Ercan İzci
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
ercanizci@fai.com.tr

Elektronik Yoklama Yapılmasına İlişkin VUK Genel Tebliğ

Yoklama, bilindiği üzere, mükellefler ve mükellefiyetle ilgili maddi olayları, kayıtları ve mevzuları araştırmak ve tespit etmektir. Öncelikle mevcut uygulamada yoklama yapılması gereken hususlar ve yoklama fişlerinin düzenlenmesini inceleyecek olursak;

-          İşe Başlama,
-          Vergi Dairesinin şüpheli bulunan mükelleflerin işe başlama veya herhangi bir zamanda yoklanması,
-          Vergi tekniği raporuna istinaden mükellefiyeti re’sen terkin edilen mükelleflerin işe başlama yoklaması,
-          İşi terk yoklamaları.konularında yoklama yapılmakta olup, yoklama fişinin düzenlenmesi sürecini inceleyecek olursak;
-          Yoklama memurları ve yoklama işi ile görevlendirilenler, nezdinde yoklama yapılacak olan ilgililere, hangi konuda da yoklama yapmaya yetkili olduklarını belirtir, fotoğraflı “ÖZEL YOKLAMA YETKİ BELGESİ”ni veya “YOKLAMA YETKİ BELGESİNİ” yoklamaya başlamadan evvel ibraz etmek zorundadır. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların ise vergi inceleme yetkisine sahip olduklarını gösterir kimliklerini ibraz etmeleri yeterlidir.
-          Yetkili memurlarca, yoklama amaçları doğrultusunda yapılan çalışma sonucunda saptananlar tutanak mahiyetinde olan “Yoklama Fişi”ne geçirilir. Vergi Usul Kanunu’nun 131. maddesinin ikinci fıkrasına göre; “Bu fişler yoklama yerinde iki nüsha tanzim olunarak tarihlenir.” maddede geçen “iki nüsha” ifadesini en az iki nüsha olarak değerlendirmek gerekir. Mükellefin bulunmadığı zamanlarda mükellefin bulunmadığına ilişkin bir açıklama yoklama fişleri/tutanaklara yazılarak, mükellefin yetkilisi tarafından imzalanabilir. Yoklama fişlerinin birinci nüshasının yoklaması yapılan mükellef veya yetkilisine bırakılması bunlar bulunmazsa bilinen adresine 7 gün içerisinde posta ile iadeli taahhütlü gönderilmesi, ayrıca ikinci nüshalarının vergi dairesine tevdi edilmesi gerekir.
-          Yapılan yoklamaların muhatabı, mükellef veya vergi sorumlusu olduğu için düzenlenen tutanaklarda muhatabı tanıtan bilgilerin tam ve doğru gösterilmesi gerekir. Mükellef veya vergi sorumlusunu açıkça ortaya koymayan yoklama fişleri/tutanaklar geçerli değildir.
-          Düzenlenen yoklama sonuçlarına göre mükellefe/mükellefiyete yönelik hukuki sonuçlar doğuracak işlemler (mükellefiyet tesisi, vergi tarhı ve ceza kesimi, mükellefiyet terkini gibi) tesis edileceğinden, mevcut fiili durumun doğru bir biçimde kayıt altına alınması gerekir.
-          Yapılan yoklama ile gerekli tespitler yapıldıktan sonra, tespit günün yani düzenleme tarihinin yoklama fişlerine/tutanaklara yazılması gerekir.
-          Nezdinde yoklama yapılan veya yetkili adamı imzadan imtina ederse, mükellefin veya yetkilisinin imzadan imtina ettiklerinin ve imzadan imtina gerekçesinin, yoklama yerinde bulunulmadığında, yoklama yerinde bulunmadığına ilişkin bir açıklamanın yoklama fişleri/tutanakların polis, jandarma, muhtar veya ihtiyar meclisi üyelerinden birine imzalattırılması gerekir.

Bilindiği gibi 27.03.2015 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 6637 sayılı Kanun’un 6. maddesi ile Vergi Usul Kanunu’na 132/A maddesi eklenerek “Elektronik Yoklama” uygulaması yasalaşmış bulunmaktadır. Vegi Usul Kanunu 132/A maddesinde “Yoklama neticeleri, yoklama yerinde bu Kanunun 131 inci maddesinde yer alan yoklama fişi ile aynı mahiyette olan, elektronik ortamda tanzim olunan "yoklama fişi" ile de kayıt altına alınabilir. Bu fiş, nezdinde yoklama yapılan veya yetkilisi tarafından elektronik imza araçlarıyla imzalanır. Yoklama fişinin elektronik imza araçlarıyla imzalanmaması durumunda yoklama fişini temsil eden ve yoklama fiş muhteviyatının değiştirilemeyeceğini güvence altına alan benzersiz bir kodun üzerine yazıldığı bir form imzalanır.

Maliye Bakanlığı elektronik ortamda kayıt altına alınan yoklama fişleri ile birinci fıkrada belirtilen formların şekil ve muhteviyatını tespit etmeye, bunların şifre, elektronik imza veya diğer güvenlik araçları konulmak suretiyle imzalanması usul ve esaslarını belirlemeye, bunları internet de dâhil olmak üzere her türlü elektronik bilgi iletişim araç ve ortamında ilgili kişilere göndermeye ve elektronik ortamda yürütülecek yoklama faaliyetlerine ilişkin diğer usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.” denilmektedir.

Elektronik Yoklamanın uygulama usul ve esaslarını belirlemek amacıyla 20.06.2015 tarihinde 453 No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ yayınlanarak 01.09.2015 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Elektronik Yoklama Sistemi ile;

-          yoklama talebinin oluşturulması,
-          oluşturulan talebin yoklamaya yetkililere iletilmesi,
-          yoklama fişinin oluşturulması,
-          kayıt altına alınması ve onaylanması ile
-          yoklama fişinin ilgilisine iletilmesi işlemleri elektronik ortamda gerçekleştirilecektir.

Yoklama faaliyetinin herhangi bir nedenle elektronik ortamda yürütülememesi halinde söz konusu işlemler genel hükümler doğrultusunda yerine getirilecektir. E-yoklama fişleri, yoklamaya yetkililer tarafından yoklama faaliyetinin amaç ve içeriğine göre belirlenmiş iş kuralları çerçevesinde, mobil cihazlar aracılığıyla elektronik ortamda oluşturulur.

Yoklama sırasında tespit edilen hususlar, nezdinde yoklama yapılana veya yetkilisine mobil cihaz ekranında ön izleme yaptırılmak suretiyle okutulur ve doğruluğu noktasında karşılıklı olarak mutabık kalınması halinde;

a. Yoklama yapılanın elektronik imza aracı bulunması durumunda; nezdinde yoklama yapılan kişi veya yetkilisi tarafından elektronik imza aracı kullanılarak e-yoklama fişi imzalanır,
b. Yoklama yapılanın elektronik imza aracı bulunmaması durumunda; yoklamaya ilişkin özet bilgilerle benzersiz kodun (e-yoklama fişinin değiştirilmesini güvence altına alan tekil kod) üzerine yazıldığı e-yoklama imza formu, tarih yazılmak suretiyle yoklamaya yetkililer ve nezdinde yoklama yapılan kişi veya yetkilisi ile birlikte karşılıklı olarak ıslak imza ile imzalanır.

Elektronik ortamda yoklama fişinin tanzimi sırasında, nezdinde yoklama yapılan veya yetkilisi bulunmaz veya imzadan imtina ederlerse bu durum  mobil cihaz üzerinde ve e-yoklama imza formunda kayıt altına alınır. Bu durumda yoklama fişi yoklamaya yetkili memur tarafından başka bir işleme gerek kalmaksızın tek taraflı olarak onaylanır ve e-yoklama imza formunun bir örneği ilgilisine bırakılır.

E-yoklama fişi, internet vergi dairesi üzerinde yer alan “Elektronik Yoklama Görüntüleme” menüsünden görüntülenebilir ve çıktısı alınabilir. Aynı şekilde bağlı bulunulan vergi dairesi/mal müdürlüğüne mükellef ya da yetkilisi tarafından başvurulması halinde kağıt ortamında bir örneği verilir. Elektronik ortamda yoklama fişinin tanzimi sırasında nezdinde yoklama yapılana veya yetkilisine ulaşılamazsa,  e-yoklama fişinin çıktısı alınarak mükellefin bilinen adresine 7 gün içerisinde gönderilir.

Sonuç olarak, e-yoklama denildiğinde aklımıza yoklama memurunun iş yeri adresine bizzat gelerek yaptığı yoklamanın kaldırılarak elektronik ortamda yapacağı tespitler doğrultusunda yoklamanın gerçekleştirileceği düşünülmektedir. 453 sıra no.lu tebliğ ile getirilen e-yoklama ve geçmiş uygulamalar incelendiğinde uygulamada herhangi bir farklılık görünmektedir. Elinde yoklama tutanağı ile gelerek el yazısı ile yaptığı yoklamayı tutanağa bağlayan imza alarak tespitini yapan yoklama memuruna, söz konusu tebliğ ile muhtemelen bir bilgisayar verilerek tutanağın elektronik ortamda yapılması ve mükellefe gönderilmesi gerçekleştirilecektir. Elektronik imzası bulunmayan mükellef olması durumunda ise elektronik ortamda hazırlanmış tutanağın yazdırılarak ıslak imzalı olarak tamamlanması gerektiği tebliğden anlaşılmaktadır. Bu durumda mükellefin iş ve işlemlerini kolaylaştıracak herhangi bir düzenleme yapılmamış olup, yoklama memurları ve sicil servisinde bulunan memurlara sisteme giriş açısından kolaylık sağlayan bir uygulama olduğu açıktır. Mükellef yine eskiden olduğu gibi işyerinde bulunmak veya günlerce yoklamaya gelmeyen memuru takip ederek daireden almak ve yoklamasını yaptırmak durumundadır.

Vergi Usul Kanunun 1961 yılında yazıldığı dönemde, iletişim araçlarının da dikkate alındığını düşünürsek, işyerinde şirket yetkilisinin bulunması ve tutanağı imza etmesi, iş yerinin açık ve iş yapılıyor imajının aranması gerektiği gibi tespitlerin yerinde olduğu düşünülebilir. Ancak günümüz iletişim araçlarının yoğunluğu ve işyeri sahibinin yerinde bulunmasının sektör ve ihtiyaçlar doğrultusunda mümkün olamadığı bir dönemdeyiz ve bu dönemde halen Vergi Usul Kanunun 130. maddesi “Yoklamanın ne zaman yapılacağı ilgiliye haber verilmez.” hükmü yürürlüktedir. Yeni işe başlayan bir mükellefin belirli bir süre iş yerinde fiilen bulunmamasından doğal bir şey olabilir mi? Gelir İdaresinin hala sabit telefonun cep telefonuna yönlendirildiği, mobil cihazlar aracılığı ile iş yerinde fiilen bulunulmadan iş yapılabildiği gibi durumlardan haberdar olmadığı düşüncesindeyiz.

Kanun değişikliği neticesinde beklenen tebliğde bilgi teknolojileri ile uyumlu bir yoklama uygulaması beklenirken sadece memurun tutanak düzenleme esasları düzenlenmiştir. Umarız ki 453 Seri No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği 01.09.2015 tarihi olan yürürlük tarihinden önce yeniden düzenlenerek “e-yoklama memuru” uygulamasından, gerçekten ihtiyaç haline gelen e-yoklama uygulamasına geçer ve tebliğ adı ile uygulaması uyumlu olur.

25.06.2015

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.