Engin Balkan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
enginbalkan@yahoo.com

Hisse Senetlerinde Değer Kavramları Nedir?

Değerli okurlar, hisse senedi, sermayesi paylara bölünmüş ve karşılığında kıymetli evrak niteliğinde pay senedi çıkarılabilen sermaye ortaklıklarının kanuni şekillere uygun olarak düzenledikleri  belgeler olup, sermayesinin belirli bir oranını temsil ve sahiplerine o oranda ortaklık hakkı sağlayan senetlerdir, kıymetli evrak vasfına sahiptir.

Hisse senetleri hamiline ve nama yazılı hisse senetleri, imtiyazlı ve adi hisse senetleri şeklinde sınıflandırılabilir. Hisse senetleri ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa sahiplerine eşit haklar sağlarlar ve bu tip hisse senetlerine adi hisse senedi denir. Bir kısım hisse senetlerinde ise, kâra iştirak ve genel kurulda  ve oy kullanma bakımından ana sözleşme ile bir takım ayrıcalıklar tanınabilir ki bu tür hisse senetlerine imtiyazlı hisse senetleri denir. Kurucu hisse senetleri, belli bir sermaye payını temsil etmez, şirketin yönetimine katılma hakkını vermez, sadece kuruluş hizmeti karşılığı ana sözleşme hükümleri gereğince, şirket kârının bir kısmına iştirak hakkı sağlar ve kurucuların adlarına yazılı olmak üzere ihraç edilir. İntifa hisse senetleri, şirket genel kurulunun alacağı kararla bazı kimselere çeşitli hizmetler ve alacak karşılığı olarak kuruluştan sonra verilen ve sermaye payını temsil etmeyen hisse senetleridir. Hisse senedi değer tanımlamalarını aşağıdaki gibi sınıflandırılır.

A) Nominal  Değer

Bir hisse senedinin nominal değeri üzerinde yazılı değerdir. Şirketler sermayeye ilişkin kayıtlarını nominal değer üstünden yaparlar. Ülkemizde nominal fiyatsız hisse senedi arzı olanaksız olduğu halde, batı ülkelerinde nominal fiyat taşımayan hisse senedi çıkarımı için hukuksal bir sakınca bulunmamaktadır.

B) Defter Değeri

Defter değeri bir işletmenin öz sermaye toplamının pay senedi sayısına bölünmesiyle belirlenir. Burada öz sermaye ile ödenmiş sermaye, ihtiyatlar toplamı, dağıtılmamış kârlar, yeniden değerleme, değer artışı fonları ve bu türdeki diğer fonlar kastedilmektedir. İşletmenin öz sermayesi ödenmiş sermayesinden yüksekse defter değeri nominal değerden yüksek, aksi durumda ise yani sermayenin eksiği durumunda ise nominal değerden düşük olacaktır. Defter değeri, öz sermaye değeri olarak da adlandırılabilir.

C) İhraç Değeri

Hisse senetlerinin şirket tarafından çıkarılışı (ihraç) aşamasında satışa sunulduğu fiyattır. Türkiye'de genel olarak yeni kurulan şirketler çıkardıkları hisseleri nominal değerle satmakla birlikte, kârlılığı yüksek olan işletmeler sermaye arttırımında çıkardıkları hisse senetleri için nominal değerin üzerinde bir emisyon fiyatı belirler. Ülkemizdeki yasal düzenlemeler göre hisse senetleri nominal değerin altında bir ihraç fiyatıyla satılamaz.

D) Net Aktif Değer

Hisse senedinin belli bir faaliyet döneminin sonunda veya belli bir anda düzenlenen bilançosunda ki net aktif tutarıyla tanımlanmasıdır.

Burada, nazım hesaplar dışında bilanço toplamından, amortisman ve şüpheli alacaklar karşılığının düşülerek bulunan  rakamın ödenmiş sermayeye göre hisse senedi sayısına bölünerek bir hissenin net aktif değerine ulaşılmaktadır.

E) Tasfiye Değeri

Toplam şirket varlığının belli bir süre içinde satışı ile sağlanabilecek değerden tüm borçlar ödendikten sonra kalan miktarın, ödenmiş sermayeye göre hisse senedi sayısına bölünmesi sonucunda bulunana değerdir.

Tasfiye değeri (likidasyon değeri) piyasa değerinin araştırılmasında önemli bir unsurdur. Çünkü tasfiye değeri piyasa değeri için alt sınır oluşturacaktır. Bu anlamda hisse senedi fiyatı tasfiye değerinin altına düştüğünde o işletmeyi likide etmek akılcı bir yol olacaktır.

Likidasyon değeri genellikle anormal şartlar altında gerçekleştirilen satışa göre olduğundan ve bilirkişi raporlarına göre belirtilen değerlerin gösterilmesi ile bunların satışı halinde söz konusu değerlere ulaşılmadığından bu değere fazla itimat edilmemelidir.

F) Alternatif Gelir Değeri

Bu değer, ortaklar tarafından karşılanan sermayenin, şirket içinde şirket sermayesi şeklinde kullanılmayıp başka alternatif alanlarında değerlendirilmiş olması halinde, elde edilebilecek alternatif değerden bir hisseye düşen tutardır.

G) İşleyen Teşebbüs Değeri

İşleyen teşebbüs değeri, tasfiye değeri gibi pazar değerinin araştırılmasında kullanılan kavramdır. İşletmenin bir bütün olarak devredilmesi halinde bulunacak değer olarak bilinir. Pazar değeri için likidasyon değeri bir alt sınır oluştururken, işleyen teşebbüs değeri de bir üst sınır oluşturur.

Ortaklığın faizsiz ve vergiden önceki gelirinin belirli bir kapitalizasyon oranı ile kapitalize edilmesi ortaklığın toplam değerini verir.

İşleyen teşebbüs değeri hesaplama yöntemi, firmanın kazançlarının kapitalize edilmesi işlemini içermektedir. Ancak kapitalizasyon oranının saptanması güçtür.

Gerçek değerinin hesaplama yöntemi ile de eşdeğerdir. Ancak, gerçek değer tamamen kurumsal bir kavramdır. Buna karşılık işleyen teşebbüs değeri pratik anlamı olan bir kavramdır.

H) Borsa (Piyasa) Değeri

Hisse senedinin sermaye piyasasında işlem gördüğü fiyattır. Bu değer, hisse senedinin pazardaki arz ve talebine bağlı olup, hisse senedinin gerçek değerinden farklılık gösterebilir.

Ortaklığın koşullarında değişme olmadan da pazar koşullarındaki değişmelere bağlı olarak hisse senedinin borsa değerinde zaman içinde değişmeler gözlenebilir. Kısacası piyasa koşulları bir pay senedinin pazar değerini gerçek değerinin üstüne çıkarabilir veya altına düşürebilir.

I) Gerçek Değer

Hisse senetlerinin gerçek değeri, hisse senetlerinden elde edilecek kazanç ve bu kazançların kapitalize edilmesi için gerekli bir iskonto oranının  (kazanç oranı) belirlenmesini gerektirir. Yani, ortaklığın gelecekteki kazançları veya kâr payları bir kapitalizasyon oranı ile bugünkü değere indirilip toplandığında bulunan değer hisse senedinin gerçek değerini verecektir.

Gerçek değer bir anlamda yatırımcıların işletmenin gelecekte gelir yaratma potansiyelini ve kendilerinin bu hisse senedinden bekledikleri kazanç oranını göz önüne alarak, işletmenin hisse senedine biçtikleri, mevcut koşullar altında söz konusu hisse senedi için normal buldukları değerdir.

İ) Genel Rantabilite Değeri

Bu değer uzun bir dönem (örneğin - yıl) için sağlanan net kârların bugüne iskonto edilmesi ve bulunan değerden bugünün borçlarının düşürülmesi ile bulunur. Çıkan tutar bugünün (değerleme tarihi itibariyle) hisse senedi sayısına bölünür. Elde edilen değer hisse senedinin genel rantabilite değeridir.

Bu sistem, kullanılan ve en doğru sonucu veren sistem olarak kabul edilir. Ancak Türkiye gibi önümüzdeki bir senelik tahminlerin bile zor yapılabildiği durumlarda       5-10  yıllık projeksiyonların  ne derece doğru kabul edilebileceği ise tartışma konusudur.

16.05.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.