Halk arasında kiracının gayrimenkulü boşaltması, devretmesi karşılığında yeni kiracıdan veya mülk sahibinden talep edilen bedel yani “hava parası” ile sınırlı olarak algılanan şerefiye aslında bir işletmeyi satın alan kimsenin, satın alınan aktiflerin piyasa değeri üzerinde satıcıya yapacağı ödemedir.[1]
Şerefiye IFRS ve dünya literatürüne “Goodwill” olarak yerleşmiş olup genel olarak “goodwill” işletme tarafından sahip olunan bir ismin, şöhretin ve tanınmışlığın karşılığı olarak ifade edilir.
VUK’da ise şerefiye peştamallık kavramı ile ifade edilmektedir.
Ahi kültüründen gelen peştamallık geleneğinde kalfa ustasından iş devralırken peştamal kuşanıp[2], ustasından devraldığı şöhret ve tanınırlık için bir bedel ödemektedir. Peştamallık kelimesinin ifade ettiği anlam ve VUK’daki kullanımına bakıldığında tarihsel süreçte bu kültürle bağdaştığı anlaşılmaktadır.[3]
Günümüz koşullarında şerefiye kavramı bir işletmenin sahip olduğu özel yetenekler ve bilgi, sadık müşteri kitlesi, sosyal bağlantıları, çalışan işçilerinin kalitesinden maddi varlıklarından stratejik konumuna kadar çok geniş bir yelpazede değerlendirilen özellikleriyle emsallerine karşı üstünlüğünü ifade eder. Bu anlamda şerefiye işletmelerin hem maddi hem de maddi olmayan varlıkları ile yakından ilişkilidir.[4]
Ancak şerefiye işletme bilançosunda yer alan değerler ile gerçek değerleri arasındaki fark da demek değildir. Ayrıca örneğin beşeri sermayenin kalitesi gibi finansal tablolarda ölçümlenemeyen ve kaydedilemeyen unsurlar da şerefiye içinde değerlendirilemez. Özel bir hesaplama yöntemi olan şerefiye esas olarak işletme satın almaları esnasında ortaya çıkan ve satın alınan kıymetin gerçeğe uygun değerini aşan bedeli ifade eder.[5]
TFRS 3 nolu İşletme Birleşmeleri standardında “İşletme birleşmesinde, satın alma maliyetinin satın alınan işletmenin varlıklarının net defter değerinden fazla olması halinde aradaki fark şerefiyedir.” şeklinde tanımlanmıştır.[6]
Bir satın alma işlemi sonucu ortaya çıkan şerefiye varlık olarak muhasebeleştirilir ve kayıtlı değeri üzerinden faydalı ömrüne göre değer düşüklüğü testine tabi tutulur.[7]
Şerefiyenin ölçümlenmesi sırasında ortaya çıkan işlem maliyetleri şerefiyenin bir parçası olmadan doğrudan gider yazılacaktır.[8]
Maddi olmayan duran varlıkların özel bir kalemi olarak tanımlanan şerefiye sadece işletme birleşmeleri ve satın alma nedeniyle ortaya çıktıklarında raporlanabilir. Bunun dışında işletme bünyesinde oluşan muhasebe bünyesinde tanımlamayan başarı faktörleri yani işletme içi şerefiyeler raporlanmaz.[9]
VUK’da şerefiye maddi olmayan duran varlıklar grubunda yer alır ve peştemallık kavramı ile ifade edilir. VUK’un 282. ve 326. maddeleri gereği peştemallıklar mukayyet değerleri ile değerlenir. Faydalı ömürleri 5 yıl olarak belirlenmiştir. VUK’da işletme içi veya dışında elde edilen şerefiye ayrımı yapılmamış tamamının 5 yılda itfa edileceği düzenlenmiştir. Ancak TMS şerefiyeyi işletme içinde ortaya çıkan şerefiye ve işletme birleşmeleri sonucunda ortaya çıkan şerefiye olarak ayırmıştır. İşletme içi oluşan şerefiyeler standartlarda güvenli ölçülemeyen unsurların aktifleştirilmemesi gerektiği anlayışına uygun olan giderleştirilir. Standartlarda şerefiye gerçeğe uygun değeri ile değerlenir.
TMS’ye göre satın alma işlemi yoluyla çıkan şerefiye aktifleştirilerek gerçeğe uygun kayıtlı değeri üzerinden faydalı ömrüne göre değer düşüklüğü testine tabi tutulur. Değer düşüklüğü testi düzenli olarak yapılır. Bu bağlamda şerefiyeye amortisman uygulanmaz. Şerefiye değer düşüklüğü ile itfa edilir.
Örnek[10]: Tekstil faaliyeti ile uğraşan Y A.Ş. 01.01.2018 tarihinde Z A.Ş.’ye 500.000 TL bedelle satılmıştır. Y A.Ş.’nin Varlıkları toplamı 688.000 TL, Borçları toplamı ise 450.000 TL’dir. Z A.Ş. ortaya çıkan şerefiye bedelini bankadan ödemiştir. Birleşme nedeniyle katlanılan giderler 15.000 TL olup, ortaya çıkan şerefiyeye isabet eden değer düşüklüğü 30.000 TL’dir.
Y A.Ş.’nin Varlık toplamı=688.000
Y A.Ş.’nin Borç toplamı=(450.000)
Öz Sermayesi=288.000
Şerefiye =500.000-288.000=212.000 TL’dir.
İş Güvenliği Yönetmeliği Tarih: 12.01.2016 Ondan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 1 Temmuz 2016 tarihi itibariyle başlayacak olan iş güvenliği uzmanı ile işyeri hekiminden hizmet alma yükümlülüğü ile bir kısım iş sağlığı ve güvenliği (İSG) hizmetlerinin işveren veya işveren vekili tarafından yürütülebilmesine ilişkin usul ve esasları düzenleyen Yönetmelik; 29 Haziran 2015 tarihli ve 29401 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. 10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri veya işveren vekilleri, İSG hizmetlerini kendileri üstlenmek istemeleri halinde Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamamlamak şartıyla (işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler hariç) iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütülebileceklerdir. Söz konusu Yönetmeliğin 10’uncu maddesinde yer alan “eğitimler, açıköğretim sistemi ile eğitim vermede yetkin, her ilde sınav merkezi, büro ve akademik danışmanlık hizmetleri bulunan üniversitelerce Bakanlıkla protokol yapmak suretiyle verilecektir.” hükmü uyarınca; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Anadolu Üniversitesi arasında 09 Ekim 2015 tarihinde işbirliği protokolü imzalanmıştır. Protokole istinaden Anadolu Üniversitesince yürütülen bir e-sertifika programıyla, ondan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin işveren veya işveren vekillerine kendi işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilmelerine ilişkin eğitim verilmesi ve bu eğitimin sertifikalandırılması amaçlanmaktadır. Başvurular internet ortamında 28 Aralık 2015 – 15 Ocak 2016 tarihleri arasında http://esertifika.anadolu.edu.tr adresinden yapılacak olup, kayıt bedeli 250 TL’dir. Katılımcılar, Türkiye Vakıflar Bankası'nın herhangi bir şubesine sertifika bedelini elden ödeyebilecekleri gibi kredi kartı ile banka şubesine gitmeye gerek kalmadan internet üzerinden de ödeyebileceklerdir. E-Sertifika programlarına kayıt yaptıran katılımcılar Açıköğretim Fakültesi Bürolarından temin edecekleri uzaktan öğretim tekniklerine göre tasarlanmış ders kitabı ve internet ortamında sunulan hizmetlerden yararlanarak eğitim tamamlama sınavına hazırlanacaklardır. Bu program için;
· Ders kitabı 15 Şubat 2016 tarihinden itibaren 81 ildeki Açıköğretim Fakültesi Bürolarından temin edilebilecektir. · E-öğrenme hizmetleri · http://esertifika.anadolu.edu.tr/Portal adresinde yer alan e-Sertifika Programları Portalı üzerinden sunulmaktadır. Katılımcılar 15 Şubat 2016 tarihinden itibaren e-Sertifika Programları Portalında kullanıcı adı ve parolalarını yazarak oturum açtıklarında tüm e-Öğrenme hizmetlerine ulaşabileceklerdir. · Sınavlar 7 Mayıs 2016 tarihinde belirli merkezlerde yapılacaktır. Başvuru sırasında katılımcılar, sınav merkezini tercih edebilirler. · Engelli katılımcıların sağlık raporlarının aslını ya da fotokopisini diğer belgelerine ekleyerek e-Sertifika Programları Koordinatörlüğüne göndermesi gerekmektedir. Bu katılımcılara sınav sırasında yardımcı gözetmen verilecektir. · Katılımcıların başarılı olabilmesi için sınavdan 100 tam puan üzerinden 50 puan alması gerekmektedir. 50 ve üzeri puan alan katılımcılar “İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Yürütümüne İlişkin İşveren veya İşveren Vekili Eğitimi Tamamlama Belgesi” almaya hak kazanacaktır. Sınavdan 15 gün sonra adayların başarı durumunu gösteren “Sınav Sonuç Belgesi” internette yayınlanacaktır. Sınav sonuçları ayrıca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bildirilecektir. · Kendi işyerinin İSG hizmetlerini üstlenmek isteyen ve sınavı kazanan işveren veya işveren vekilleri İSG-KATİP sistemine internet üzerinden elektronik olarak kayıtlarını yapmaları halinde işyerlerinde işe giriş ve periyodik muayeneler hariç olmak üzere iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebileceklerdir. İSG-KATİP sistemine nasıl kayıt yapılması gerektiği Bakanlığın ana sayfasında http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal ve İş sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nün http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/isggm.portal adreslerinde ayrıca duyurulacaktır.
|
VUK’a göre ortaya çıkan Şerefiye aktifleştirildikten sonra 5 yılda eşit tutarda itfa edilecektir. Buna göre 31.12.2018 de hesaplanması gereken amortisman tutarı=212.000/5=42.400 TL’dir.
|
-------------------- 31.12.2018----------- 770 Genel Yönetim Gideri 257 Birikmiş Amortismanlar |
42.400
|
42.400
|
Birleşme nedeniyle katlanılan giderler 15.000 TL olup, ortaya çıkan şerefiyeye isabet eden değer düşüklüğü 30.000 TL’dir.
212.000 TL olarak kayıtlara alınan Şerefiye ’ye isabet eden 30.000 TL doğrudan gider olarak yazılacak 31.12.2018 tarihinde Şerefiye tutarı mali tablolarda 182.000 TL olarak gözükecektir. Birleşme nedeniyle katlanılan 15.000 TL’de doğrudan giderleştirilir.
|
-------------------- 31.12.2018----------- 770 Şerefiye Değer Düşüklüğü Gideri 261 Şerefiye |
30.000
|
30.000
|
31.12.2018’deVUK’a göre amortisman yoluyla itfa edilen şerefiyenin mali tablolarda gözüken tutarı (212000-42400) 169.600 TL iken TMS’ye göre değer düşüklüğü ile itfa edilen Şerefiyenin mali tablolarda gözüken tutarı 182.000 Tl’dir.
[1] Gökhan Kayar, “Şerefiye Yenilenebilir Bir İktisadi Kıymet Midir?”, Vergi Dünyası, S. 338, (2019 Ekim), s. 63.
[2] Bir zenaatta veya işte usta olduğunu belirlemek üzere merasimle peştemal bağlamak.
Bknz: https://www.turkcebilgi.com/pe%C5%9Ftemal_ku%C5%9Fanmak
[3] Faruk Onur Yılmaz, “Şerefiye; Kavram, Muhasebesi ve Değer Düşüklüğü Uygulaması”, Vergi Dünyası, S. 386, (2013 Ekim), s. 35.
[4] Kayar, a.g.e, s. 63.
[5] Yılmaz, a.g.e., s. 36.
[6] Akın Akbulut, “Muhasebe Standartlarında Şerefiye Kavramı ve Vergi Kanunları ile Karşılaştırılması”, Vergi Dünyası, S. 357, (2011 Mayıs), s. 8.
[7] Yılmaz, a.g.e., s. 36.
[8] Akbulut, Muhasebe Standartlarında…, s. 8.
[9] Hana Bohusova ve Patrik Svoboda, “Intangible Assets Reportıng: The Case of Chemical and Pharmaceutıcal Industry In the Czech Republıc”, Acta Unıversıtatıs Agrıculturae Et Sılvıculturae Mendelıanae Brunensıs, (2018), s. 433.
[10] Ferhat Fahran, Vergi Usul Kanunu Muhasebe Uygulamaları ve TFRS/TMS Karşılaştırmaları, (2016)., s. 286,
12.01.2016
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
Ayrıntılar için tıklayın.
>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.
>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.