Engin Balkan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
enginbalkan@yahoo.com

Yaratıcı Muhasebe ve Hile Arasındaki Farklar

Değerli okurlar, İngilizce’de  “Creative” olan “yaratmak” kavramı olmayan bir şeyi var etmek anlamına gelmektedir. Yaratmak kavramını muhasebe tekniği açısından ele alacak olursak, finansal tabloların hazırlanırken, ya olmayan verileri varmış gibi göstermek ya da olan bir veriyi olduğundan farklı göstermek diye ifade edebiliriz. Finansal tabloların makyajlanması olarak da adlandırılan yaratıcı muhasebenin her işletme açısından farklı sebepleri olabileceği gibi, aslında hepsinin ortak bir amaç doğrultusunda bu tür yanıltıcı bilgilere başvurduğu da bir geçektir.

Muhasebe uygulamalarında ve deftere kaydı sırasında vergilendirmeye ilişkin muamelelerin gerçeği yansıtacak sekliyle kaydı esastır. Yaratıcılık ise kavram olarak olan bir durumu yansıtmaktan çok olmayan bir şeyin meydana getirilmesi, yeni bir şey oluşturulmasıdır. Kavramın bu şekilde açıklanması sebebiyle, bir yönüyle mesleki sanat olarak algılanmalıdır.

Yaratıcı muhasebe uygulamaları, genellikle işletmenin arzu edilmeyen mevcut finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarını gizlemek veya değiştirmek için kullanılan yöntem ve yaklaşımların bütününe verilen isimdir. Muhasebe kurallarında bazen birden fazla seçenek sunulur, farklı yöntemler öngörülür, geniş esneklikler tanınır. İşte yaratıcı muhasebe uygulamaları bu yöntem, seçenek ve esneklikleri yalnızca belli kişi veya grupların lehine sonuçlar doğuracak şekilde kullanma anlamına gelir. Asıl amaç işletmelerin mali tablolarını mevzuat ve standartlara uygun olmak koşuluyla öyle bir hazırlamaktır ki, mali tablo kullanıcıları işletmeyi gerçekte olduğundan farklı algılasın ve kararlarını işletmenin mali gerçeklerine göre değil de nasıl algıladıysa ona göre versin. 

Bir işletmenin yaratıcı muhasebeden yararlanmasının birçok nedeni vardır. En yaygın olanlardan biri, işletme tarafından ihraç edilen hisse senedine duyulan isteği arttırmaktır. Bazı ülkelerde bu, satış hacmi nedeniyle memurların ikramiye aldığını belirten raporlar yayınlayarak gerçekleştirilebilir, ancak bu miktar kârlarda gerçek bir artışa neden olmamıştır. Aynı zamanda, işletme ilave hisse senetleri yayınlar. Bu, yatırımcılara şirketin hareket halinde olduğu mesajını gönderir ve bazılarını diğer yatırımcılar tarafından kapatılmadan önce hisse satın alma emirlerini yerine getirmeye teşvik eder. Sonuçta hisse senedi talebinin hisselerin değerini artırması ve işletmeye finansal olarak fayda sağlamasıdır.

Ancak, şirketlerin yaratıcı muhasebe uygulamalarından haberdar olunduğunda ise şirket hisse senetleri değer kaybına uğramakta, bu durum da genel ekonomi üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır. Bu durum şirketin gelecekte iflas etmesinde rol oynayabilecek, yatırımcıların mağdur olması kadar ülke kaynaklarının da israf edilmesine neden olup ülke ekonomisi üzerinde olumsuz etkileri olabilecektir. Hisse senedi fiyatları, piyasa değerinin temelsiz oluştuğu durumlarda kaynakların yanlış dağıtımına da neden olmaktadır. Zira yüksek fiyatlar, hisse senetlerine daha fazla yatırım yapılmasına neden olmaktadır. Kaynakların etkin kullanımı engellenmiş olmaktadır.   Özellikle halka açık olan şirketler, daha az maliyetle kaynak sağlamak, daha az vergi ödemek, daha çok kar dağıtımı yapmak, firma değerinin ve hisse değerlerinin artması amacıyla yaratıcı muhasebe uygulamalarına başvurur. Yaratıcı muhasebe uygulamaları, finansal bilgi kullanıcılarını yanıltma ve aldatma amacıyla finansal bilgi yönlendirmelerine, işletme faaliyetlerin gerçeğe aykırı olarak mali tablolara aktarılmasına, muhasebe skandallarına ve şirketlere duyulan güvenin azalmasına neden olmaktadır.

Yaratıcı Muhasebe Stratejileri

Yaratıcı Muhasebe Stratejileri ile ilgili çok sayda stratejiler var ve bu stratejiler hepsi yasa, ilke ve standartlarda olan boşluk ve esnekliklerden kaynaklanıyor. Tek bir yöntem tüm koşullar için uygun olmayabilir. Bu yüzden farklı muhasebe politikaları öneriliyor. Bu zaman ise yöneticiye koşul için en ideal politikayı seçme hakkı veriliyor.

Her ay muhasebe ile ilgili faktörü değişmek, yatırımcıları yanıltmanın en kolay yoludur. Eğer faktörler her ay değiştirilirse bu zaman sonuç önceki yıl veya ayla karşılaştırılamaz duruma geldiğinden dolayı rakamlardan da bir sonuç çıkarılamaz. Yani finansal tablo kullanıcılarını yanıltmanın en kolay yolu, sonuçların sürekli değiştirilerek önceki sonuçlarla karşılaştırılıp yanlış bulamama veya hiç karşılaştırılamaz duruma getirilmesidir.

Muhasebenin temel kavramlarından olan “tutarlılık” yaratıcı muhasebeyi sınırlamakta olsa da işletmelerin yapabilecekleri değişiklikleri azaltamıyor. Kâr rakamına ulaşmak gelir tablosunun, işletmenin piyasa değerini artırmak bilançonun, işletme faaliyetindeki nakit akışının artırılması ise nakit akım tablosunun temel amaçlarından biridir. Yaratıcı muhasebe yoluyla nakit akışının artırılması diğerlerine göre (giderlerin azaltılıp gelirlerin artırılması, borçların azaltılıp işletme varlıklarının artırılması) yapılması daha zordur.

Yaratıcı muhasebenin beş temel stratejisi bunlardır:

Giderleri azaltmak,

Gelirleri artırmak,

Borçları azaltmak,

Varlıkları artırmak,

Nakit akışını artırmak.

İşletmenin kullandığı yöntemler bu beş temel stratejiye dayansa da uygulamada daha karmaşık, tespit edilmesi, çözülmesi daha zordur. Alanında uzman analistler bile bu kullanılan tekniklerin yasa dışı olmadığını tespit etmekte zorlanıyor.

Yaratıcı muhasebe uygulamaları faydaları

Yaratıcı muhasebe uygulamaları uzun vadede büyük zararlara yol açsa da, işletmelere kısa süreli bazı faydalar sağlamaktadır.

Bu faydalar şöyle sıralanabilir:

 - İşletmenin firma değeri ve hisse senetlerinin borsadaki değeri artmaktadır.

 - Daha düşük maliyet ve daha yüksek tutarlarda borçlanma imkanı yaratmaktadır.

 - Yüksek tutarda kar, yüksek prim ve ikramiye olanağı sağlamaktadır.

 - Daha az vergi, daha çok kar dağıtımı ve olanağı yaratmaktadır.

Yaratıcı Muhasebe ve Hile

Yaratıcı muhasebe, zaman zaman hile kavramı ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Gerek muhasebe hileleri ve gerekse yaratıcı muhasebe uygulamalarında kasıt unsuru bulunmaktadır. Her ikisinde de işletmenin olduğundan farklı, bir başka ifadeyle daha iyi ya da daha kötü gösterilmesi söz konusudur. Ancak muhasebe hileleri, kurallara aykırı bir durumu temsil ederken, yaratıcı muhasebede çeşitli seçenekler arasından istenileni seçme davranışı söz konusu olmaktadır.

Dolayısıyla farklı kavramlar gibi görünse de, bir muhasebe standardı olmadığı durumda yasal, ekonomik veya finansal bir durum ortaya çıkarılması ve muhasebe standartlarının yarattığı boşluktan yararlanılarak istenilen amaca uygun hileli işlem yapılması uygulaması muhasebenin “yaratıcı” olduğu noktayı göstermektedir

Yaratıcı muhasebe kavramı,  her ne kadar hileli bir davranış değil, boşluklardan yararlanmak suretiyle istenilen durumun yaratılmasıdır şeklinde tanımlanarak şirin bir kavram gibi ifade edilse de aslında hileli muhasebe işlemlerini kapsamaktadır. Dolayısıyla yaratıcı muhasebe, istenilen amaca ulaşmak amacıyla muhasebe uygulamalarında hileli işlemlere başvurulmasıdır şeklinde tanımlanabilir. Yaratıcı muhasebe kavramının muhasebe hileleri ile bağlantısı olması sebebiyle muhasebe hilesi kavramının içeriğinin incelenmesi gerekmektedir.

Sonuç

Yaratıcı muhasebe ve hile kasıtlı yapılan benzer işlemdir. Farkları yalnız yaratıcı muhasebenin yasal olması, muhasebe ilkelerinden çıkılmadan yapılmasıdır.  Eğer yanlışlık kasıtlı yapılmışsa bu hiledir, kasıtsız yapılmışsa hatadır. Hile sonrasında yaşanan kayıpların kriz, doğal afet zamanı kayıplardan daha fazladır. Hilenin ortaya çıkarılmasına değil hilenin önlenmesine daha çok önem verilmeli, hile önleyici kontroller oluşturmalı, hilenin ortaya çıkma algısını yüksek seviyede tutmalıdır. Eğer hile yapılmadan onu engelleyici önlemler alınırsa işletmenin maddi ve manevi kayıplar yaşamasını engelleyecektir veya minimuma indirecektir. Hilelerin önlenmesi için denetim yazılımlarının kullanılması da çok etkilidir. İşletmede teknolojilerin kullanımı yapılan hataları azaltıyor. Çünkü bilgisayar ortamında yapılan bir faturada elle yapılan bir faturaya nazaran yanlış daha azdır. Fakat yararı olduğu gibi zararı da vardır. Çünkü bilgi teknolojilerinin kullanılması hataları azaltıyor ama hile yapılma olasılığını artırıyor.

10.05.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.