Engin Balkan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
enginbalkan@yahoo.com

Aile’mi Şirkete Hizmet Etmeli? Yoksa Şirket mi Aile’ye Hizmet Etmeli?

GİRİŞ

Değerli  okurlar, aile’mi şirkete hizmet edecek, yoksa şirket mi aile’ye hizmet edicektir? Bu şirketin geleceğini belirleyen bir çizgidir. Eğer aile şirkete hizmet eder ise şirket ve aile var olmaya devam edicektir. Ancak bunun alt yapısı planlanmalı ve desteklenmelidir. Neyin, nasıl, ne şekilde yapılacağının planlaması oluşturulmalıdır.

Türkiye ekonomisi içerisinde milli gelirin yaklaşık %90’ını üreten aile şirketleri, yakın ve orta vadede uluslararası en iyi uygulamalar doğrultusunda yapılandırıldığında ve nesiller arası geçişler doğru ve başarılı bir biçimde yönetildiğinde, ülkemiz ekonomisinin geleceği için önemli fırsatlar sunuyor.

Aile şirketlerinde yeniden yapılanma ve kurumsal dönüşüm sürecinin doğru yönetilmemesi uluslararası piyasalarda rekabet gücümüzün zayıflamasına neden olabilir. Aynı aileden iki veya daha fazla kişi aynı şirketin çeşitli kademelerinde görev alıyor ve şirketin çoğunluk hissesi bir veya daha fazla aile üyesi tarafından elde tutuluyor ise bu işletme aile işletmesi olarak adlandırılmaktadır.

Türkiye’deki Aile Şirketlerinin Yapısı

Dünya Bankası verilerine göre, şirketlerinin %99 KOBİ (Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme) niteliğinde olup bu şirketlerin %95'i aile şirketidir. Ülkemizde aile şirketlerin ortalama ömrü 25 yıl olup, çöküşün %20'si ticari %80'i ailevi nedenlere   dayanmaktadır. Ülkemizdeki aile şirketlerinin ancak, %30'u ikinci kuşağa, %12 si üçüncü kuşağa,%4 ü dördüncü kuşağa geçebilmektedir.

Ülkemizdeki aile şirketlerinde birinci kuşak uzun dönem hayatta kalabiliyor, ikinci kuşakta problemler çıkıyor, üçüncü kuşakta ise problem hepten su yüzüne çıkıyor ve kurumsallaşma tamamlanmamışsa şirket ömrünü tamamlıyor.

Aile Şirketlerinin Avantajları

Aile şirketlerinin hızlı karar alabilmeleri, aile değerleri etrafında kenetlenmiş başarıya odaklı bir ekibe ve üst seviyede çalışan bağlılığına sahip olmaları ve ailenin, şirketi kendi aile itibarları ile özdeşleştirerek şirketin başarısını özel hayatlarının dahi önünde tutması, başarıyı ve büyümeyi de birlikte getirmektedir.

Aile Şirketlerinin Dezavantajları

Finansal Yapı  Yetersizliği Nedeniyle Ortaya Çıkan Dezavantajlar

Günümüzde gelişen teknoloji ile artan kıyasıya rekabet ortamında hızlı ve güvenilir bilgiye ulaşmak, doğru kararları zamanında almak, maliyetleri doğru yönetmek için güvenilir bir raporlama altyapısına aile şirketleri de ihtiyaç duyuyor. Finans kuruluşlarının ise kendi risk analizleri için şeffaf, denetlenebilir bir ortamda üretilen finansal veriye daha fazla itibar ettikleri söylenebilir. Aile şirketlerinin finansal raporlama altyapısının dönüşümü, iç denetim fonksiyonunun tesis edilmesi ve iç kontrol ortamının iyileştirilmesi kurumsallaşmada önemli bir adımdır.

Güçlü İnsan Kaynağına Ulaşmada Ve Bünyede Tutmada Çekilen Zorluklar

Genellikle hızlı büyüme sonucunda, profesyonelleşememeden ve kurumsallaşamamadan kaynaklanan sorunlar nedeniyle profesyonellerin firmada ömrünün kısa olması, profesyonelleşmede doğru yöneticinin seçiminde yapılan hatalar sonucu kaynakların boşa harcanması, aile şirketlerinin kaliteli insan kaynağı ihtiyaçlarındaki eksikliğe işaret ediyor.

Markalaşamama

Pazar sayısız benzer ürün ve hizmetlerle tüketiciye çok fazla sayıda ve internet aracılığı ile kolay ulaşılabilir seçenekler sundukça, şirketlerin kendilerini farklılaştıracak ve tercih edilmelerini sağlayacak en önemli unsur marka olarak karşımıza çıkıyor. Aile şirketlerinin marka değerlerini geliştirme ve koruma üzerine yatırım yapması ulusal ve daha çok uluslararası piyasalarda var olmanın olmazsa olmazı.

İnovasyon Ve Rekabete Uyum Sağlayamama

Günümüzün gelişen teknoloji ortamında teknolojiyi iyi kullanan ülkelerin işçilik maliyetleri yüksek olmasına rağmen, bu ülkelerde faaliyet gösteren şirketlerin daha rekabetçi fiyatlarla üretim yapabildiğini, tüketicinin ihtiyaçlarını öngörerek inovatif ürün ve hizmet üreten firmaların rekabette öne çıktıklarını gözlemlemekteyiz. Aile şirketlerinin ise geleneksel yapıları ve karar alma mekanizmaları içerisinde daha inovatif olmaları ve günümüz rekabet ortamına uyum sağlamak için teknolojiyi daha iyi kullanmaları gerekiyor.

Aile Şirketinin Uzun Ömürlü Olması İçin Yapılandırılması Gereken Oluşumlar

Bağımsız Yönetim Kurulu

Uygulanmasının zor olmasına rağmen şirket yönetiminin, hiçbir aile bireyi veya bireylerinin etkisi altında kalmadan karar alması gerekir,

Düzenli Aile Toplantıları Düzenlemek

Aile üyeleri planlanan bir tarihte toplanmalı bu toplantılarda her konu konuşularak işle ilgili problemleri ve bunların kendilerine yansımalarını tartışmalıdır.

Aile Meclisi ve Anayasasını Oluşturulması

Aile üyelerinin şirket içinde nasıl çalışacağına karar verilmeli, bu kişilerin eğitim programları belirlenmeli, üniversite eğitiminden, şirket içi eğitime kadar geniş bir çerçevede düşünülmeli, aile üyeleri yetkinliklerine göre ayrılmalı ve şirketin aynı çizgide temsil edilmesi sağlanmalıdır.

Kurumsallaşma ve Profesyonelleşme

Aile şirketlerinin nesilden nesile aktarımının sağlanabilmesi, firmanın aynı güçle yoluna devam edebilmesi ve karlılığını artırabilmesi için atılacak en önemli adımlardan birinin kurumsallaşma olduğu kabul edilir. Kurumsallaşma bir şirkette yöneticilerin kişisel tercihlerine bağlı olmadan, işlerin yürümesini ve daha da önemlisi şirketin sağlıklı büyümesini sağlayan yapı ve süreçlerin oluşturulmasıdır.

SONUÇ

Kurumsallaşma yönünde mesafe alan aile şirketlerlerinin niteliklerini aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.

Kurumsallaşan aile şirketleri, ne kadar küçük olursa olsun, belirli bir vizyon ve misyona sahiptir. Şirket kendi alanında ülkenin ve hatta diğer ülkeler nezdinde en iyi olmayı hedefler.

Yönetim, icra ve denetim görevleri birbirinden ayrılmıştır.

Şirkette, iş tarifleri, performans değerlendirme teknikleri ve benzeri çağdaş yöntemler, mütevazı ölçülerde de olsa uygulanır.

Bu şirketlerde insan emeği bir maliyet unsuru değil, temel bir üretim faktörü, bir büyüme ve yaratıcılık kaynağı olarak görülür. Eğitim çalışmaları, angarya olarak değil şirketin geleceğine yatırım olarak görülür.

Gelecek ve bugün ile ilgili tüm kararlar, aile bireyleri birbirlerinin sözlerine ne kadar güvenirse güvensin hep yazılı olarak kayda alınır. Uzun vadeli ilkeler, bir aile konseyinde tartışılıp, şirket anayasası olarak belirlenir.

Kurucu baba ve üst düzey yöneticiler yetkilerinin büyük bölümünü astlarına devreder.

Ayrıntılarla uğraşmayı diğer elemanlara bırakan yöneticiler daha çok strateji belirleme, yeni ürünler geliştirme ve yeni pazarlar bulma işlerine yoğunlaşır.

Kurumsallaşmış aile şirketleri küreselleşme, yönetim ve çevre koruma sorumluluğu gibi konularda büyük şirketlerin aldığı önlemlere benzeyen ama kendi örgütsel yapılarına uygun kararlar alma ve uygulama yeteneğine sahip olur.

25.04.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.