin uygulamaya yeterince nüfuz edememeleri nedeniyle,1994 hesap dönemi ile ilgili olarak kıdem tazminatı karşılığı ayrılması,ileri tarihli çeklerle alacak ve borç senetlerinin reeskonta tabi tutulması ve benzeri hususlarda zorunluluk aranmayacaktır.

            Tebliğ olunur.                        

 Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği                                                                                                       Sıra No:5                                                                                                                                                                                                                                                              Bilindiği.12.1992 tarih ve 21.447 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 1 seri numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde yer alan düzenlemelere açıklık getirmek ve tebliğin uygulamasında ortaya çıkan problemleri çözüme kavuşturmak amacıyla düzenlenen ve  18.09.1994 tarih ve 22.055. sayılı resmi gazetede yayımlanan 3 seri numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile,ek mali tabloları düzenlemek zorunda olan işletmelerin belirlenmesinde,aktif toplamı ve net satışları toplamlarının belirli bir rakamı aşması kriteri  getirilmiş bulunmaktadır.

   Bakanlığımıza intikal eden olaylardan yukarıdan sözü edilen tebliğler uyarınca düzenlenmesi ve sunulması gereken mali tablolar ilgili olarak yapılacak işlemlerde bazı tereddütlerin bulunduğu anlaşılmıştır.

    Bu itibarla, Nisan/1995 ayı içinde ödevlilerce verilecek Kurumlar Vergisi beyannameleri ile ilgili olarak aşağıda belirtilen hususlar göz önünde bulundurulacaktır.

1-     Bir önceki yıl aktif toplamı 25 milyar lirayı veya net satışları toplamı 50 milyar lirayı aşan kurumlar vergisi mükellefleri ek mali tablolarını kurumlar vergisi beyannamelerine ekleyeceklerdir.

2-      Temel mali tabloların ( bilanço ve gelir tablosu ) “Cari Dönem” sütunları yanında “Önceki Dönem” sütunları da mükellefleri tarafından doldurulacaktır.

3-      Ek mali tabloları  ( Satışların maliyeti tablosu, Fon akım tablosu, Nakit akım tablosu,  Kar dağıtım tablosu, Yıllara ilişkin öz kaynaklar değişim tablosu ) düzenlemek zorunda bulunan mükelleflerin ek mali tablolarda yer alan “ Önceki dönem” sütunlarını doldurmaların zorunluluğu bulunmamaktadır.

Tebliğ olunur.

 

Muhasebe Sistemi Uygulama Tebliği

            Sıra No:6

Bilindiği üzere 18/09/1994 tarih ve 22055 sayılı resmi gazete de yayımlanan 3 sıra numaralı muhasebe sistemi uygulama genel tebliği ile ek mali tabloları düzenlemek zorunda olan işletmelerin belirlenmesinde, aktif toplamı ve net satışları toplamının belirli bir rakamı aşması kriteri getirilmiş ve 5 sıra numaralı Genel Tebliği ile de 1994 yılı aktif toplamları 25 milyar lirayı veya net satışları toplamı 50 milyar lirayı aşan mükelleflerin düzenleyecekleri ek mali tablolarını 1995 yılında verecekleri beyannamelerine eklemeleri gerektiği belirlenmiştir.       1995 yılına ilişkin olup 1996 yılına verilecek beyannamelere eklenecek ek mali tablolara uygulanmak üzere yukarıda belirtilen rakamlar sırasıyla 200 milyar ve 500 milyar liraya yükseltilmiş bulunmaktadır.Buna göre, 1995 yılı aktif toplamı 200 milyar lirayı veya net satışları toplamı 500 milyar lirayı aşan gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerine ek mali tablolardan satışların Maliyeti Tablosu, Nakit akım Tablosu ve Kâr dağıtım tablolarını ekleyeceklerdir.Yukarıda  rakamlar aşınmış olsa dahi fon akım tablosu ve yıllara ilişkin öz kaynaklar değişim tablosunun beyannamelere eklenmesine gerek bulunmamaktadır.Kurumlar vergisi mükelleflerince, konsolide edilmiş bilanço ve gelir tablosunda yer alan aktif toplamı ve net satış toplamı rakamları dikkate alınacaktır. Tamamı kendilerine ait birden fazla işletmesi bulunan gelir vergisi mükellefleri konsolide edilmiş bilanço ve gelir tablosunda yer alan aktif ve net satış toplamlarının 200 milyar lirayı veya 500 milyar lirayı aşması halinde ek mali tablolarını beyannamelerine ekleyeceklerdir.200 milyar liralık ve 500 milyar liralı net satış toplamının hesabında adi şirketler, adi komandit şirketler ve kollektif şirketler olarak dikkate alınacaktır.                                                                                                                            Diğer taraftan, 4 sıra numaralı genel tebliğle, Bakanlığımızca muhasebe standartlarının yayımlanmamış olması nedeniyle, tek düzen muhasebe sistemi çerçevesinde ileri tarihli çekler dahil borç ve alacak senetlerinin reeskonta tabi tutulması, kıdem tazminatı karşılığı ayrılması ve benzeri hususlarda 1994 hesap dönemiyle ilgili olarak zorunluluk aranmayacağı belirtilmiştir.Söz konusu hususlarla ilgili muhasebe standartları Bakanlığımızca yayımlanana kadar ihtiyari uygulamaya devam edecektir.Buna göre, muhasebe standartları yürürlüğe girinceye kadar mükelleflerin tek düzen muhasebe sistemi çerçevesinde ileri tarihli çeklerle olacak ve borç senetlerinin reeskonta tabi tutulmaları ve kıdem tazminatı için karşılık ayrılmaları ihtiyaridir.

Tebliğ Olunur.

 

 

 

 

 

 

 

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği

                                                                       Sıra No: 7

 

Bilindiği üzere, 18/09/1994 tarih ve 22055 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 3 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile 7/A veya 7/B seçeneğini uygulamak zorunda olan işletmelerin tespitinde aktif toplamı ve net satışları toplamının belirli bir rakamı aşması kriteri geliştirilmiş ve bir önceki yıl aktif toplamı ve net satışları toplamının belirli bir rakamı aşması kriteri geliştirilmiş ve bir önceki yıl aktif toplamı 25 milyar lirayı veya net satışlar toplamı 50 milyar lirayı aşan üretim ve hizmet işletmelerinin zorunlu olarak 7/A seçeneğini uygulayacakları, 07/03/1996 tarih ve 22573 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6 sıra nolu Tebliğ ile de 1995 yılı aktif toplamı 200 milyar lirayı veya net satışları toplamı 500 milyar lirayı aşan mükelleflerin temel mali tabloların yanı sıra ek mali tabloları da düzenlemeleri gerektiği belirtilmiştir.

1996 yılında mali tablolarda enflasyondan kaynaklanan artışlar dikkate alınarak yukarıdaki 25, 50, 200 ve 500 milyar liralık rakamlar sırasıyla 50, 100, 300 ve 750 milyar liraya yükseltilmiştir.

Buna göre, 1996 yılı aktif toplamı 50 milyar veya net satışlar toplamı 100 milyar lirayı aşan üretim ve hizmet işletmeleri 1997 yılına ait muhasebe işlemlerini 7/A seçeneğindeki hesapları göz önünde bulundurarak yerine getirileceklerdir.

Diğer taraftan, 1996 yılı aktif toplamı 300 milyar veya net satışlar toplamı 750 milyar lirayı aşan mükellefler 1996 yılına ilişkin olup, 1997 yılında verecekleri beyannamelerine Satışların Maliyeti Tablosu, Nakit Akım Tablosu ve Kar Dağıtım Tablosunu da ekleyeceklerdir.

Tebliğ olunur. 

                                   SONUÇ VE ÖNERİLER

 

 

 

Tekdüzen hesap çerçevesi ve hesap planının işletmelerin büyüğü ve türü ne olursa olsun muhasebe eğitimi yönünden ve uygulamasında bir birlik meydana getirdiği ve kavram kargaşasını önlediği kuşkusuzdur.

Özellikle bir şirketler topluluğu içinde yer alan şirketlerin, sonuçlarının konsolidasyona ve sonuç olarak sektörel analizlere imkan vermesi yönünden yararlı olmuştur.

Ancak yukarıda belirttiğimiz yararına rağmen orta ve küçük ticaret işletmesinde 7/B seçeneğinin zorunlu olarak kullanılmasının özellikle ferdi teşebbüs olarak faaliyet gösteren ticaret işletmelerini ek bir külfet getirmektedir.

            Tekdüzen hesap planı ülke düzeyinde uygulanmasında deneme-yanılma yöntemi uygulanıyormuş gibi bir görüntü ortaya çıkarmaktadır. Bu bakımdan tekdüzen hesap planının başında muhasebe eğitiminde ve uygulamasında belirgin bir terminoloji birliği sağlanması için alfabetik bir kavram açıklaması yapılmasının uygun olacağı görüşündeyiz.

            Bu nedenle muhasebe mensuplarında aranan yasal niteliklerin sadece mesleği serbest olarak icra edenlerde değil, kapsam daha da genişletilerek bir işletmeye bağlı olarak çalışan meslek mensuplarında da aranması, Tekdüzen Hesap Planı’nın özerk ve devamlı nitelik taşıyan bir kurulun denetimine verilmesi gerekmektedir.

            Yukarıda sözünü ettiğimiz bu çalışmaların gerçekleştirilebilmesi için özerk ve Türmob temsilcileri, öğretim kurumları temsilcileri, maliye bakanlığı ve bu bakanlık koordinasyonunda ilgili diğer bakanlık temsilcileri, meslek odaları ve sektör temsilcilerinden oluşan kurulun belirli aralıklarda toplanması gerekeceği kanısındayız.

 

           

 

 

Muhasebe ve denetim standartlarını üretmek ve bunları Türmob kanalı ile ülke düzeyinde öğretim kurumlarına, SMMM odalarına ve YMM odalarına bildirerek bir yandan muhasebe eğiticilerine ve diğer yandan muhasebe oda mensuplarına (serbest çalışsın veya çalışmasın) ulaşmak,

Tekdüzen hesap planını sektörel bazda ele almak ve tekdüzen muhasebe çerçevesinde meslek odaları ve sektör temsilcileri iştiraki ile hesap planlarını oluşturmak,

Eğitim kurumlarından ve uygulayıcılardan gelen sorunlara göre tekdüzen hesap çerçevesi ilkeleri ve standartlar dahilinde çözümler üretmek, olarak sıralabilir.

 
 

KAYNAKLAR 

Sabri BEKTÖRE                     Tekdüzen Hesap planına göre genel muhasebe ilkeleri

Halim SÖZBİLİR                     ve uygulaması, Birlik Ofset Yayıncılık Eskişehir,

Kerim BANAR                         2000 

Erhan KOTAR                        Tekdüzen hesap planında Maliyet Hesapları, Ekin

 Ali ILDIR                                Kitabevi Yayınları Bursa, 1995 

Ahmet ÖZDEMİR                    Sektörlere göre tek düzen hesap planı

05.12.2006

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.